واقعا دشوار است که  شدت درد در ذهن جولیت استیونسون[هنرپیشه اهل بریتانیا] را درک کنیم، وقتی که او گفت: «ما یک تعهد قانونی و اخلاقی برای محافظت از مردم در برابر فرار از بمب‌ها، گلوله‌ها و ظلم و ستم‌ها داریم، زیرا در طول تاریخ این افراد جامعه ما را غنی کرده اند.» افغانستان در طول چند دهه اخیر، شاهد مداخلات خارجی بوده که جنگ‌ مردمش را مجبور کرده است که در سایه بمب‌ها، گلوله‌ها و مداخلات خارجی قرار بگیرد و تعداد زیادی شان مجبور به مهاجرت شوند. از زمان اولین موج مهاجرت در سال (1978)، پناهندگان برای یافتن یک زندگی بهتر، هر روز جان شان را از دست می‌دهند.
در طی چهار دهه گذشته، با توجه به عوامل متعدد از جمله؛ مداخلات خارجی، جنگ‌های داخلی موقعیت جیوپولیتیک، موج پناهندگان افغان هنوز هم متوقف نشده است. با این وجود، طبق برخی از مقررات مکانیسم‌های اسکان مجدد پناهندگان بین‌المللی، کشورهای میزبان آن ‌ها را به عنوان یک بار اضافی پذیرفته اند. در این زمینه، استدلال اصلی این است که مداخلات خارجی به یکی از عوامل اصلی بحران پناهندگان افغان تبدیل شده است. اما هنگامی‌ که مسائل مربوط به میزبانی و بازگشت مجدد پناهندگان افغان به  وجود می‌آید، نقش کشورهای مسئول در همان بحران با اهداف و ظرفیت‌های آنها مطابقت ندارد.
اگر چه، سابقه طولانی از مهاجرت در میان شهروندان افغانستان وجود دارد؛ اما موج جدیدی از مهاجرت از دهه 1970میلادی به دلیل آشفتگی‌ها سیاسی و جنگ‌های داخلی آغاز شده است. مداخله و حمله شوروی در سال 1978، منجر به جنگ‌های ویران کننده‌ای شد مجاهدین علیه ارتش شوروی و دولت که از طرف شوروی حمایت می‌شد، جنگیدند. جنگ بین مجاهدین و ارتش شوروی باعث کشته شدن میلیون‌ها غیرنظامی ‌شد و میلیون‌ها غیرنظامی هم مجبور به مهاجرت شدند. علاوه بر این، بازی بزرگ جدید به عوامل دیگری برای تحولات سیاسی اعتقاد داشت.
موج دیگری از مهاجرت در جریان جنگ داخلی و حاکمیت طالبان آغاز شد. طالبان با ایجاد یک رژیم استبدادی، مناطق زیادی را تحت کنترل شان در آورده بود. تحت حکومت خودکامه و استبدادی طالبان، مردم افغانستان نقض حقوق بشر و محرومیت از حقوق بنیادی شان را تجربه کردند. مردم در سایه جنگ و گلوله‌باری های بی‌شمار و هم‌چنین ظلم و خودکامگی طالبان مجبور به ترک خانه‌های شان شدند و به کشورهای همسایه پناهنده شدند. از ادامه جنگ پس از 11 سپتمبر، با اهداف خاتمه دادن به تروريسم و بنیادگرایی به رهبری آمريکا در افغانستان، غیرنظامیان بیشتر آسیب دیده اند.
طبق گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان: "افغانستان به عنوان بزرگترین تولید کننده پناهجویان جهان در 32 سال گذشته یوده است." بر اساس گزارش روند جهانی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد که در 19 جون سال جاری منتشر شده است، حدود 70.8 میلیون نفر در سراسر جهان به اجبار آواره شده اند که از این جمله 25.9 میلیون نفر پناهنده، 3.5 میلیون نفر پناهجو و 41.3 میلیون نفر دیگر بیجا شده‌گان داخلی اند. در این میان پناهنده‌گان افغان بعد از پناهنده‌گان سوری در جایگاه دوم قرار دارند. پناهندهگان افغان حدود 40 سال  (1979 - 2019) را در پاکستان سپری کرده اند. دراین کشور حدود 1.5 میلیون مهاجر افغانی به طور رسمی ثبت شده اند و حدود یک میلیون دیگر ثبت نشده اند که در مجموع 2.5 میلیون نفر در نتیجه جنگ‌های سال‌های اخیر در این کشور مهاجر شده اند.
