صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

ورزش یا انتهای تکنولوژی

ورزش یا انتهای تکنولوژی

شاید بسیاری فکر کنند فوتبال پر بیینده ترین ورزش جهان است در حالی که این گونه نیست، چرا که موتررانی پر بیننده ترین ورزش جهان است. در میان موتررانی هم فرمول یک از همه پر بیننده تر است. اما چه چیزی به این ورزش، این همه جذابیت داده است. شتاب و سرعت در مسابقات فرمول یک دیوانه کننده است. شتاب صفر تا صدکیلومتر در موترهای فرمول یک، دو ثانیه است، سرعت هم گاهی در این موترها به بیش از ۴۰۰ کیلومتر در ساعت می رسد.

قدرت موتور یک موتر فرمول یک معمولا در حدود ۸۰۰ اسب بخار است، یعنی چیزی در حدود ۱۰ موتر معمولی. اما وزن این موتر تنها ۶۵۰ کیلوگرم است چیزی حدود نصف وزن یک موتر عادی اما مهندسی آیرودینامیک و استفاده از باله هایی عکس باله های هواپیما در موتر سبب می شود موتریی به این سبک از روی زمین بلند نشود و به زمین بچسبد.

معمولا فشار g وارد آمده بر رانندگان فرمول یک تا ۵/۳ هم می رسد، این فشار برابر فشار جاذبه زمین به پیلوت یک جنگنده شکاری در هنگام شیرجه زدن است، فشاری که بسیاری از افراد را در زمان وارد آمدن چنین فشاری بر بدن شان بیهوش‌شان می‌کند. دور آرام موتورهای فرمول یک معمولا سه هزار دور در دقیقه است و گاهی دور موتور به ۲۰ هزار دور هم می رسد، این دور بالا چنان صدایی به راه می اندازد که تماشاچیان را از خود بیخود می کند.

رها کردن گاز در سرعت ۳۰۰ کیلومتر در موتر فرمول یک حسش برابر با بریک گرفتن در سرعت صد کیلومتر در موترهای سواری است. یک موتر فرمول یک معمولا میلیون ها دالر قیمت دارد و برای طراحی یک موتر هم هر سال چند کمپانی بزرگ موترسازی به هم کمک می کنند تا یک محصول جدید روانه پیست شود. جدیدترین تکنولوژی های موترسازی هم معمولا در این موترها تست می شوند.

● فرمول یک چیست؟
عنوان این ورزش، یعنی فرمول یک، بدین معناست که این ورزش باید پیشرفته ترین و رقابتی ترین مسابقه در میان مسابقات قهرمانی فرمول باشد. مقصود از لفظ «فرمول» مجموعه ای از مقررات و قوانین است که تمامی شرکت کنندگان و موترها باید از آن تبعیت کنند. یک نیز به بالاترین درجه مسابقات موتررانی طبق این قوانین گفته می شود. فصل قهرمانی فرمول یک جهان از مجموعه ای از مسابقات که به جایزه بزرگ مشهور است، تشکیل شده که معمولا در فهرست پیست های فرمول یک و در معدود موارد در جاده های بسته شهری برگزار می شود.

نتایج تمامی مسابقات جمع بسته می شود تا دو فهرست قهرمانان فرمول یک جهان در هر سال، یکی در بخش فهرست رانندگان قهرمان فرمول یک جهان و دیگری در بخش فهرست سازندگان قهرمان فرمول یک جهان مشخص شود. این مسابقات یک رویداد مهم تلویزیونی است که میلیون ها نفر از بیش از ۲۰۰کشور جهان آن را به صورت زنده تماشا می کنند. مسابقات فرمول یک در طول تاریخ تحولات و تغییرات بسیاری را شاهد بوده است.

