صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

بحران مهاجرت و بی‌جاشدگان داخلی؛ دولت چگونه مدیریت می‌کند؟

بحران مهاجرت و بی‌جاشدگان داخلی؛ دولت چگونه مدیریت می‌کند؟

وزیر صاحب، سپاسگزاریم از اینکه برای ما وقت گذاشتید. در نخست، با یک نگاه کلی، به چه میزان مهاجران افغانستان در خارج از کشور زندگی میکنند و وضعیت آنان چگونه است؟
با تشکر از شما. به طور کلی بیشتر از شش و نیم میلیون مهاجر افغانستانی در خارج از کشور زندگی میکنند. بیشتر از دو میلیون آنان در ایران، حدود همین رقم در پاکستان و 1.2 میلیون نفر در کشورهای اروپایی و امریکایی و شماری هم در کشورهای عربی، ترکیه و استرالیا هستند. مناطقی که مهاجران افغانستان در آنجا زندگی می کنند، به پنج حوزه تقسیم شده است: 1. حوزه پاکستان؛ 2. حوزه ایران؛ 3. حوزه عربی؛ 4. حوزه اروپا و 5. حوزه امریکایی و استرالیا. در تمامی این پنج حوزه که مهاجران افغانستان در آنجا حضور دارند، حکومت افغانستان تلاش کرده است تا وضعیت مهاجرین را به نحوی تنظیم کند که به مشکلات آنان رسیدگی شود.
به دلایل ناامنی، فقر و بیکاری آمار مهاجران افغانستان در بیرون از کشور یک رقم درشتی را نشان می‌‍دهد؛ آیا دولت توانایی مدیریت اوضاع مهاجرت را دارد؟
 هرچند مهاجرت یک مشکل بزرگی جهانی است و افغانستان نیز دچار آن است، اما وضعیت مهاجرت تا اندازهای در کنترل و مدیریت دولت درآمده است تا این که از بحران انسانی ناشی از مهاجرت جلوگیری شود. حکومت در سالهای اخیر برای بهبود وضعیت مهاجران افغانستان در حوزههای مختلف گامهایی را برداشته است که وضعیت زندگی فعلی و آیندهی مهاجران در این کشورها به نحوی رو به بهبود است.
در حوزهی عرب، مهاجران افغانستان نیروی کار هستند و حتا شماری از آنان با اسناد هویتی کشورهای غیر حضور داشتند، اما حکومت در این زمینه کوشید تا با توزیع پاسپورت و سند هویت افغانستانی، زمینه حضور و حق کار قانونی شان را مهیا سازد.
کشورهای اروپا نیز که یک کتله عظیمی از مهاجران افغانستان را در خود جا داده است، در سال 2016 میلادی این کشورها تصمیم گرفتند حدود یکصد هزار مهاجر افغانستانی را به صورت اجباری اخراج کنند، اما پس از مذاکره و تفاهم حکومت با این دولتها بر مبنای کنوانسیونهای جهانی مهاجرت و امضای "سند راه پیش روی مشترک" با اتحادیه اروپا، سبب شد تا افغانستان و اروپا به یک مدیریت مشترک برسد. کمیتهای با عضویت تمامی کشورهای اتحادیه اروپا و افغانستان تشکیل شد که هر سه ماه یکبار وضعیت مهاجرین و پناهجویان را بررسی میکند. در سال 2016 میلادی به جای یکصد هزار نفر از کل اروپا 500 تن اخراج شد و از کشور آلمان که قرار بود 80 هزار نفر اخراج شود، صرف 80 نفر را اخراج کرد.
وزیر صاحب، این مساله واضح است که نیروی جوان و بیشتر دانشآموخته کشور با هزینه هنگفتی به اروپا مهاجر شد و طبیعی است که اکثریت آنان به امید پیدایش فرصت کار و دریافت حق شهروندی اروپا تصمیم برگشت به افغانستان را ندارند، اما دولت اعلام کرده بود که برای مهاجرین عودت کننده از اروپا، زمینه کار فراهم میشود. جوانانی هستند که پس از برگشت از اروپا، هیچ کمکی دریافت نکرده است؛ حکومت در مورد وعدههایش چه کار میکند؟
مهاجران عودت کننده از اروپا دو دسته اند: برای مهاجرانی که داوطلبانه از کشورهای اروپایی به سرزمین خود برمیگردند، موسسه "آی.او.ایم" پول نقد برای آنان میدهد تا برای خودشان کار ایجاد کنند و کسانی که کار ایجاد میکنند، قسط دوم و سوم را نیز میپردازند؛ اما کسانی که به صورت اجباری اخراج میشود مسئولیت شان به دوش دولت افغانستان است و "آی.او.ایم" برای آنان کمک نمیکند. مهاجرین اخراج اجباری (دیپورت شده) باید به وزارت مهاجرین و یا وزارت کار و امور اجتماعی مراجعه بکنند. وزارت کار و امور اجتماعی برنامههای آموزش مهارت و اشتغالزایی دارد که همیشه 40 درصد مراجعان این کورسها را از میان عودت کنندگان انتخاب میکنند تا از این طریق برای مهاجرین برگشته از اروپا کمک و زمینه کار فراهم میشود.
