حسن رضایی : پس از تعدیل قانون انتخابات و توشیح آن به عنوان فرمان تقنینی توسط رئیس جمهور، کمیسیون‌های انتخاباتی منحل شده و کمیشنر‌های این کمیسیون‌ها با اتهاماتی مواجه می باشند.
تردیدی نیست که کمیسیون‌های انتخاباتی در انتخابات پارلمان افغانستان به شدت بی لیاقتی نشان داده و بسیار ناکار آمد عمل کردند. نه کمیسیون انتخابات در مراحل مختلف از آماده کردن مواد لازم انتخاباتی گرفته تا تطبیق یک جدول زمانی مناسب تا شمارش آرا و اعلان نتایج انتخابات در زمان تعیین شده، وظایفش را به درستی انجام داد و نه کمیسیون شکایات انتخاباتی توانست به شکایات به صورت اساسی، مؤثر و معقول و قابل قبول رسیدگی کند. این ضعف‌های اساسی البته باعث شد که مردم از انتخابات مأیوس شده و دولت و جامعه جهانی به طور کامل اعتماد شان را به کمیسیون‌های انتخاباتی از دست بدهند. اینک اما پس از انحلال کمیسیون‌های انتخاباتی، مهم این نیست که این کمیسیون‌های جای خود را به کمیسیون‌های دیگری می‌دهند، آنچه برای افغانستان دارای یک دموکراسی لرزان مهم است دو نکته است: این که اعتماد آسیب دیده چگونه احیا می‌گردد تا مردم در انتخابات بعدی بدون نگرانی یا با نگرانی کمتری از سرنوشت آرای شان، به پای صندوق ‎های رای بروند و نکتۀ دوم این که چه درس یا درس‌هایی می‌توانیم از گدشته بگیریم تا دموکراسی نوپای افغانستان با چالش اساسی مواجه نشده، دوام آوروده و روز به روز تقویت گردد.
در بارۀ نکته نخست باید گفت که ناکامی کمیسیون‌های انتخاباتی انتخابات سال 1397 از یک طرف و انحلال این کمیسیون‌ها از سوی دیگر به شدت به بی اعتمادی به برگزاری یک انتخابات شفاف و سالم و درعین حال، توان تشکیل کمیسیون‌های انتخاباتی موثر و کار آمد توسط دولت و جناح‌های دخیل در موضوع، دامن زده است. در این زمینه سؤالات بسیاری مطرح می‌شود: چه تضمینی وجود دارد که این بار کمیسیون‌های انتخاباتی، مسلکی و مؤثر و کارآمد تشکیل شوند؟ چطور و چگونه جوانب مختلف دخیل که طبق قانون جدید شامل دولت، احزاب سیاسی و جامعۀ مدنی هستند، خواهند توانست به موقع کمیسیون‌ها را تشکیل داده و در عین حال، مسلکی بودن و کارآمد بودن این کمیسیون‌ها نیز تضمین گردد؟ چطور احزاب سیاسی که بیشترین افراد را معرفی می‌کنند شرط مسلکی بودن را رعایت کرده و افراد موثر و مسلکی را معرفی خواهند کرد و نه افراد سر سپرده و غیر متخصص را؟ اگر به هردلیلی احزاب از این روند ناراضی شدند، مشکلات چگونه قابل مدیریت خواهد بود؟
اگرچه این سؤالات و سؤالات مشابه آن در این زمینه، پاسخ قطعی و مشخصی ندراند، اما باید در این زمینه به چند نکته اشاره کرد:
نخست این که تشکیل کمیسیون ‎های مسلکی، موثر و کارآمد بستگی تنگاتنگی به این امر دارد که احزاب و جامعه مدنی که افرادی را برای عضویت در این کمیسیون‌ها و به عهده گرفتن وظیفۀ خطیر برگزاری انتخابات، معرفی می‌کنند، چه میزان مسؤلانه رفتار خواهند کرد. شکی نیست که از این آزمون بزرگی برای احزاب سیاسی و جامعۀ مدنی است که مسئولیت‌های ملی خود را در نظر گرفته و کسانی را معرفی کنند که هم توانمندی و تخصص داشته و هم از وجدان کاری و تعهد ملی قوی بر خوردارباشند و نه صرفا تعهدات حزبی و جناحی. البته انتظار می‌رود که دولت هم به عنوان گزینشگر نهایی مسؤولانه عمل کرده و با در نظرداشت توانمندی، تخصص و مسلکی بودن افراد آنان را به این مسئولیت خطیر بگمارد.
دوم، سنجش راه کاری که انسجام گروهی و وحدت نظر مسلکی را بین کمیشنرهای آینده تضمین کند، اهمیت اساسی دارد. افغانستان در انتخابات آینده از هرزمانی بیشتر نیازمند به همکاری بین المللی جدی خواهد بود. یکی از عوامل ناکامی کمیسیون ‎های قبلی آن بود که ما تن به نظارت بین المللی ندادیم و تصور کردیم که نهادهای داخلی ما آنقدر قوی شده‌اند که قادر به استقلال عمل بوده و بدون کمک بین المللی و نهادها و افراد با تجربۀ جهان می تواند، مدیریت فعالیت پیچیده‌ای چون انتخابات را به عهده بگیرد. این پندار به کلی خطا بود و دیدیم که کمیسیون‌های انتخاباتی در اخرین انتخات در دورۀ جدید، بد تجربه را از خود بر جای گذاشتند. این بار که کمیسیون انتخابات با دیدگاه مختلف شکل می گیرد، بهترین راه برای کامیابی و موفقیت، قبول نظارت اساسی بین المللی است که شامل مشوره، آموزش کمیشنرها و و کارمندان اجرایی انتخابات توسط مراجع بین المللی و انتقال تجارب جهانی از این طریق به مجموعۀ کمیسیون‌های انتخاباتی است. این درسی است که البته از گذشته آموخته ایم و اگر بازهم کمیسیونهای انتخاباتی را به حال خود بگذاریم و کمک های مسلکی و تخصصی بین المللی را نادیده بگیریم، هیچ دلیلی ندارد که سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری بهتر از انتخابات 1397 شود.