در طول سال های متوالی موتورهای بسیاری به کار گرفته شده است؛ موتورهای عادی، تقویت شده و توربو، که از حجم ۵/۱ تا ۵/۴ لیتر را شامل می شدند. حداکثر قدرتی که در طول تاریخچه مسابقات به دست آمده هزار و ۲۰۰ اسب بخار در پیست مسابقات در دهه ۱۹۸۰ بوده است. مسابقات فرمول یک در مقام گران ترین ورزش جهان، دارای تاثیرات اقتصادی چشمگیری است و نزاع های مالی و سیاسی آن نیز کاملا مشهود است.

جایگاه و محبوبیت بالای این ورزش، آن را تبدیل به یک محیط آشکار تجاری کرده، که این امر منجر به سرمایه گذاری های چشمگیری توسط حامیان مالی و تبدیل این سرمایه گذاری ها به بودجه های عظیم برای تیم های سازنده فرمول یک شده است. دفتر مرکزی فدراسیون بین المللی موتررانی (FIA) در شهر کنکورد، پاریس واقع است. این فدراسیون مسوولیت نظارت بر این مسابقات را برعهده دارد.

● بدنه
موتر های معمولی، تنها به دلیل ضعیف تر بودن موتور نیست که نمی توانند در سرعتی نزدیک به سرعت موتر فرمول یک حرکت کنند. جریان هوایی که در زیر بدنه ماشین در سرعت های بالا ایجاد می شود، به حدی قوی است که می تواند موتر را به هوا پرتاب کند. از این رو است که طراحی بدنه موتر فرمول یک را، به بال هواپیما تشبیه می کنند؛
البته در جهت معکوس. شکل بدنه هوا را به بالا و موتر را به پایین می راند و در نتیجه باعث چسبیدن موتر به زمین در سرعت های بالا و در پیچ ها می شود. این طراحی به حدی موثر و کارآمد است که بر اساس محاسبات، موتر فرمول یک می تواند بر روی سقف یک تونل حرکت کند بدون آنکه به زمین بیفتد. نقش دیگر بدنه، راندن بخشی از هوای اطراف به سمت رادیاتورهای موتر جهت خنک کردن موتور و سیستم های هیدرولیک است.

● سیستم فنربندی
مانند موتر های عادی، کار این سیستم ثابت نگه داشتن فاصله کف موتر با زمین و جذب ارتعاشات است، اما در حالی که سیستم فنر بندی موتر معمولی، محدوده حرکتی تقریبا ۳۰ سانتی متری ایجاد می کند. در موتر فرمول یک، این محدوده حرکت به سه سانتی متر در چرخ های جلو و شش سانتی متر در چرخ های عقب کاهش می یابد. برخلاف موتر های عادی، قرار نیست که این سیستم در موتر های فرمول یک، اسباب راحتی راننده را فراهم کند. سیستم فنر بندی قابل تنظیم است و مثلا در هوای بارانی، امکان انعطاف پذیری بیشتر به سیستم داده می شود.

● پیت استاپ
در طول مسابقه، رانندگان می توانند برای پترول زدن و تعویض تایر یک بار یا بیشتر اقدام به pit stop (توقف برای تعمیر) کنند. رانندگان به هفت مدل تایر مخصوص روزهای آفتابی، چهار مدل تایر مخصوص روزهای بارانی و سه مدل تایر مخصوص باران شدید دسترسی دارند. رانندگان باید ترکیب تایر مخصوص هوای آفتابی را پیش از شروع دور کیفیت سنجی انتخاب کنند. سرعت تیمی تعمیرکاران در پیست استاپ نقش زیادی در قدرت تیم ها دارد.
● شاسی
ساخته شده از فیبرکربن است و از آنجا که بر اساس قوانین نباید در عملکرد آیرودینامیک موتر تاثیر داشته باشد، کف آن صاف است. این قطعه انعطاف پذیر، با وزنی حدود ۳۰ کیلوگرم، باید بتواند فشار متناوب آیرودینامیک را تحمل کند که گاه معادل دو تن وزن می شود. در عین حال، چون راننده عملا در داخل شاسی می نشیند، قسمت عمده ای از ایمنی راننده، به استقامت شاسی بستگی دارد.
● موتور و جعبه دنده
موتورهای هشت سیلندر فرمول یک، (۲۴۰۰ سی سی حجم) به قدرت هایی بیش از ۷۱۰ اسب بخار دست یافته اند اما از سال ۲۰۰۷ دور موتور به ۱۹ هزار دور در دقیقه محدود شده است. این در حالی است که وزن موتور کمتر از ۹۰ کیلوگرم است و وزن کل موتر باید کمتر از ۶۰۵ کیلوگرم باشد.

