در جوامع دموکراتيک و باز، اعتراضات مدني از مهم ترين حربه هاي مردم عليه ناکارآمدي هاي حکومت است. حکومت ها چاره اي ندارند جز اين که به اعتراض ها گوش فرا دهند و صداي مردم را بشنوند. اما در کشور ما هنوز متاسفانه نه اعتراضات مدني قاعده مند شده است و نه برخورد با اعتراضات مدني.
طي سال هاي اخير اعتراضات مدني و تجمعات گسترده و تا حدي مسالمت آميز شکل گرفته اند. اما در نحوه بيان مطالبات و هم چنين حفظ منطق اعتراضات مدني هرگز موفق نبوده اند و بارها مورد سوء استفاده جناح هاي سياسي  و کژتابي هاي مفهومي و رفتاري قرار گرفته اند. در طي روزهاي اخير بعد از حادثه هولناک وزير اکبرخان و حمله انتحاري بر مراسم تشييع جنازه فرزند معاون مجلس سنا، اعتراضات مدني شکل گرفت و روندي را پيمود که نشان داد هنوز فرهنگ مدني در سرزمين ما نهادينه نشده است. اين سخن تنها به مفهوم نشانه رفتن يک جانب نيست. بلکه هم جانب معترضان و هم جانب حکومت دچار قصور و تقصيرهايي بوده اند. نتيجه اين مساله چيزي نيست جز تداوم بحران هاي اجتماعي و سياسي و گرفتار آمدن به يک چرخه باطلي از خشونت، بي اعتمادي، شقاق و نفاق اجتماعي.
از همين رو نياز است که به مولفه ها و گزينه هايي بينديشيم که اعتراضات مدني را موثر و کارا بسازد و به روندهاي دموکراتيک کمک کند، نه آن که راهي تازه بر بحران هاي عميق تاريخي و سياسي کشور بيفزايد:
1- نخستين ويژگي اعتراضات مدني به خصوص اعتراض در قالب جنبش هاي اجتماعي، فراگيري و همگاني بودن آن ها است. هر اندازه که تعلقات قومي، سياسي و حزبي معترضان برجسته شود، از ميزان کارايي و موثريت اعتراضات و تجمعات مدني کاسته خواهد شد. به دليل اين که در محور تمام مطالبات مدني منافع عمومي نهفته است. به هر مقدار که منافع، محدود به قشر خاص و کتله خاص منحصر گردد، ديگران از آن کناره خواهند گرفت و حتي با آن مخالفت خواهند کرد. اتفاقا مهم ترين خاليگاه جنبش هاي اجتماعي و مدني در کشورهاي در حال گذار و دچار بحران، همين يک جانبه بودن آن ها است و حکومت ها درست از همين خاليگاه براي مهار کردن و يا بي اثر ساختن اين گونه جنبش ها استفاده مي کنند.
2- دومين ويژگي اعتراضات مدني، پرهيز از خشونت و در پيش گرفتن رفتارهاي مدني از سوي معترضان است. نمونه هاي بسياري در جهان وجود دارد که اعتراضات مدني نرم و به دور از خشونت بسيار زودتر ترتيب دهندگان آن ها را به هدف رسانده است. حتي بسياري از جنبش هاي اجتماعي و سياسي استراتژي عدم خشونت را در برابر خودکامه ترين حکومت در پيش گرفته اند و موفق شده اند. اما در کشور ما متاسفانه هر عمل جمعي در نهايت سر از خشونت و پرخاشگري در مي اورد. شعارهاي تند و افراطي و نفرت پراکني هاي قومي و تباري از ويژگي هاي اصلي اعتراضات مدني در کشور ما بوده است که خود نوعي خشونت به حساب مي آيد. امري که نه تنها گرهي را نمي گشايد؛ بلکه بر مشکلات و پيچيدگي ها مي افزايد.
3- تعيين خواست معقول، اصلاح گرايانه و مشخص از ديگر ويژگي هاي يک حرکت مدني و اعتراضي است. در حرکت هاي مدني سال هاي اخير بارها شنيده ايم و حتي رفتارهايي از سوي معترضان سر زده است که آنان خواهان سرنگوني نظام و تسخير ارگ رياست جمهوري بوده اند. شعارهايي چون «يا ارگ يا مرگ» و تلاش براي نفوذ در داخل ارگ رياست جمهوري و سنگ انداختن به سمت نيروهاي پليس و امنيتي، بخشي از خشونت هايي بوده است که در طي اعتراضات سال هاي اخير همواره بر معضل افزوده است.
4- تکيه بر منافع عمومي از مهم ترين ويژگي اعتراضات مدني و بهترين راه براي رسيدن به هدف است. اعتراضات مدني در کشور ما گاهي متاسفانه در مقابل منافع عمومي قرار مي گيرند و بيش از آن که حکومت را در تنگنا قرار دهند، باعث آزار و اذيت ديگر شهروندان مي شوند. بستن راه هاي عمومي بر مردم و ايجاد مزاحمت هاي زجرآور براي مردم عادي نه تنها وضعيت را بهتر نمي کند، بلکه شکاف هاي اجتماعي را زياد و اکثريت بي طرف جامعه را نسبت به حرکت اعتراضي بدبين و مشکوک مي سازد.
بنابراين اگر دست اندرکاران حرکت هاي اعتراضي و مدني موارد فوق را به عنوان بخشي از قواعد اعتراضات مدني و شيوه هاي عمل جمعي در نظر بگيرند، هم حکومت را مجبور به پاسخگويي خواهند کرد و هم بر نهادينه شدن روندهاي دموکراتيک و قواعد بازي کمک خواهند کرد.