عودت کنندگان که تنها از حوزه اروپا نیست، از حوزههای مختلف که یاد کردید، مهاجرین برگشت میکنند؛ برنامه آینده دولت برای سرنوشت عودت کنندگان چیست؟
برای سالهای آینده یک برنامهای داریم که اکنون روی آن کار میشود. برنامهای با بودجه 200 میلیون یورو ازجانب بانک جهانی که وزارتهای مختلف چون وزارتهای مهاجرین، زراعت، کار و امور اجتماعی، اقتصاد و انکشاف دهات در این برنامه دخیل هستند، اما ابتکار و خلاقیت خود مهاجرین عودت کننده نیز مهم است؛ زیرا آنان اگر طرحی برای اشتغالزایی داشته باشند، دولت آنان را حمایت میکند تا کار ایجاد بکنند. کارهای شبیه گلخانه ، خیاطی، عکاسی و... . چند روز پیش در هرات، کارخانه خیاطی را افتتاح کردیم که 35 نفر در آن مشغول کار شد و حتا ممکن است یونیفورم اردوی ملی را قرارداد بکنند که در این صورت زمینه کار برای شمار زیادی فراهم خواهند کرد و در کنار این، 21 باب گلخانه را نیز در شهر هرات افتتاح کردیم که از سلسله برنامههای مورد حمایت UNHCR بود و 592 تن شامل کار شدند. موسسههای اداره مهاجرت اروپا(IOM) و اداره مهاجرت امریکا(BPRM) نیز چنین برنامهها را حمایت میکند و ما برای عودت کنندگان این فرصت را فراهم میکنیم تا پس از برگشت به کشور صاحب کار و درآمد شوند. تاکنون 220 میلیون یورو موسسههای بینالمللی و بانک جهانی برای مهاجرین افغانستان کمک کرده است که بخشی از کمکها در ایران و پاکستان نیز به مصرف میرسد. در برنامه میثاق شهروندی که بودجه 80 میلیون دالر آن از طرف وزارت انکشاف دهات در چهارده ولسوالی کار آن آغاز شده است نیز اولویت حق استخدام شدن در کار از عودت کنندگان است.
با آن که اوج و افول وضعیت کار برای نیروی کاری مهاجر در خارج از کشور وابسته به اوضاع اقتصادی و سیاسی کشورهای میزبان است، اما زمینه کار برای مهاجرین افغانستان چگونه است؟
حکومت افغانستان با دولتهای عربی، از جمله امارات متحده عربی تفاهمنامهای دارد که بر اساس آن نیروی کار از افغانستان به صورت قانونی ارسال میشود و حضور کارگران افغانستان که در آن کشورها هستند نیز قانونمند میشود و سرمایه شان به نام و هویت افغانستانی آنان انتقال یافته است. گفتوگوهای ما جریان دارد و همین برنامه در تمامی کشورهای عربی تطبیق خواهد شد.
از مهاجرینی که در حوزهی عرب، پاسپورت افغانستانی دریافت کرده اند و حضور شان قانونمند شده اند، آیا آماری دارید؟
هرچند وزارت امور مهاجرین در ابعاد تخنیکی این قضیه قرار ندارد، اما از آنجا که بحث قانونمند شدن حضور مهاجران در یک دولت دیگر بود، تا جایی که مربوط به ما هم میشود، در کل کشورهای عربی این رقم به 500 هزار نفر میرسد.
شما گفتید بیشتر از دو میلیون مهاجر افغانستانی در ایران هستند، برای رسیدگی به آنان چه کار کردهاید؟ چون مهاجران در ایران با مشکلات آموزشی، حق مالکیت مواجه اند و امکان دریافت حق پناهندگی و تابعیت(مانند اروپا و استرالیا) نیز وجود ندارد.
در تفاهم با دولت جمهوری اسلامی ایران نیز ما میخواهیم از این وضعیت بیبرنامهگی و بینظمی نجات پیدا کنیم. مذاکراتی که میان افغانستان و ایران جریان دارد، قرار است به یک "تفاهمنامه جامع" بیانجامد. در "کمیته اتباع" فیصله شده است که پس از امضای تفاهمنامه جامع باید به صورت فوری روی تفاهمنامه کارگری، کار شود تا حضور کارگران افغانستان در ایران نیز قانونمند شود و سیستم اخراج اجباری کارگران پایان یابد. در جمهوری اسلامی ایران، مهاجران افغانستان پس از چهل سال مهاجرت تازه توانستند براساس یک تفاهم میان هردو دولت، فرزندان شان شامل مکتب شوند. در حالی که وزارت معارف برای شمولیت بیجاشدگان در داخل کشور از آنان تذکره سراغ دارد. از دوسال بدینسو 102 هزار متعلم فاقد مدرک در ایران بدون پرداخت فیس شامل مکتب شده اند و خانوادهی آنان به خاطر فرزندان شان مصونیت پیدا کرده اند. در ایران، اکنون محدودیت شغلی و رشته آموزشی نیز از سر مهاجران برداشته شده و مناطق ممنوعه که افغانستانیها حق ورود به آنجا را نداشتند هم کم شده است. دولت ایران براساس یک توافقنامه با وزارت تحصیلات عالی افغانستان، 50 درصد هزینه تحصیلی مهاجران را کاهش میدهد و این امتیاز برای کسانی در نظر گرفته شده است که پس از ختم تحصیل به کشور عودت کنند.