به عنوان مقایسه یک موتور موتر های طراحی شده برای مصارف عمومی ممکن است حدود ۲۰۰۰ سی سی حجم، ۱۳۰ اسب بخار قدرت و دور موتوری معادل شش هزار دور در دقیقه داشته باشد. البته از آنجا که هدف اصلی موتور فرمول یک تولید حداکثر سرعت است، مصرف آن به بیش از ۶۰ لیتر در صد کیلومتر هم می رسد، در حالی که موتر معمولی کمتر از ۱۰ لیتر در هر صد کیلومتر مصرف دارد. جعبه دنده، یکی از پیچیده ترین اجزای موتر فرمول یک محسوب می شود.

بیش از ۲۰۰ سنسور وضعیت موتور را می سنجند و با استفاده از ابزارهای کمکی، بهترین زمان برای تغییر دنده را مشخص می کنند. تغییر دنده توسط پدالی انجام می شود که پشت فرمان(اشترینگ)، به نحوه‌ای نصب شده که راننده با فشار انگشتان می تواند دنده عوض کند. در طی دو فصل اخیر، تکنولوژی ساخت جعبه دنده به اندازه ای تغییر کرده است که تغییر دنده در داخل جعبه دنده در زمانی در حد چند هزارم ثانیه انجام می شود. برای به حرکت درآوردن موتر در دنده یک (در هنگام آغاز مسابقه) هم از پدالی مشابه پشت فرمان موتر استفاده می شود که حکم کلاچ را دارد.

● فرمان
فرمان یک موتر فرمول یک، وظیفه ای بیشتر از تعیین جهت حرکت موتر را بر عهده دارد.
از فرمان که برای ورود و خروج راننده، از جای خود بیرون آورده می شود برای کنترل حدود ۱۲ مشخصه مختلف عملکرد موتر استفاده می شود. ساخت هر فرمان حدود ۴۰ هزار دالر هزینه در بر دارد و به وسیله دکمه های روی فرمان، راننده می تواند مایعات بنوشد (قمقمه از طریق یک لوله به داخل کلاه ایمنی متصل است)، با مسوولان فنی تیم از طریق رادیو صحبت کند، مسابقه را شروع کند و تنظیمات مربوط به سیستم کنترل کشش و موتور را تغییر دهد.

موتر فرمول یک، مجهز به سیستم هدایت هیدرولیک است؛ نیم دور چرخش فرمان، برای تغییر جهت حرکت موتر در یک پیچ ۹۰ درجه کافی است. فرمان موتر های فرمول یک به نوعی تبدیل به داشبورد این موتر ها برای رانندگان این رقابت ها نیز شده است. تیم های مختلف برای ارتباط با راننده و عملکرد موتر در طول مسابقه و تنظیمات آن از شرکت های متفاوتی برای این سیستم پیچیده کامپیوتری استفاده می کنند.
۱) چراغ هشدار برای عوض کردن دنده های بالا
۲) دکمه ارتباط رادیویی با تیم مهندسان
۳) کنترل تنظیم عملکرد، عملکرد متفاوت در هر تیم
۴) کنترل تنظیم میزان تزریق سوخت به موتور
۵) دکمه روشن کردن چراغ هشداردهنده عقب در هوای بارانی
۶) کنترل تنظیم تقسیم توان دیفرانسیل به محورهای چرخ عقب
۷) دکمه دنده عقب
۸) دکمه اضافه کردن روغن به جعبه دنده
۹) دکمه نوشیدنی راننده
۱۰) دکمه بالا بردن دور موتور برای سبقت
۱۱) دکمه حالت خلاص برای سوخت گیری در پیت (گاراژ)