ورزش از طریق کمک به کاهش وزن، سبب کاهش مقدار گلوکز خون بدن می‌شود و می‌تواند در کنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا کند. ‌تعداد زیادی از افراد جامعه از بیماری‌های مزمنی مانند(دیابت، آسم، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و…) که گاه سال‌های متمادی طول می‌کشد رنج می‌برند. فعالیت فیزیکی و ورزش می‌تواند نقش بسیار حیاتی و مهمی را در زندگی و بهبود وضعیت بالینی این افراد داشته باشد و احساس خوبی از حفظ سلامتی را در آنها ایجاد کند. در برخی موارد حتی ورزش می‌تواند موجب تاخیر در پیشرفت این بیماری‌های زمینه‌ای شود.

● ورزش و بیماری‌های انسدادی ریوی
به هر نوع مشکل ریوی که به تدریج سبب اشکال در تنفس فرد شود، بیماری انسدادی ریوی گفته می‌شود. برخی بیماری‌های زمینه‌ای که سبب اشکال و انسداد راه‌های ریوی می‌شوند، عبارتند از: برونشیت مزمن، (التهاب مزمن راه‌‌های تنفسی)، برونشکتاری (اتساع غیرقابل برگشت راه‌های تنفسی)، آمفیزم، آسم و سایر بیماری‌هایی که سبب تنگی و اسپاسم راه‌های هوایی می‌شوند.

▪ برنامه‌های ورزشی برای بیماران ریوی
ورزش و فعالیت فیزیکی مناسب می‌تواند سبب بهبود عملکرد ریوی شود و کم‌کم احساس بهبود و افزایش قوا در بیمار ایجاد کند؛ با این وجود، برای هر فرد به طور جداگانه و منحصر به فرد باید برنامه‌ورزشی مناسب ارائه شود. یک پزشک باید بیمار را معاینه کند و شیوه صحیح نفس کشیدن و افزایش ظرفیت تنفسی را به او بیاموزد. ابتدا بیمار باید با لب‌های بسته تمرین کند تا بازدم عمیق و فعال انجام بدهد و شیوه حبس کردن نفس و افزایش ظرفیت تنفسی را یاد بگیرد. این تکنیک سبب می‌شود تا عضله دیافراگم و سایر عضلات فرعی تنفس تقویت شوند. وقتی که این بازتوانی تنفسی به حد قابل قبولی رسید، یک برنامه پیاده‌روی می‌تواند ظرفیت تنفسی و سلامت عمومی بیمار را بهبود به بخشد ولی این اقدامات حتما باید زیر نظر پزشک انجام شود.

● دیابت و ورزش
دیابت درواقع یک بیماری مزمن است که با عدم توانایی بدن در تولید مقدار کافی انسولین برای سوخت و ساز مناسب قند، چربی و پروتئین مشخص می‌شود. همان‌طور که می‌دانید افراد دیابتی به دو دسته تقسیم می‌‌شوند:
الف) وابسته به انسولین:
بیماری آنها با تزریق مقدار مشخصی از انسولین، همراه با رعایت کردن رژیم غذایی و برنامه وزشی، قابل کنترل است.

ب) غیروابسته به انسولین:
دیابت آنها با رژیم غذایی، ورزش و گاه برخی داروهای خوراکی کاهنده قند خون، تحت درمان قرار می‌گیرد.

بنابراین بیماران دیابتی (هم افراد وابسته به انسولین و هم افراد غیروابسته به آن) می‌توانند از ورزش برای کنترل بیماری‌شان سود زیادی ببرند. با این وجود باید حتما دقت کرد که افراد دیابتی پیش از شروع برنامه‌های ورزشی، از لحاظ شرایط بالینی و پزشکی تحت معاینه و بررسی دقیق قرار بگیرند.

▪ فواید ورزش در دیابتی‌ها
۱) ورزش از طریق کمک به کاهش وزن، سبب کاهش مقدار گلوکز خون بدن می‌شود و می‌تواند در کنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا کند.
۲) یکی از دلایل بروز دیابت، مقاومت بدن به انسولین است که در خون وجود دارد. ورزش با افزایش سوخت و ساز بدن، مقاومت سلول‌ها به انسولین را کم می‏کند و باعث کارآیی بیشتر آن می‌شود، پس می‌تواند سبب بهبود کنترل قند بشود.
۳) همان‌طور که می‌دانید بیماری‌های قلبی- عروقی (سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی، فشارخون و…) در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر از دیگران است. ورزش احتمال تصلب شرایین و بروز بیماری‌های عروق را کاهش می‌دهد و می‌تواند بر طول عمر افراد دیابتی بیفزاید البته برای اینکه این نتیجه به دست بیاید، برنامه ورزشی باید در تمام طول عمر بیمار، حالت منسجم و منظم داشته باشد.

