صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نقش چـین در گفتگو‌های صلح در افغانستان

نقش چـین در گفتگو‌های صلح در افغانستان

اشاره: صلح دولت افغانستان با گروه طالبان یکی از پروسههای ملی است که گفتوگوهای آن در سطح ملی و بینالمللی جریان دارد. پس از تکثر اضلاع میز مذاکرات صلح و چندمحوری شدن این گفتمان سیاسی، دولت چین نیز به عنوان یک ضلع ظاهراً مؤثر مطرح شده است. ضمن نشستهای سه جانبه افغانستان، چین و پاکستان در کابل و گفتمانهایی در پکن، اکنون زلمی خلیلزاد نماینده ویژه ایالات متحده امریکا در امور صلح افغانستان نیز به تازگی به چین رفته است تا چین را در قبال سیاست امریکا برای تامین صلح در افغانستان همسو کند. دکتر سودا راماچاندرا یک محقق و خبرنگار آزاد از بنگلور هندوستان است که بیشتر در مورد مسایل امنیتی و سیاسی جنوب آسیا مینویسد. آقای راماچاندارا در این گزارش با توجه به عمق روابط افغانستان و چین بحث را چنین مطرح میکند:
بدون شک نقش چین در افغانستان در حال گسترش است؛ اما پرسش اساسی این است که این نقش در پروسه صلح افغانستان چه تأثیری دارد؟
گروه طالبان درماه جون 2018 میلادی، به جنگجویان خود دستور داد تا برای سه روز اول عید قربان از حملات تهاجمی علیه نیروهای افغان جلوگیری کند. این درحالی بود که اشرف غنی چند روز قبل آتش بس را در برابر گروه شورشی طالبان اعلام کرده بود. آتش بس برای یک دوره بسیار کوتاه بود و شامل تمام گروههای مسلح درگیر در جنگ افغانستان نمیشد.
در همین حال، یک مقام پاکستانی ادعا کرده بود که چین و پاکستان نقش کلیدی در توافقنامه آتشبس ایفا کرده است؛ اما افغانستان، طالبان و چین هیچکدام ادعاهای پاکستان را تأیید نکردند. دولت چین تنها از آتشبس کوتاه مدت بین دولت افغانستان و گروه طالبان استقبال کرد.
در سالهای اخیر نقش چین در افغانستان به سرعت گسترش یافته است. در دسامبر 2017، پکن میزبان مذاکرات سه جانبه(چین، افغانستان و پاکستان) بود که سه کشور از طالبان خواستند تا به روند صلح در افغانستان کمک کند.
اوایل سال 2015 میلادی بود که چین  در گفتمان صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان وارد شد ولی تاکنون تلاشهای صلحخواهانه این کشور نتایج قابل ملاحظهای نداشته است. تا زمانی که روابط پاکستان و افغانستان پرتنش باقی بماند، تلاشهای چین تأثیرگذار نخواهد بود.
چین بیش از یک دهه پس از سقوط رژیم طالبان در دسامبر 2001، بر خلاف کشورهای دیگر که نیروهای خود را برای شرکت در عملیات ضد شورشی به افغانستان فرستاده بود و برای کشور جنگ زدهای مثل افغانستان کمک مالی نیز کرده بود، ترجیح داد تنها تماشاگر رویدادهای دراماتیک در افغانستان باشد.
چین نیروی نظامی به افغانستان نفرستاد، زیرا تمایلی نداشت که یکی از کمک کنندگان فرعی امریکا و متحدیناش در جنگ افغانستان در برابر گروههای شورشی باشد. زیرا اهداف چین در افغانستان بسیار محدود بود و این کشور برخلاف قدرتهای غربی، به بازسازی، تغییر ساختارهای سیاسی، الگوهای اجتماعی، جهتگیریهای ایدئولوژیک علاقمند نبود.
در سال 2006 میلادی، چین با افغانستان روابط بسیار نزدیک همکاری برقرار کرد و حتا شرکتهای چینی برنده قرارداد 3 میلیارد دالری استخراج مس عینک ولایت لوگر شد.
برای پکن، بیثباتی در آسیای مرکزی به طور کل و در افغانستان به طور خاص، موضوع قابل نگرانی است. زیرا بیثباتی در افغانستان تأثیر مستقیم بر امنیت ولایتهای غربی چین، به خصوص سین کیانگ، دارد.
گفته میشود که جنبش اسلامی ترکستان شرقی(Eastern Turkistan Islamic Movement) دارای پایگاههای نظامی در تاجکستان و افغانستان است. چین فکر میکند که این جنبش از طریق دره واخان[ولایت بدخشان افغانستان] در تلاش است تا اویغورهای چین را به سوی رادیکال شدن بکشاند.
