صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

دکتر فایض تأکید داشت با نهاد‌های تحصیلی نباید معامله سیاسی شود

دکتر فایض تأکید داشت با نهاد‌های تحصیلی نباید معامله سیاسی شود گزارش : حسین احمدی

 

گفت‌وگو با دکتر داود راوش، رئیس پیشین دانشگاه تعلیم و تربیه کابل(شهید برهان‌الدین ربانی)

 

دکتر صاحب! تشکر از اینکه فرصت دادید. روزنامه افغانستانما به پاس خدمات ارزندهی مرحوم دکتر شریف فایض، وزیر پیشین تحصیلات عالی افغانستان و بنیانگذار دانشگاه خصوصی افغان-امریکن ویژهنامهای را منتشر میکند. شما منحیث کسی که از نزدیک با ایشان آشنایی داشتید، در نخست بگویید که از کدام زمان و چگونه باهم آشنا شدید؟
با سلام و تشکر از شما. درگذشت فایض برای جامعه اکادمیک افغانستان یک ضایعه بزرگ است. در مورد آشنایی ما، برای اولین بار من و دکتر فایض در لوی جرگه اضطراری باهم آشنا شدیم. صحبتهایی که در مورد حل مسایل سیاسی و آرایش نیروها در آن زمان داشت، بیشتر بر نقش روشن فکران تأکید میکرد و میگفت که در افغانستان نوین باید با حکومت مسئول، پاسخگو و ساخته شده از روشنفکران متعهد باشد. او منحیث یک استاد با تجربه و یک کاردان آشنا با جامعه بسیار خوشبین بود که افغانستان در یک مسیر خوب روان است.
وقتی که فایض وزیر تحصیلات عالی شد، ما یک دانشگاه به نام "افغان-ابن سینا" در اسلام آباد پاکستان داشتیم که برای طی مراحل پروندهی انتقال اساتید، دانشجویان و اسناد دانشگاه در وزارت همدیگر را دیدیم. آن زمان ما یک ماهنامه به نام "رونق" نیز داشتیم. پس از نگاه مطالبش، دکتر فایض از ماهنامه ما بسیار تعریف کرد و گفت که شما معجزه کردهاید که با شرایط پاکستان و اوضاع مهاجرت در عرصه تحصیلات و نشرات کار کردهاید.
بالاخره این پرونده را پیگیری کردیم و دانشجویان و استادان ما در دانشگاههای مختلف جذب شد. من به عنوان استاد در دانشگاه کابل آمدم و آقای فایض، با پیشانی باز از ما پذیرایی کرد و گفت که شما اولین کسانی هستید که همه چیز خود را گذاشته به وطن برگشتید تا در تحصیلات عالی همکاری کنید.
یک روز که دکتر سیدعسکر موسوی نیز همراه مان بود، آقای فایض از من خواست که مسئولیت ریاست دانشکده علوم اجتماعی را به عهده بگیرم. پس از اینکه مدتی در دانشکده علوم اجتماعی کار کردم، دکتر فایض گفت باید تجارب تان را در دانشگاه تعلیم و تربیه کابل به کار ببرید. آن زمان دانشگاه تعلیم و تربیه به کریکولم درسی تازه و بودجه نیاز داشت.
ما در یک مقطع زمانی باهم همکار بسیار نزدیک بودیم؛ در سفرهای خارجی، مجالس شورای عالی وزارت، کنفرانس دانشگاهها و نشستهای داخلی همدیگر را می دیدیم  و در هر دیدار با او متوجه میشدیم که یک دیدگاه و دورنما برای تحصیلات عالی افغانستان دارد.
در زمان همکاری تان با دکتر فایض، چه تغییراتی در نظام تحصیلی کشور به وجود آمد؟
دکتر فایض، وزیری بود که با یک اندیشه و برنامه آمده بود.به خاطر تجربیاتی که از امریکا و کابل و دیگر کشورها کسب کرده بود بسیار طرفدار تحصیلات عالی مدرن بود. ارتقای ظرفیت استادان و جذب کادرهای جوان جزئی مهم برنامههایش بود و برای اعزام دانشجویان برای بورسهای تحصیلی تلاش میکرد.
