سقوط مناطق و ولسوالي هاي ولايات شمالي اين نگراني را افزايش مي دهد که گروه طالبان با همراهي گروه هاي تروريستي ديگر، قلمرو نا امني را از جنوب به شمال گسترش داده و شمال کشور را نيز مانند جنوب به منطقه سرخ تبديل نمايد. اگرچه طي سه سال گذشته تعدادي از ولسوالي هاي شمال در فهرست مناطق ناامن قرار گرفته؛ اما امروزه نگراني بسيار فراتر از چند منطقه يا ولسوالي مي باشد.
- جنگ هاي مستمر و دوامدار در ولايت هاي کندز، فارياب، تخار، بدخشان، سرپل و بغلان، نشان مي دهد که استراتژي جديد جنگي تروريستان بر ناامني گسترده مناطق شمال استوار گرديده و اين گروه ها مي خواهند با نا امن ساختن شمال از يک طرف قلمرو جنگ را در سراسر کشور گسترش دهند و توان دفاعي حکومت را در برابر هراس افگنان ضعيف سازند؛ از جانب ديگر راه نفوذ به کشورهاي آسياي ميانه را باز کنند.
- علاوه بر مسأله فوق، نا امني شمال امروزه با رقابت هاي بين المللي و منطقه اي کشورها پيوند خورده است و برخي از کشورها با ناامن سازي شمال تلاش مي کنند تا دسترسي به منافع سياسي و اقتصادي و امنيتي شان را آسان ساخته و تطبيق پروژه هاي منطقه اي را با تأخير و مانع روبرو سازند.
- در سال هاي اخير بخش عمده مواد مخدر افغانستان از طريق شمال به کشورهاي آسياي ميانه و از آنجا به بازارهاي اروپا قاچاق مي شود. امنيت شمال به جريان قاچاق مواد مخدر از اين مسير لطمه مي زند و کار قاچاق را دشوار و يا ناممکن مي سازد.
- دسترسي گروه هاي تروريستي و زورمندان محلي به معادن پر درآمد شمال و استخراج و قاچاق غير قانوني آنها، دليل ديگري است که براي نا امن سازي شمال تلاش شود. اين گروه ها با استفاده از نا امني و دور بودن از سيطره حکومت، به صورت غير قانوني معادن طلا، لاجورد، ياقوت و... را استخراج کرده و سالانه مليون ها دالر را از اين بابت به جيب مي زنند. تاراج معادن يکي از واقعيت هاي تلخي است که متأسفانه در سايه نا امني در کشور رو به فزوني نهاده است.
همانطوري که نا امني شمال براي دشمنان افغانستان اهميت دارد، امنيت آن براي حکومت و مردم افغانستان نيز حياتي و ضروري مي باشد. تجربه ثابت کرده که اقتدار مرکزي به تسلط و سيطره سياسي حکومت بر مناطق شمال بستگي دارد، اگر حکومت سلطه اي خود را بر اين مناطق از دست بدهد، پايه هاي نظام سياسي سست و متزلزل شده و به مرور زمان فرو مي ريزد. شمال عقبه استراتژيک حکومت و نيروهاي امنيتي و تکيه گاه امن و مطمئن مردم افغانستان در شرايط دشوار امنيتي به شمار مي رود. بنابراين امنيت شمال را نبايد دست کم گرفت و مشکلات آن را با مشکلات ساير مناطق افغانستان مقايسه کرد.
باتوجه به عوامل و انگيزه هايي که به نا امن سازي شمال کمک مي کند و با توجه به اهميتي که امنيت شمال در حفظ ثبات و امنيت کل کشور دارد، مي طلبد که از تمام توان و قدرت براي امن سازي اين ساحه تلاش شود. ما از نيروهاي امنيتي نبايد انتظار فوق العاده داشته باشيم. اين نيروها با توجه به امکانات و تجهيزاتي که در اختيار دارند، تا آخرين نفس در برابر دشمنان مي جنگند و مقاومت مي کنند؛ اما بايد بپذيريم که حل دشواري ها و پيچيدگي هايي که سبب نا امني در اين منطقه گرديده، بسيار بالاتر از توان نيروهاي امنيتي مي باشد.
امنيت شمال بايد در اولويت سياست هاي امنيتي حکومت قرار گيرد و براي تأمين امنيت اين منطقه و پاک سازي آن از وجود هراس افگنان يک طرح امنيتي جامع و همه جانبه تهيه شود. ما تا کنون در دو جهت ضعيف عمل کرده ايم. در طرح ريزي و پلان جنگ و در مديريت کارآمد جنگ. وظيفه حکومت است که در اين دو عرصه از خود کارايي نشان داده و ضعف ها و نابساماني ها را از ميان بردارد.
موضوع دوم ايجاد سازوکارهاي حمايتي ميان مردم و حکومت است. خوشبختانه اکثر مردم شمال با گروه هاي تروريستي ميانه خوبي ندارند. مردم اين منطقه خواهان صلح، امنيت و تطبيق برنامه هاي انکشافي در اين منطقه است. آنها جنگ نمي خواهند و با تمام توان از برنامه هاي حکومت در راستاي تأمين امنيت حمايت و پشتيباني مي کنند. حکومت مي تواند از اين پتانسيل به نفع صلح، ثبات و امنيت در کشور بهره برده و زمينه نفوذ، فعاليت و گسترش قلمرو جغرافيايي را از دشمنان سلب کند.
يکي از مسايلي که امروزه بر نا امني هاي شمال سايه افگنده و حل مشکلات را با مانع روبرو ساخته، تشديد اختلافات ميان حکومت و چهره هاي بانفوذ شمال است. اين اختلافات بر روند همکاري ها تأثير منفي بجا گذاشته و فرصت هاي جديدي را براي تروريستان فراهم کرده است.