▪ خطرات ورزش در افراد دیابتی
پایین افتادن قند خون (یا به اصطلاح علمی هیپوگلایسمی:) وقتی برنامه ورزشی بسیار طولانی مدت و یا شدیدتر از حد مجاز برای هر بیمار باشد، ممکن است سبب افزایش اثر انسولین تزریق شده (و یا داروی خوراکی کنترل قندخون) بشود و به این ترتیب، کاهش بیش از حد قندخون را موجب شود که با علایمی مثل ضعف، سرگیجه، تعریق، رنگ پریدگی و حتی اختلال هوشیاری همراه است که درمان آن نوشیدن مایعات غنی از قند مثل آب پرتقال (که به آن شکر اضافه شده باشد)، آب قند و… است؛ در عین حال باید برای کنترل این وضعیت فورا به پزشک مربوطه مراجعه کرد.
بنابراین به تمام افراد دیابتی توصیه می‌شود، موقع فعالیت ورزشی مقداری نوشیدنی شیرین در دسترس داشته باشند.

▪ دومین هشدار مهم به افراد دیابتی
برخی عوارض دیابت مثل نارسایی کلیوی،‌ آسیب به شبکیه چشم، آسیب به اعصاب محیطی…) ممکن است با فعالیت‌های نامناسب بدنی (از لحاظ شدت و یا مدت ورزش) تشدید شود، بنابراین حتی پیش از شروع ورزش با پزشک خودتان مشورت کنید.
ـ چند نکته:
توصیه‌های زیر می‌تواند به بیماران دیابتی کمک کند تا حین ورزش خطرات کمتری را متحمل بشوند.
۱) تا زمانی که قندخون شما به طور مناسب تحت کنترل قرار نگرفته است، فعالیت‌های ورزشی سنگین را انجام ندهید و حتما قبل از شروع نوع ورزش مورد علاقه‌تان، با پزشک خود مشورت کنید تا تناسب آن رشته ورزشی با وضعیت جسمانی و بالینی شما مورد تایید قرار بگیرد.

۲) تحت راهنمایی‌های گروه پزشکی، یاد بگیرید که مقدار انسولین (و یا داروهای خوراکی کنترل قند خون) را بسته به مقدار غذایی که می‌خورید و میزان فعالیتی که دارید، تنظیم کنید. به عنوان مثال اگر قرار است ورزش سنگینی را انجام دهید، ممکن است لازم باشد تا غذای بیشتری بخورید ولی در عین حال مقدار انسولین کمتری را تزریق کنید.
۳) در صورتی که برای کنترل دیابت از انسولین استفاده می‌کنید، سعی کنید محل تزریق شما در مناطقی از بدن‌تان باشد که کمتر تحت فعالیت قرار می‌گیرند. به طور مثال، منطقه شکم بهتر از ناحیه ران‌ها و یا بازوها (مثلا در یک بازی فوتبال و یا بسکتبال) است.

۴) اگر دیابت سبب آسیب به شبکیه چشم شما شده، بهتر است از ورزش‌هایی مثل وزنه‌برداری و یا ورزش‌هایی که سبب فشار بر ناحیه سر و یا افزایش فشار داخل چشم می‌شوند، خودداری کنید.
۵) به علت اینکه دیابت شانس ایجاد بیماری‌های همزمان قلبی عروقی را در این افراد بالاتر می‌برد، تمام افراد مبتلا به این بیماری (خصوصا اگر سن آنها بالای ۶۰ سال باشد) قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی، باید حتما از لحاظ مسائل قلبی ـ عروقی تحت معاینه و بررسی قرار بگیرند.

۶) اگر علاوه بر دیابت، مبتلا به بیماری‌های دیگری هستید و برای درمان آنها باید از سایر داروها مانند آسپرین، داروهای ضد التهابی استروئیدی، کورتون و… استفاده کنید، حتما دقت کنید که هر کدام از این داروها ممکن است روی سطح قند خون شما اثر بگذارند و شاید نیاز باشد با توجه به اثر هر کدام از این داروها، مقدار فعالیت خودتان را (برای پیشگیری از افت و یا افزایش بیش از حد قند خون) کاهش و یا افزایش بدهید.

● بیماری‌های قلبی و ورزش
شایع‌ترین انواع بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، بیماری شریان کرونری و تصلب شرایین (سفت شدن عروق) است. سه عامل خطر مهم برای ایجاد بیماری قلبی عبارتند از: افزایش فشارخون، چاقی و کم‌تحرکی. ورزش نقش مهمی در کنترل فشارخون و کاهش وزن دارد، بنابراین در بهبود بیماری‌های قلبی نفش مهمی را ایفا می‏کند که برخی فواید آن:
۱) افزایش خون‌رسانی به قلب
۲) افزایش خون‌رسانی به شریان‌های کرونری
۳) افزایش قدرت عضلانی پمپ قلبی
۴) ورزش به طور غیرمستقیم سبب کاهش تحریک‌پذیری الکتریکی قلب می‌شود، در نتیجه از ایجاد ریتم‌های نامنظم قلبی که گاه تهدید کننده حیات هستند و در اثر تحریک‌ شدن بیش از حد قلب ایجاد می‌شوند، پیشگیری می‏کند.
۵) ورزش ایجاد تصلب شرایین را به تاخیر می‌اندازد و اگرچه این پدیده در تمام گروه‌های سنی که فعالیت ورزشی می‏کنند رخ می‌دهد، افراد بالای ۹۰ سال بیشترین فایده را از این خاصیت مهم ورزشی می‌برند.‌