افشا شدن سند قوم گرايانه در اداره امور طي روزهاي گذشته مباحث و جنجال هاي بسياري را برانگيخت و پس از دستور رييس جمهور به لوي سارنوالي براي تحقيقات همه جانبه در اين زمينه، ديروز معاون دوم رييس جمهور نيز در مراسم معرفي سرپرست وزير انکشاف دهات بخش هاي اصلي سخنان خود را به اين موضوع اختصاص داد. وي در ضمن پيشنهاد کرد که رفتارهاي قوم گرايانه و تصميمات مبتني بر برتري تباري و نژادي در ادارات دولتي جرم انگاري شود. وي هم چنين تاکيد کرد که نفرت پراکني قومي و قوم گرايي وحدت و امنيت ملي افغانستان را با خطر جدي مواجه کرده است. بخش اول سخنان معاون رييس جمهور مهم است؛ اما نياز به سازوکارهاي قانوني و حقوقي دارد و بايد ادارات افغانستان که به گفته معاون رييس جمهور با اخلاق فاسد خود خُلق مردم را تنگ کرده اند، تدابيري بسنجد که با فساد ناشي از برتري نژادي و ديدگاه هاي تباري مقابله کنند. اما بخش دوم اشاره به تحليل دقيق جامعه شناختي و سياسي دارد. پرسش اساسي که در اين زمينه وجود دارد اين است که چرا ناسيوناليسم قومي نظم موجود و به عبارتي وحدت و امنيت ملي افغانستان را تهديد مي کند؟
ناسيوناليسم قومي به طور خلاصه به معناي تعلق خاطر به يک قوم، تبار، نژاد و به مفهوم وابستگي  شديد به اشتراکات خوني و تباري است. وقتي کسي در دام ناسيوناليسم قومي مي افتد، تمام ارزش هاي ديگران را به صورت ناخودآگاه ناديده مي انگارد و ارزش هاي متعلق به خود و تبار خود را برتر مي بيند و براي حاکميت و يا تداوم حاکميت ارزش هاي مبتني بر قوميت خويش تاکيد مي ورزد.
چنين مساله اي در کشور ما نه تنها يک پديده تاريخي است؛ بلکه هرچه زمان گذشته است متاسفانه تشديد نيز گرديده و خود را در همه مقاطع تاريخي نشان داده است. قوم گرايي از اين منظر و در چنين مقطعي حتي خطرناک تر و مخرب تر از تروريسم و افراط گرايي مذهبي است. زيرا قوم گرايان تنها به دنبال اثبات ارزش هاي موجود در ميان قوم خود و به حاشيه راندن اقوام ديگر هستند. امري که همواره ما را به عقب برده و در تقابل با پيشرفت و توسعه کشور بوده است. در گذشته ها ممکن است اين پديده زياد به چشم نمي آمد و رفتارهاي قومي از ديد تاريخ  و مردمان يک سرزمين پنهان مي ماند. اما اکنون رسانه هاي آزاد و شبکه هاي اجتماعي و در کل عصر اطلاعات به ياري مردم آمده و هيچ چيزي در اين عصر پنهان نمي ماند. دستورالعملي که احتمالا در اداره امور رياست جمهوري مبناي عمل تعدادي از آدم هاي قوم گرا قرار گرفته بوده و اکنون افشا شده است، تنها يک نمونه است. اين دستورالعمل نشان داد که هنوز در لايه هاي پنهاني مناسبات اداري، سياسي و اجتماعي حيات جمعي ما هزاران فساد مبتني بر قوميت و تبعيض قومي وجود دارد که تنها گاهي افشا مي شود و در معرض ديد عموم قرار مي گيرد؛ وگرنه زندگي ما مشحون از تبعيض ها و برتري طلبي هاي قومي و تباري است.
وجود چنين انديشه ها و رفتارهاي زشت در کشورهايي که قانون شکل گرفته و ادارات و مناسبات اداري به طور مدرن و شايسته اي به وجود آمده اند، چندان مشکلي ايجاد نمي کند. در چنين وضعيتي مرتکبين اين گونه اعمال به قانون و دستگاه هاي قانوني سپرده مي شوند و مورد محاکمه قرار مي گيرند. اما در کشوري مثل افغانستان که هنوز مشکلات بنيادي و اساسي وجود دارد و به لحاظ زيرساخت هاي قانوني و اداري دچار مشکل هستيم، رفتارهاي قوم گرايانه و تباري اگر سبب برهم زدن نظم موجود نشود، باعث کندي روند توسعه و شکل گيري نظم مدني و دموکراتيک خواهد شد.
در طي سال هاي اخير تا حدودي ارزش هاي مشترک و بنيادين علي رغم تمايلات قوم گرايانه و ناسيوناليستي، در جامعه شکل گرفته است و ما اکنون داراي يک قانون اساسي مبتني بر ارزش هاي انساني و دموکراتيک هستيم. اگر خيلي بد بين نباشيم ما همگي تلاش مي کنيم که بر محور قانون اساسي به مثابه ميثاق ملي حرکت مي کنيم و تا کنون چندين انتخابات را بر همين مبنا برگزار کرده ايم. ما داراي نهادهاي ملي و يک حکومت منتخب هستيم. تمام اين نشانه ها مي رساند که به سمت آينده درخشان تر چشم دوخته ايم. اما گاهي اتفاقاتي مي افتد که زنگ خطر را به صدا در مي آورد و تاريخ را به گذشته مي خواند.