مهاجرین افغانستان در کشورهای مختلف، به ویژه در ایران، بارها شکایت کرده اند که روند ارایه خدمات سفارتخانهها و رفتار ماموران نمایندگیهای سیاسی با مهاجران نامناسب است، آیا شما این موضوع را با وزارت امور خارجه در میان گذاشته اید؟
شکایت ملت از دولت هرگز پایان یافتنی نیست؛ زیرا مردم حق دارند که ارایه خدمات خوب، کامل و جامع باشد.
با آن که مهاجرین دچار مشکلات زیاد است، اما نحوهی رسیدگی به امور مهاجرین از جانب سفارت افغانستان نیز بارها شکایت برانگیخته است؟
نحوه ارایه خدمات ممکن است گاهی قناعتبخش باشد و گاهی هم کاستیها وجود دارد که باعث گلایه و شکایت مراجعان میشود. مراحل تذکره گرفتن و پاسپورت گرفتن در داخل سفارت ممکن شده است و قیمت هر دفتر پاسپورت از 120 دالر به 20 دالر کاهش یافته است. در خدمات سفارت، مشکل زیربنا وجود دارد که ساختمان و فضای سفارت کوچک و مراجعان آن زیاد است بنابراین روند پیشبرد پروندههای شان طولانی میشود.
روند مهاجرت افغانها به سوی استرالیا اکنون گزارش نمیشود، اما خانوادههای آنعده از مهاجرانی که در استرالیا پناهنده شدهاند، شکایت دارند که پرونده الحاق شان درست پیگیری نمیشود؟
الحاق خانواده پناهندهها و پناهجویان مطابق با کنوانسیونهای بینالمللی یک حق مسلم شان است، اما سختگیریها در استرالیا بیشتر شده است؛ ولی ما با استرالیا تفاهمنامه داریم و در حال بازنگری آن هستیم که در موقع بازنگری این مشکل را نیز مد نظر خواهیم گرفت.
در بحث رسیدگی به مهاجرین عودت کننده و بیجاشدگان در داخل کشور، دولت چه برنامهای دارد؟
در مدت 18 سال گذشته حدود 9 میلیون و 500 هزار نفر مهاجر از کشورهای مختلف به افغانستان عودت کرده اند که 3 میلیون و 170 هزار نفر آنان در دوره حکومت وحدت ملی آمده اند. بر علاوهی اینها در اثر افزایش جنگ و خشکسالی در مجموع در پنج سال اخیر 3 میلیون و 600 هزار نفر بیجا شده اند که 500 هزار نفر آنان در سال جاری بیجا شده اند که فقط 2.5 میلیون تن آنان به مناطق اصلیشان برگشته اند. تمامی اینها به خدماترسانی مواد غذایی، خدمات صحی، پوشاک و سرپناه و آموزش نیاز دارند.
هماکنون از اثر خشکسالی در هرات 21 هزار فامیل بیجا شده اند که در حال بایومتریک شدن هستند و 27 هزار عریضه دیگر هم داریم. در ولایت بادغیس، 13 هزار فامیل بیجا شده ثبت شده هستند و در ولایت غور حدود 3 هزار خانواده بیجا شده اند. همچنین در حوادث اخیر غزنی حدود پنج هزار فامیل از ولسوالیهای جاغوری و مالستان بیجا شده اند که یک هزار آنان در بامیان، شماری در دایکندی، حدود دو هزار فامیل در کابل و حدود دو هزار در مرکز غزنی پناه گرفته بودند که شماری سروی شده و کمک دریافت کرده اند و بقیه نیز باید سروی و کمکرسانی شوند.
فصل زمستان نزدیک است و بیجاشدگان داخلی هم قشر آسیبپذیری هستند که امکانات لازم را ندارند، در فصل زمستان برای آنان چه برنامه دارید؟
ما براساس یک ارزیابی که داشتیم با "یو.ان. اوچا" در فصل زمستان برای 84 هزار فامیل بیجاشده و آسیبپذیر کمکرسانی میکنیم. تاکنون 21 هزار فامیل را اوچا به عهده گرفته، 12 هزار فامیل را ما در این روزها کمک میکنیم و به تازگی بریتانیا اعلام کرده است که 25 میلیون پوند برای بیجاشدگان داخلی افغانستان کمک میکند و در ضمن ایالات متحده و شماری دیگر از دونرهای خارجی نیز در این عرصه کار میکنند. امیدواریم کمکهای جامعه جهانی نیز ادامه داشته باشد؛ زیرا مجموع مهاجران عودت کننده و بیجاشدگان داخلی حدود 7 میلیون نفر یک مجموعه در حال حرکت و آسیبپذیر است که نیاز به مدیریت جدی دارد و در طول پنج سال اخیر کدام فاجعه انسانی در میان این قشر رخ نداده است.