اعطاي لقب « شهيد وحدت ملي» به شهيد مزاري، يک گام کوچک براي قدرداني از زحمات، تلاش ها و فداکاري هاي صادقانه آن شهيد براي تحقق آرمان هاي انساني و ملي در افغانستان بود. بدون شک شهيد مزاري نخستين رهبري بود که در جهت تغيير فرهنگ سياسي در کشور آگاهانه و مدبرانه تلاش کرد و با خلق واژه هاي جديد در ادبيات سياسي کشور، راه جديدي را از ميان خون و آتش نماياند و مردم افغانستان را دلسوزانه به طرف آن فراخواند. راه عدالت، برابري، آزادي و همپذيري سياسي و اجتماعي. مزاري به شدت مخالف قوم گرايي و سمت گرايي بود و اختلافات مذهبي را تحت عناوين گوناگون به شدت مردود مي دانست. او همواره تأکيد مي کرد که وحدت ملي براي او يک اصل است. و براين سخن خود صادق بود و تا آخر صادق ماند. او اگر از حقوق مليت ها سخن مي گفت، به معناي اين بود که رعايت حقوق مليت ها به برابري و عدالت اجتماعي و سياسي کمک مي کند و امنيت و ثبات سياسي در افغانستان تنها از راه تطبيق عدالت و تحقق وحدت ميسر مي گردد. بارها تأکيد مي کرد که حق خواستن به معناي دشمني با کسي نيست؛ بلکه به معناي برادري است؛ زيرا با تأمين و رعايت حقوق همه است که برادري و وحدت به معناي واقعي کلمه معنا پيدا مي کند.
مزاري به گفته حامدکرزي رييس جمهور پيشين به تمام معنا يک رهبرملي بود. هيچ رهبري در زمينه فرهنگ سازي و تأثير گذاري هاي سياسي به حد واندازه شهيد مزاري نبوده است. سخنان شهيد مزاري امروز نه تنها براي قشر عوام جامعه و نه تنها براي کتله خاص جامعه که براي همه اقشار اعم از تحصيلگردگان، دانشجويان و فرهنگيان و براي همه مردم افغانستان الگو و سرمشق قرار گرفته و همه راه نجات کشور را در راه حل هاي ارايه شده توسط آن رهبر فرزانه جستجو مي کنند. بنابراين حکومت براي نشان دادن وحدت ملي و براي حق شناسي از رهبري که روندهاي جاري سياسي تا حدي مرهون انديشه هاي ناب سياسي و ملي اوست، بايد او را به عنوان رهبر ملي و شهيد وحدت ملي در تقويم رسمي ثبت تاريخ کند.
اقدام رييس جمهور کوچکترين گام در اين زمينه به شمار مي رود. گامهاي اساسي تر اين است که ما در راستاي تحقق اهداف شهيد مزاري صادقانه تلاش نماييم. عدالت را در سياست و اجتماع پياده سازيم. در راستاي ملت سازي بر مبناي برابري و عدالت برنامه هاي مشخصي ارايه دهيم. حقوق مليت ها و اقوام افغانستان را در ادارات دولتي، در تصميم گيري ها و تصميم سازي هاي ملي رعايت نمايد و مشارکت عادلانه و متناسب اقوام را در ساختارهاي اداري مدنظر بگيرند.
متأسفانه ما در جهت تحقق اهداف شهيد مزاري کمتر تلاش کرده ايم. تجليل از شهيد مزاري نبايد به تجمع هاي فرمايشي و فرماليستي تبديل شود. روح و محتواي اين گونه محافل، مجالس و مراسم بايد در تبيين انديشه هاي انساني و سياسي شهيد مزاري کمک کند و ما را به سوي تحقق خواسته هاي آن شهيد رهنمون سازد.
به گفته رييس جمهور مزاري يکي از چهره هاي تاريخ ساز اين دوران بود. او در روزگار سخت و ناهموار نداي عدالت و برابري را سرداد. عدالت واقعي از خواسته هاي ديرينة مردم ما بوده و به خاطر رسيدن به آن پيوسته قرباني داده ايم.
او پي هم از برادري، برابري و حاکميت يک پارچه ملي سخن گفت. او مي خواست همه اقوام افغانستان که قرنها در کنار هم زيسته و در بر افراشتن تمدن کهن اين مرز و بوم يکجا سهم گرفته بودند، در اثر سالهاي جنگ و آشفتگي از هم گسسته نشوند و يکجا در ساختن آينده سهم بگيرند.  او در شرايط جنگ، جنگ را راه حل نمي دانست. برداشت او از قضايا آن بود که سياستي بايد مطرح شود که صلح، ثبات و رفاه پايدار را تأمين کند. او به وحدت ملي تأکيد داشت و باور داشت که وحدت ملي تهداب و اساسِ ثبات پايدار در کشور خواهد بود. پس بايد عنوان «شهيد وحدت ملي» به آن شهيد بزرگوار اعطا مي شد.