علاوه بر این، افغانستان ناپایدار میتواند آرزوهای اقتصادی چین را در افغانستان تضعیف کند و زمینههای سرمایهگذاری این کشور را در افغانستان کاهش بدهد.
چین برای اطمینان از ثبات در افغانستان و به منظور حل نگرانیهای امنیتی خود و دستیابی به آرزوهای اقتصادی نقش خویش را به عنوان یکی از کشورهای تأثیرگذار در روند صلح افغانستان پس از سال 2014 پر رنگتر کرده است.
چین در سال 2014 مبلغ 80 میلیون دالر به افغانستان کمک کرد و وعده داد که تا 3 سال دیگر این رقم را به 240 میلیون دالر افزایش بدهد. در سپتامبر 2017 چین 90 میلیون دالر به پروژههای توسعهای در ولایت بدخشان افغانستان اختصاص داد.
چین بزرگترین سرمایهگذار خارجی در افغانستان است. این کشور به استخراج معادن و پیشرفت زیرساختها در افغانستان علاقهمند است. این کشور در زمینههای استخراج نفت، تأسیس راههای مواصلاتی و استخراج معدن سرمایهگذاری کرده است. سرمایهگذاری روی خط آهن از بندر حیرتان تا چین که این کشور را با ترکمنستان نیز وصل میکند که این پروژه یکی از بزرگترین سرمایهگذاریهای چین در افغانستان است. پس، چین به این موضوع مطلع است که افغانستان بدون ثبات و ناامن به ضرر سرمایهگذاریهای این کشور میباشد.
اما خلاف دیگر قدرتهای بزرگ، مشارکت چین در عملیات ضد تروریستی در افغانستان ناچیز است.
نقش چین در تامین ثبات در افغانستان چقدر مؤثر است؟
چین در پروسه صلح افغانستان و گفتوگو با طالبان نقش تعیین کننده دارد و میتواند به عنوان یکی از تسهیل کنندگان در این زمینه کار کند و از این رو نقش آن به عنوان یک تسهیل کننده برای دولت و طالبان قابل قبول است. مهمتر از همه، پکن، نزدیکترین متحد پاکستان است و میتواند از نفوذ خود بر اسلام آباد نیز استفاده کند تا پاکستان هم از روند صلح افغانستان صادقانه حمایت کند.
 علاوه بر این، این کشور به عنوان یکی از شرکت کنندگان در گروهبندیهایی مانند گروه هماهنگی چهارجانبه(Quadrilateral Coordination Group) و گفتمان، 1+6 از نفوذ خود روی کشورهای درگیر در پروسه صلح افغانستان میتواند استفاده کند.
علاوه بر این، چین در موقعیتی است که بتواند پاکستان را از طریق فشارهای اقتصادی خود به همکاری در پروسه صلح افغانستان مجبور کند.
با این حال، محدودیتهای زیادی فرا راه چین در اعمال نقشاش در افغانستان وجود دارد؛ پکن از نفوذ قابل توجه خود بر پاکستان برای پایان دادن به سیاست اسلام آباد در مورد استفاده از گروههای تروریستی به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده نکرده است.
به نظر میرسد که چین تنها برای سرکوب و نابودسازی لانههای «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» بر پاکستان فشار آورده است. اما تاکنون پکن، اسلام آباد را متقاعد نکرده است تا حمایتش را از حملات تروریستی طالبان متوقف کند که این رفتار گزینشی چین برای صلح و ثبات منطقه مؤثر تمام نمیشود.
توسعه اقتصادی مناطق و سرمایهگذاری برای ایجاد صلح بسیار مهم است؛ اما رویکرد چین در این زمینه بعید است که مناقشه را کاهش بدهد.
سرمایهگذاریهای چین بیشتر بر استخراج معادن متمرکز شده است؛ اما سیاست روابط اقتصادی متمرکز بر معدن، در سراسر جهان مناقشه ایجاد کرده است و این امر در افغانستان نیز صدق میکند.
بدون شک نقش چین در افغانستان در حال گسترش است. با این حال، نفوذ آن در مقایسه با ایالات متحده امریکا محدود است. در حالی که چین توانسته است روابط خود را با طالبان برقرار کند و حتا نمایندگان طالبان را برای مذاکره در خاک خود میزبانی کرده است.
اکنون چین باید تلاشهای خود را با سایر قدرتها، از جمله ایالات متحده امریکا و بازیگران منطقهای دخیل در امور افغانستان هماهنگ کند؛ زیرا روند گفتوگوهای صلح در افغانستان بدون همکاریهای ایالات متحده و چین موفق نخواهد بود.

منبع: دیپلومات نویسنده: دکترسودا راماچاندارا مترجم: خیرمحمد مقدسی