اکثر کودکان بعد از نه ماه آموزش و تحصیل، برای فرا رسیدن امتحان پایانی و خلاص شدن از مکتب لحظه شماری می‌کنند تا اینکه سه ماه دیگر را با خیال راحت تا نزدیک ظهر بخوابند و یا اینکه بازی‌های مورد علاقه‌شان را بدون هیچ محدودیتی انجام دهند. اما در این بین؛ کودکانی هستند که بر آنان خواب و بازی حرام است.
احمد یکی از این کودکان است؛ او دیروز آخرین امتحان خود را داد و امروز صبح زودتر با کراچی خود کنار سرک ایستاد تا شاید بتواند اندکی بیشتر پول جمع کند. چشمانش به عابران که چه کسی باری به او بدهد.
کنار او می‌روم؛ با چشمان یخ زده‌اش مرا ورانداز می‌کند. می‌بیند که باری ندارم اما انگار امیدی در او نهفته است، شاید با خود می‌گوید بارهایش کمی آن‌سو تر است. وقتی به او نزدیکتر شدم گویا مطمین‌تر شد، اما نمی‌دانست که به دنبال روزمرگی‌هایم هستم و آمده‌ام تا دردی دیگری را بنویسم تا نانی کمایی کنم.
دستان کوچکش را در داخل آستین‌هایش پنهان کرده بود، کمی هم خمیده ایستاده بود؛ وقتی گپ می‌زد، دندان‌هایش هم تند تند بهم می‌خورد. به من گفت: "فکر می‌کدم بار داری؟" خنده‌ای تلخ هم تحویلم داد.
دست کوچکش را که برخلاف سنش زمخت بود، گرفتم و از او پرسیدم: برای کارکردن اینجا ایستاده‌ای؟ با سر جوابم را داد: آری. دیگر نیازی نبود چیزی از او می‌پرسیدم. ظاهرش دنیایی گپ‌های ناگفته داشت، اما پرسیدم، گفت: تنها نان‌آور خانواده‌اش است.
احمد سیزده سال سن دارد و صنف شش مکتب را خلاص کرده است. او می‌خواهد با کارکردن در سه ماه زمستان، علاوه بر کمک خرچ شدن، مقداری پول برای سال دیگرش هم ذخیره کند.
از ناداری‌شان مبهم گپ می‌زد؛ می‌گفت پدرم مریض است و کار نمی‌تواند؛ من کار می‌کنم و مادرم. وقتی پرسیدم پدرت چه مریضی دارد؟ دستانش را جلوی دهانش گلوله کرد و به افق خیره شد و بعد از چند ثانیه در حالی که بازدمش بر دستانش می‌دمید، گفت: پودر مصرف می‌کند.
احمد گفت که پدرم بیشتر شب‌ها خانه نمی‌آید، وقتی می‌آید که به پول نیاز داشته باشد. اگر پولی از خانه نیافت، وسیله‌ای را می‌گیرد تا ببرد و بفروشد. او افزود، چند ماه پیش خانه آمد و پولی نیافت و بعد مانع مکتب رفتن من شد، گفت که برو پلاستیک فروشی کن. یک روز را پلاستیک فروشی کردم فردایش مادرم مقداری پول به او داد من مکتب رفتم.
بر اساس گزارش وزارت‌های صحت عامه و مبارزه با مواد مخدر و اداره بین‌المللی مبارزه با مواد مخدر، بیش از سه میلیون تن در کشور انواع مواد مخدر را مصرف می‌کنند که صدها هزار کودک در معرض مواد، نیز ممکن است معتاد به مواد مخدر شود.
همچنین گزارش‌های دیگر وزارت مبارزه با مواد مخدر و پولیس نشان می‌دهد که معتادان کشور سالانه به ارزش بیش از 300 میلیون دالر انواع مواد مخدر را مصرف می ‎کنند.
اکثر این معتادان، به دلیل نداشتن شرایط مالی خوب، مجبور می‌شوند که فرزندان خود را به کار گمارند تا منبع مالی خرید مواد مخدرشان را تامین کنند.
تاثیر والدین معتاد بر فرزندان
بر اساس گزارش‌های منتشر شده بیش از 3 میلیون تن در کشور معتاد به انواع مواد مخدر هستند که حدود 12 درصد جمعیت کشور را احتوا می‌کنند، این مقدار معتاد، چه تاثیری بر خانواده و جامعه دارد؟
روانشناسان بر این باورند که فرد معتاد علاوه بر اینکه آثار منفی بدی را بر خود وارد می‌کند، به طور قطع، خانواده نیز تحت فشارهای روانی و مالی معتادان قرار می‌گیرند.
محمد صادق خاوری، روانشناس تربیتی به روزنامه افغانستان‌ما گفت که معتادان اغلب انسان‌های بی‌ثبات هستند این بی‌ثباتی باعث می‌شود که اعضای خانواده تحت فشار قرار بگیرند.
آقای خاوری افزود، در بین اعضای خانواده، کودکانی که از نظر روحی و جسمی به دلیل اینکه لطیف‌ترند، بیشترین صدمه را می‌بینند که در آینده جبران آن بسیار دشوار است.
به گفته او، کودکان خانواده‌های معتاد، به دلیل آنکه به صورت روزمره مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار می‌گیرند، بی‌عاطفه رشد می‌کنند و ممکن است در بزرگسالی دچار بزهکاری شوند.
به گفته این روانشناس، کودکان خانواده‌های معتاد، به دلیل مشکلات مالی، کمتر به سمت آموزش و تحصیل می ‎روند که این امر نیز باعث بروز مشکلاتی در بزرگسالی می‌شود.
به باور او، دانش‌آموزانی که سرپرست معتاد دارند، در محیط مکتب و جامعه اعتماد به نفس کمتری دارند و بیشتر اوقات افسرده هستند که این علل باعث افت تحصیلی شاگردان می‌شود.
کمک به فرزندان معتادان
روانشناسان همچنین تاکید می‌کنند که در مکاتب و محلات آموزشی باید به استادان و مسئولان آموزش داده شوند تا به کودکانی که والدین معتاد دارند، کمک کنند.
محمد صادق خاوری، می‌گوید که معلم و استاد خوب می‌توانند با شناسایی شاگردان دارای والدین معتاد، بی‌مهری و بی‌محبتی آنان را به نوعی جبران کنند.
آقای خاوری افزود که افراد معتاد به دلیل تنش‌های عصبی که دارند، نمی‌توانند حتی یک جمله محبت آمیز به کودکان خود بگویند؛ این امر باعث می‌شود برخی از کودکان این کمبود را توسط گروه‌های بزهکار جبران کنند و ناخواسته در دام آنان بیافتند.
به باور این روانشناس، بعد از خانواده، مکاتب بهترین مکان برای آموزش کودکان است و باید مسئولان مکاتب به عنوان والدین دوم کودکان رفتار کنند.
وزارت کار و امور اجتماعی نیز روز یکشنبه در "نشست ملی مشورتی و هماهنگی پیرامون حفاظت از کودکان" گفت که فرزندان معتادان و زندانیان بعد از کودکانی که به مکتب نمی‌روند، جزء آسیب‌پذیرترین کودکان کشور هستند.