مقام‌هاي اداره اطلاعات و فرهنگ ولايت باميان اعلام کرده‌اند که احتمال دارد کار بازسازي بخش دوم شهر غلغله؛ يکي از مهم‌ترين آثار تاريخي اين ولايت، به‌زودي آغاز گردد. اين اداره اميدوار است که در قسمت ترميم و بازسازي اين شهر تاريخي، همکاري سازمان يونسکو و نهادهاي فرهنگي بين‌المللي را نيز با خود داشته باشد.
از بلنداي دو مجسمه‌ي تخريب شده‌ي بودا در باميان، ويرانه‌هايي به وسعت حدود چهار الي پنج هکتار زمين، بر فراز يک تپه‌ي خاکستري ‌رنگ در ميان مزارع و کشت‌زارها در قريه سعيد آباد مرکز اين ولايت به مشاهده مي‌رسد.
آن منطقه به شهر غلغله معروف است. اين شهر يکي از شاهکارهاي معماري اسلامي به‌ شمار مي‌رود.
امروزه از شهر غلغله که به روايت تاريخ، روزگاري پايتخت مقتدرترين حکومت‌ها بوده است، به جز چند مغاره، تعدادي ديوارهاي تخريب شده، برخي از برج‌هاي ديده‌باني و يک منار مسجد، چيز ديگري باقي نمانده است. در ويرانه‌هاي باقي مانده از شهر غلغله، ديوارهاي بسيار ضخيمي به چشم مي‌خورند که نشانگر استحکامات قوي براي جلوگيري از نفوذ دشمن به داخل شهر است.
در چند سال گذشته تنها بخش کوچکي از اين شهر با بودجه بيشتر از يک ميليون دالر آمريکايي از کمک‌هاي کشور ايتاليا بازسازي شده است؛ اما ساير قسمت‌هاي آن مورد تهديد عوامل گوناگون قرار دارند. اداره اطلاعات و فرهنگ باميان اعلام کرده که برنامه‌اي را براي مقابله با اين تهديدات و جلوگيري از تخريب شدن بيشتر اين شهر، به ‌اجرا خواهد گذاشت.
احمدحسين احمدپور سرپرست رياست اطلاعات و فرهنگ باميان مي‌گويد که به زودي، بازسازي بخش‌هاي ديگري از اين شهر تاريخي، امکان‌سنجي مي‌گردد و کار عملي بازسازي و ترميم آن نيز شروع خواهد شد: «قرار است تا دو هفته ديگر تيمي از باستان‌شناسان در سفري به باميان، ساحات آسيب‌پذير شهر غلغله را شناسايي کنند تا کار عملي ترميم آن آغاز گردد.»
تلفيق هنر اسلامي و بودايي
بر بنياد روايت‌هاي گذشته، شهر غلغله در پيش از تخريب حکم ارگ و يا بالاحصار باميان را داشته است و براي چندين قرن پايتخت حکمراني سلسله پادشاهان آل شنسب غوري خوارزم‌شاهي به شمار مي رفت.
طوري که به باور اکثر تاريخ‌نگاران، اين شهر در زمان سلطنت خاندان شنسبانيه غوري توسط سلطان علاو‌الدين جهان‌سوز اعمار گرديده است. کاظم يزداني، تاريخ‌نگار معاصر افغانستان معتقد است که برخي از سلاطين اسلامي از ظهور اسلام تا اوايل قرن هفتم هجري، از اين شهر بر مناطق وسيعي حکمروايي کرده‌اند.
در اين شهر برعلاوه آثار معماري اسلامي، مغاره‌هايي از دوره بودايي نيز تا هنوز باقي مانده‌اند. احتمال دارد که اين شهر پس از زوال بوديزم در باميان، بر روي اين مغاره‌ها ساخته شده باشد. آثار اين دو تمدن، بر جذابيت توريستي شهر غلغله براي بشر امروز افزوده است. همه ساله هزاران گردشگر داخلي و بيروني از ولايت باميان، به‌خصوص از اين شهر بازديد مي‌کنند.
عباس خاوري از مسوولان مرکز معلومات گردشگري در باميان نيز مي‌گويد که با ترميم اين شهر، شمار بازديدکنندگان آن نيز افزايش خواهد يافت. به گفته ي آقاي خاوري پيش از اين بخشي ديگري از شهر غلغله که بازسازي شده بود، تأثير زيادي به جلب و جذب گردشگران و بازديد آن‌ها از اين محل تأريخي داشته است: «همين حالا هم ما شاهد آن هستيم که علاقه‌مندي گردشگران داخلي و خارجي به بازديد از اين شهر، بيشتر شده است، زيرا بخشي از آن بازسازي شده و چهره جذاب‌تري از اين اثر تاريخي به نمايش گذاشته است.»
عوامل ويراني شهر
تاريخ‌نگاران افغانستان باورمند هستند که حاکمان شهر غلغله بين قرون يازده و دوازده ي ميلادي از اقتدار نظامي خوبي برخوردار بودند. آخرين پادشاه اين شهر، در سال 618 هجري ‌قمري، برابر با 1121 ميلادي با سپاهيان مغول تحت فرماندهي چنگيزخان وارد جنگ شديدي شدند.
در کتاب «باميان سرزمين شفگتي‌ها» نوشته‌   کاظم يزداني آمده است که «وقتي مغول‌ها بر قلعه يورش بردند، جنگ خونيني رخ داد. از هر گوشه فرياد، گريه، زاري و هلهله بلند بود؛ شايد به همين خاطر پس از ويراني، نام «غلغله» که به معني غوغا و فرياد است را بر آن نهادند.»
شهر غلغله که از جمله ي هشت اثر تاريخي ثبت شده باميان در فهرست ميراث‌هاي فرهنگي جهاني در سازمان يونسکو است، در دوره‌ جنگ‌هاي داخلي نيز صدمه‌هاي زيادي ديده است. اين اثر تاريخي بر علاوه آسيب‌پذيري از برف و باران، در معرض خطرات ايجاد شده از سوي دولت نيز قرار دارد. سال گذشته يک جاده، بر خلاف ماسترپلان‌هاي شهري و فرهنگي باميان از مقابل اين شهر کشيده شده است که احتمال دارد با آسفالت شدن آن، اين اثر تاريخي از فهرست ميراث هاي فرهنگي جهان حذف خواهد شد.
الياس طاهري