ما بار بار با دونرهایی مثل یو.ان.دی.پی، یونسکو، یو.اس.ای.آی.دی و... صحبت کردیم و بحث اول اقای فایض این بود که چطور در کوتاه مدت کادرهای ورزیده تربیه شود. با رئیس جمهور سابق اقای کرزی همیشه روی انکشاف تحصیلات عالی از نظر کادری صحبت میکرد و باور داشت که پیش از اینکه ما دانشجو بپرورانیم باید در ابتدا استاد بپرورانیم. چند دوره استادان را به هند و جاپان فرستاد که دستاوردهای خوبی داشتند.
اما امکانات آن زمان بسیار محدود بود. وقتی که فایض در وزارت تحصیلات عالی آمد، امکانات و ساختمان وزارت بسیار تخریب شده بود و تمام وقت فایض در ساخت و ساز زیربنا و برنامهریزی برای تحصیلات عالی گذشت.
همچنان که شما گفتید دکتر فایض روی تعلیم و تربیه بسیار تأکید داشت، آیا پیشرفتی در این عرصه صورت گرفت؟
وقتی که من وارد این دانشگاه(دانشگاه تعلیم و تربیه کابل) شدم و ریاست آن را به عهده گرفتم، بیشتر رنگ و بوی انستیتوت پیداگوژی دانشگاه کابل را داشت. فایض میگفت که روی دانشگاه تعلیم و تربیه باید بیشتر تمرکز شود چون این دانشگاه آموزگاران آینده را تربیه میکند. بنابراین باید از شکل و وضعیت کلاسیک بیرون شود. در آن زمان از نتایج مهم تلاش ما و مدیریت آقای فایض در سطح کلانتر، این بود که ارتباط دانشگاه تعلیم و تربیه با دانشگاههای پنسلوانیای امریکا و شماری از دانشگاههای منطقه تآمین شد و در سفری به جاپان، توانستیم تجهیزات لابراتواری را که دانشگاه کابل گرفت، به همان اندازه دانشگاه تعلیم و تربیه نیز تجهیز شد. یکی از کارهای مهمی که در آن زمان انجام شد این بود که نقش فلسفه و علوم اجتماعی به عنوان محور فکری دانشگاه تعلیم و تربیه به وجود آمد و دانشکده کمپیوترساینس نیز تآسیس شد. تعلیمات استثنایی نیز به همکاری "جایکا" جاپان ایجاد شد که از کارهای عمده فایض به شمار میرود.
ما برای اولین بار در دانشگاه تعلیم و تربیه جشن محصلین را برگزار کردیم. حدود پنج هزار دانشجو شرکت کردند، خیمه و کمپ زدند، کنسرت اجرا کردند، مقاله خواندند و کنفرانس دادند. وقتی که دکتر فایض آمد و برنامههای هنری مثل تیاتر و موسیقی را دید گفت که دانشگاه تنها آموختن کتاب درسی نیست بلکه یک بُعد دانشگاه همین هنر و فرهنگ است تا دانشجویان استعدادهای شان را ارائه کنند. اما پس از فایض تنها یک سال دیگر این برنامه اجرا شد و دیگر هرگز چنین برنامهای تدویر نیافت.
چالشهای کاری که در زمان وزارت دکتر فایض در تحصیلات عالی کشور وجود داشت چه بود؟
متأسفانه آنچه که اکنون قابل کتمان نیست؛ اینکه دولت افغانستان به ویژه حکومت آقای کرزی یک دیدگاه کلان و اکادمیک در مورد تحصیلات عالی نداشت. مسایل مهمی را که نیاز به حمایت اداری و بودجوی داشت زیاد مایل و پیگیر نبود.
در آن زمان کارها سیستمینشده بود. فایض بسیار خوب میفهمید و تشریح میکرد که دانشگاه چگونه به محل تولید فکر تبدیل شود؛ اما وقتی که با رئیس جمهورکرزی مطرح میکردیم وعده داده میشد ولی بودجه پرداخت نمیشد؛ تا زمانی که همه برکنار شدیم هرگز بودجه برنامههای ما برای دانشگاهها پرداخته نشد. آن زمان بسیار ساده بود، ما با بودجه پنج لک میتوانستیم در دانشگاههای جواهر لعل نهرو و لکناهو هندوستان که صحبت کرده بودیم و پروپوزل آن نیز آماده بود یکصد کادر تربیه میکردیم ولی کسی برای ما بودجه نداد.