حقوق بشر، حقوق اساسی و امنیت فزیکی شهروندان باید توسط کشور مادری تأمین شود. اما با توجه به دلایل مختلف از جمله جنگ و مشکلات اقتصادی، اگر کشور مادری این کار را انجام نداد، شهروند می‌تواند در رده پناهندگان قرار گیرد. در اینجا نقش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد نیز برجسته می‌شود، زیرا کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد برای اطمینان از اینکه دولت‌ها همراه با اقدامات مربوط به تعهدات خود برای حفاظت از حقوق پناهندگان آگاه شوند، مسئولیت دارد. اما در عین حال، باید بدانیم که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد یک سازمان مافوق محدودیت‌های ملی نیست. این نباید جایگزین مسئولیت دولت شود، بلکه دولت‌ها باید با همکاری و هماهنگی با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، برای حل مشکلات پناهنده‌گان اقدام کنند. پناهندگانی که در نتیجه جنگ و درگیری‌های داخلی زادگاه شان را ترک می‌کنند آسیب‌پذیرند و از حقوق بشر و حقوق بنیادی شان در بعضی موارد محروم می‌شوند. بنابراین، ماده 33 کنوانسیون 1951 جنیوا در مورد وضعیت پناهندگان می‌گوید که: "هیچ کشوری نمی‌تواند پناهندگانی را که به دلایل نژاد، مذهب، ملیت، عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا عقاید سیاسی آزادی شان تهدید می‌شود، اخراج کنند."
اولین سوال این است که پناهندگان افغان چگونه نیازهای اساسی شان تأمین شده اند؟ نقش قدرت‌های خارجی برای مراقبت از حقوق بشری پناهندگان چیست؟ طبق گزارش سال 2018 وزارت امور مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان در طول چهار دهه گذشته حدود 12 میلیون نفر به گونه داخلی و خارجی بیجا شده اند که دلایل آن اختلافات ناشی از چالش‌های اجتماعی و اقتصادی بوده اند. پاکستان و ایران از جمله کشورهای است که بیتشرین مهاجران افغانستان در آن جا زندگی می‌کنند. از این دو کشور بیش از 619 هزار تن، تنها در سال 2017 میلادی به کشورشان برگشته اند. طبق گزارش‌ها بین سال‌های 2002 و 2019میلادی، 4/4 میلیون پناهنده تنها از پاکستان به افغانستان برگشته است. اما بازگشت و مدیریت پناهندگان برای دولت افغانستان یک چالش جدی است. طبق گزارش سال 2018 وزارت امور مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان، عودت کننده‌گان با چالش‌های زیادی از جمله؛ کمبود فرصت‌های شغلی، فرصت‌های معیشتی، خدمات اولیه ناکافی، ناامنی و نداشتن زمین و مسکن مواجه اند که این مشکلات توانایی بیجاشدگان داخلی و عودت کننده‌گان از کشورهای خارجی را برای ایجاد مجدد خانواده‌های شان محدود کرده است. چالش‌های فرا راه مهاجرین نه تنها در داخل این کشور بلکه در کشورهای میزبان نیز وجود دارد. علی رغم تأمین نیازهای اولیه، پناهندگان افغان احساس می‌کنند که در ایران با تبعیض آشکار و آزار و اذیت، کمبود فرصت‌های تحصیلات عالی مواجه اند.
پاکستان با وجود نزدیکی و ارتباطات جغرافیایی و فرهنگی که با افغانستان دارد، از سوی مهاجرین افغان ترجیح داده شده است. با این وجود، پناهندگان افغان در پاکستان، به عنوان یک بار اضافی اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شوند. به گفته یکی از وزیران پیشین پاکستان، این کشور در طول دو دهه گذشته حدود 200 میلیارد دالر برای پناهندگان افغان مصرف کرده است و اکنون پاکستان قادر به پرداخت هزینه‌های اقتصادی آن نیست. کشورهای پاکستان، ایران، آلمان، استرالیا، سویدن، ایتالیا، یونان، سویس، و ترکیه به ترتیب از جمله کشورهای است که بیشترین مهاجرین افغان را میزبانی می‌کنند.
در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که پناهندگان افغان در بیش از 70 کشور جهان زندگی می‌کنند. در طول 40 سال گذشته، تعداد زیادی از پناهندگان افغان، در دو کشور ایران و پاکستان پناهنده شده اند. با وجود تلاش‌های کشورها برای گسترش کمک‌های فراتر از توانایی‌های اقتصادی و اجتماعی شان، بحران پناهندگان هنوز هم ادامه دارد. زندگی روزمره پناهندگان بدون دسترسی به نیازهای اولیه، آموزش، خدمات صحی، فرصت‌های شغلی، نقض حقوق بشری شان، تبعیض آشکار، آزار و اذیت، خشونت و غیره سپری می‌شود.
در حالی که، کشورهای  دیگر حقوق بنیادی، حقوق بشر، دموکراسی، عدم دخالت، اتحاد، یکپارچگی، حاکمیت، جهان آزاد و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و حقوق پناهجویان را تبلیغ می‌کنند، معتقد اند که راه حل ترجیحی این مشکل، تأمین امنیت و نیازهای اساسی پناهندگان افغان توسط کشورهای همسایه است. چه پارادوکس بحران انسانی برای پناهندگان افغان؟ سپس، راه حل چیست؟ اجازه دهید مردم افغانستان، بدون دخالت شخص ثالث نقشه راه خود را برای صلح، رفاه و توسعه انتخاب کنند. سپس، هیچ پناهنده‌ای وجود نخواهد داشت و نیازی به کمک هم نخواهد بود.