يکي از مهم ترين بحران هاي کشورهاي اسلامي در سال هاي پسين، جنگ هاي مذهبي و فرقه اي بوده است. اکنون کشورهايي چون سوريه، عراق، بحرين، يمن، لبنان و پاکستان نمونه هاي زنده نفاق مذهبي و منازعات فرقه اي هستند. در بسياري از کشورهاي ديگر اسلامي مثل عربستان سعودي و برخي ديگر از کشورهاي حوزه خليج فارس، به دليل فضاي سرکوب و خفقان، منازعات فرقه اي و مذهبي نمي توانند سر باز کنند. در حالي که جدال هاي مذهبي و فرقه اي در اين کشورها به سان آتش زير خاکستر مي مانند که هر آن احتمال شعله ور شدن آن وجود دارد. ولي حاکميت هاي يک جانبه مانع بروز تنش هاي مذهبي در قلمرو خود شده اند.
نفاق مذهبي و مجادلات فرقه اي در کشورهاي اسلامي هم سابقه طولاني تاريخي دارد و هم زمينه هاي گسترده سياسي، اجتماعي و فرهنگي. اکنون نيز بسياري از دست هاي پيدا وپنهان در تلاش اند تا اين اژدهاي خفته را بيدار کنند و در بسياري از موارد موفق هم شده اند.
اما به نظر مي رسد که اين پروژه سال ها است در افغانستان ناکام مانده و هم چنان زمين گير شده است. کشوري که داراي هزار زخم ناسور و هزار درد بي درمان است، اما در سال هاي اخير در زمينه مداراي مذهبي و تساهل ديني، الگويي براي ديگر کشورهاي اسلامي قرار گرفته است. در بسياري از کنفرانس هاي بزرگ در سطح جهان اسلام از زبان بسياري از رهبران سياسي و شخصيت هاي مذهبي دنياي اسلام اين موضوع يادآوري گرديده است.
در آخرين مورد، جمعه شب گذشته حمله انتحاري بر مسجد الزهرا در جاده شهيد مزاري صورت گرفت که در پس آن علاوه بر اهداف تروريستي، انگيزه هاي مذهبي و فرقه اي نيز کاملا مشهود بود. اين حمله درست در شب بيست و يکم ماه رمضان که شب قدر و سالروز شهادت امام اول شيعيان است، صورت گرفت و استفاده از چنين فرصتي احتمال شعله ور ساختن احساسات مذهبي را دو چندان مي کند. در نخستين ساعات اوليه ويب سايت مربوط به گروه دولت اسلامي، داعش، تصويري از حاجي رمضان حسين زاده را منتشر کرد و در پاي آن نوشت که يکي از سران شيعه در اين حمله کشته شده و يک «معبد» شيعي مورد حمله قرار گرفته است. اصطلاح معبد براي اماکن مقدس غير اسلامي اطلاق مي شود و داعش مي خواهد با اين اصطلاح در مورد مسجد الزهرا شيعيان را خارج از دين به حساب بياورند. برخي از مراکز خبري و رسانه اي نيز تلاش کردند که به اين حمله تروريستي جنبه مذهبي و فرقه اي بدهند. بسياري از فعالان شبکه هاي اجتماعي که از اهل سنت هستند و  احساس مي کردند که ممکن است اين حمله به احساسات مذهبي شيعيان دامن بزند، بسيار زود واکنش نشان دادند و پيام هاي همبستگي و ابراز همدردي صادر کردند. رهبران سياسي نيز در ابراز همدردي با مردم مصيبت ديده سهم قابل ملاحظه اي گرفتند. به نحوي در پس ذهنيت عمومي اين نکته نهفته بود که ممکن است اين حادثه تروريستي باعث تحريک احساسات مذهبي گردد و چالش هاي جديدي را سبب شود.
اما خوش بختانه در اولين ساعات وقوع اين حمله تروريستي نخستين واکنش ها از سوي رهبران سياسي و مذهبي جامعه شيعه افغانستان بسيار آگاهانه و اميدوار کننده بود. همه آن ها به نحوي از منازعات فرقه اي و مذهبي اظهار بيزاري کرده بودند و مثل هميشه حساب تروريست ها را از ديگر مردم افغانستان جدا دانستند. اکنون حتي تصور مردم عام نيز اين است که گروه هاي تروريستي و افراطي از بيرون کشور تحريک مي شوند و اين گروه ها هيچ نسبتي با اهل سنت ندارند.
ظرفيت ها و سامانه هاي بسياري در متن جامعه افغانستان وجود دارد که هرگونه تلاش در راستاي شعله ور ساختن منازعات مذهبي و فرقه اي را از پيش محکوم به شکست مي کنند. اما نبايد خيلي هم ساده از کنار چنين امکاني عبور کرد. زيرا بسترها و سامانه هاي بسياري نيز وجود دارند که ممکن است به اشتعال آتش نفاق مذهبي کمک کند و يا باعث انتقال منازعات مذهبي از بيرون مرزهاي افغانستان به داخل کشور شوند. اکنون چندين گروه  افراطي منتسب به يک مذهب نه تنها در حال تبليغ مذهبي عليه مذهب ديگر، بلکه در حال کشتار مردم بي دفاع هستند. آن ها اگر ديگران را به جرم همکاري با دولت قتل عام مي کنند، شيعيان را تنها به جرم شيعه بودن قتل عام مي کنند. از سوي ديگر پتانسيل هايي نيز در درون جامعه شيعه در حال شکل گيري هستند که تنها و تنها به ترويج رفتارها و شعارهاي مذهبي مي پردازند و به شدت به شعارهاي فرقه اي دامن مي زنند.
بنابراين نبايد بسيار ساده از کنار فرقه گرايي مذهبي گذشت و آن را دست کم گرفت. ما در گذشته ها در معرض ظلم و تبعيض و بي عدالتي سياسي و قومي قرار داشتيم و اکنون کم کم چنان عصري را پشت سر مي گذاريم. اما اکنون افراطي گري مذهبي مثل يک سياه چال مخوف روبروي همه ما دهان باز کرده است که بايد گذر از آن را با تدبير سياسي و بيداري همگاني تسهيل کنيم.