از عمدهترین مشکلات کاری فراروی برنامههای فایض این بود که در رهبری دولت تفکر دارای استمرار که از برنامههایش حمایت کند وجود نداشت. برخوردها ابزارگرایانه و لحظهای بود.
وقتی که فایض برکنار شد ما این مسأله را مطرح کردیم که لطفاً دو وزارت آموزشی(معارف و تحصیلات عالی) را سیاسی نکنید و نه حکومت و نه جناحهای سیاسی روی آن معامله نکند. فایض همیشه این مسأله را به رئیس جمهور میگفت و ما شخصاً بارها به رئیس جمهور گفتیم که وزارت تحصیلات عالی و وزارت معارف را به خاطر خدمات جناحهای سیاسی هدیه نکنید بلکه باید به متخصصین سپرده شود که سرنوشت نسل جدید و آینده افغانستان به کیفیت کار این دو وزارت بستگی دارد؛ اما این مشکل هنوزهم باقیست.
و در آخر اگر از یک تجربه سفر مشترک تان در بیرون از کشور بگویید؟
جالبترین سفر ما به جاپان بود. ما به دعوت وزارت آموزش(معارف-تحصیلات عالی) جاپان رفته بودیم. روز اول سیمینار بسیار خوب گذشت، ما کدام پرزینتیشن نداشتیم، دیگر تیمها ارائه کردند و ما آمادگی میگرفتیم. فردای آن روز گفتند که شما شام با وزیر آموزش جاپان ملاقات دارید. از تفاوتی که میان خودمان با جاپان میدیدیم حیرت زده شده بودیم که این ملاقات چگونه پیش خواهد رفت. شام در یک رستورانت وزیر آموزش جاپان از ما پذیرایی کرد. در ترکیب هیئت افغانستان سه نفر بودیم؛ دکتر فایض بود، من و مرحوم آقای پوپل. وزیر آموزش جاپان در آنسوی میز بود و سکرترش مصروف یادداشت کردن سخنان دکتر فایض و وزیرجاپان شد. وزیر آموزش جاپان از چگونگی برنامههای آموزش جاپان گفت و کیفیت تعیین مسیر زندگی دانشجویان در زمان آموزش را تشریح کرد.
دکتر فایض ابتدا در مورد پیشینه تحصیلات عالی افغانستان سخن گفت و سپس روی وضعیت حال و برنامههای انکشاف تحصیلی افغانستان صحبت کرد. وقتی برنامههایش را تشریح کرد من واقعاً به او افتخار کردم. هشت مورد از برنامههایش را گفت و سکرتر وزیر آموزش جاپان یادداشت میکرد. فایض حدود 45 دقیقه صحبت کرد و وزیر آموزش جاپان ضمن اعلام حمایت از تحصیلات عالی افغانستان گفت در چندین عرصه ما کمک میتوانیم. در این سفر درک کردم که طرفین متخصصاند و زبان همدیگر را بسیار خوب میفهمند. وقتی برآمدیم به آقای پوپل گفتم که رئیس صاحب، من و تو باید رئیس باشیم و فایض باید وزیر باشد. آقای پوپل به شوخی گفت که آقای راوش ما هم در آمریکا تحصیل کردیم و شما هم در مسکو؛ اما من گفتم نه، مسأله این است که اینها درک واضحی از نصاب آموزشی و سیستم مدیریتی دارند. دا گز دا میدان. وقتی از رستورانت برامدیم، آقای فایض گفت که رئیس صاحبا چه گفتید؟ پاسخ دادیم که هیچ، فقط ذکر خیر شما را کردیم و صحبت تان بسیار خوب بود. آقای فایض گفت که این ملاقات بدون قرار قبلی صورت گرفت و من هم آمادگی لازم را نداشتم. درگذشتش برای من بسیار متأثر کننده است. یادش گرامیباد.