کمیسیون انتخابات گفته است که این کمیسیون شفافیت انتخابات آینده را تضمین نمی کند؛ اما برای تأمین شفافیت انتخابات تلاش خواهد کرد.
در انتخابات دو مسأله بسیار قابل اهمیت است: اول اصل برگزاری انتخابات. دوم اصل شفافیت انتخابات.
انتخابات یکی از ارکان مهم نظام دموکراسی به حساب می آید. دموکراسی بدون انتخابات ارزش خود را از دست می دهد. بنابراین برای تحکیم ارزش های دموکراسی لازم است که انتخابات به موقع برگزار گردد، تا از یک طرف اصل حاکمیت مردم تحقق پیدا کند و از سوی دیگر گردش نخبگان به طور قانونی و مسالمت آمیز انجام گیرد و قدرت سیاسی از یک تیم به تیم دیگر منتقل شود.
اما شفافیت انتخابات در واقع اعتماد مردم را به این پروسه جلب کرده و انتخابات را مورد پذیرش همگان قرار می دهد. انتخاباتی که از شفافیت لازم برخوردار نباشد، مورد قبول مردم واقع نمی شود و در نتیجه بجای این که انتخابات از خشونت ها و اختلافات احتمالی جلوگیری کند، جامعه و کشور را در یک سراشیب خطرناک چند دستگی ها قرار می دهد. پس برگزاری انتخابات وقتی اهمیت پیدا می کند که روند آن با شفافیت همراه باشد؛ انتخاباتی که شفافیت در آن نباشد، هیچ اهمیتی نه برای کشور و مردم دارد و نه برای نظام دموکراسی.
در افغانستان به دلیل آسیب دیدگی اعتماد عمومی نسبت به انتخابات و کمیسیون های انتخاباتی، اصل شفافیت و عادلانه بودن انتخابات مهم تر از اصل برگزاری انتخابات است. تجربه انتخابات ریاست جمهوری اخیر ثابت کرد که ابهام و عدم شفافیت در انتخابات چگونه جامعه را به چند دستگی و اختلاف سوق می دهد و زمینه را برای رفتارهای خشونت آمیز آماده می کند.
البته به دلیل مشکلات و چالش های امنیتی، تخنیکی و اجتماعی تضمین صد در صدی شفافیت انتخابات در حال حاضر ممکن نیست و نهادهای انتخاباتی نمی توانند این شفافیت را تضمین کنند؛ اما ما در افغانستان از شفافیت حد اقلی صحبت می کنیم و نه صد در صدی. در افغانستان همین که میزان تقلب و تخلف به حدی نباشد که بازنده، برنده و برنده، بازنده اعلام شود، کافی است. میزان آرای کاندیداها ممکن است بالا و پایین برود، ولی اگر این تغییر در شمارش آراء آنچنان فاحش باشد که آرای به صندوق ریخته شده با نتایج برامده از آن صندوق منافات داشته باشد، دیگر این انتخابات برای مردم افغانستان قابل قبول نیست.
متأسفانه در انتخابات گذشته پارلمانی، سطح تقلب در بسیاری از ولایت ها و ولسوالی ها بسیار بالا بوده و تعدادی از نمایندگان باهمین آرای تقلبی وارد پارلمان شده و دوره وکالتش را به پایان رسانده است.
یکی از اصول انکار ناپذیر در انتخابات، عادلانه بودن انتخابات است؛ اگر عدالت در انتخابات رعایت نشود، کل پروسه انتخابات زیر سؤال می رود. بنابراین کمیسیون های انتخاباتی که یک بخش قابل توجه بودجه دولتی و کمک های جامعه جهانی را به مصرف می رسانند و مسؤلیت برگزاری یک پروسه مهم ملی را به عهده می گیرند، باید نسبت به اصل شفافیت و عادلانه بودن انتخابات حساس بوده و تمام تلاش ها، کوشش ها و تدابیر خود را برای برگزاری انتخابات شفاف بگیرند. با آن که چالش ها در افغانستان زیاد است؛ اما این چالش ها نمی تواند کم کاری ها و غفلت های کمیسیون را توجیه کند.
کمیسیون انتخابات می گوید که برای داشتن انتخابات شفاف نیاز است، تا نهاد‌های امنیتی، امنیت مراکز انتخاباتی را تضمین و ادارات توزیع تذکره‌های الکترونیکی هم فعالیت‌شان را سرعت بخشند.
توزیع تذکره های الکترونیکی که در انتخابات آینده مورد استفاده قرار نمی گیرد و این مسأله فعلا اصلا مورد بحث نیست. بنابراین روند توزیع تذکره الکترونیکی در شفافیت انتخابات تأثیری ندارد؛ اما امنیت یکی از چالش های عمده و مهم فراروی انتخابات می باشد. تأمین امنیت انتخابات وظیفه نهادهای امنیتی است که بایستی از همین حالا تدابیر جدی را برای تأمین امنیت انتخابات، امنیت صندوق ها و مراکز رأی دهی مدنظر بگیرند.
علاوه بر مشکلات امنیتی، چالش های تخنیکی نیز از مشکلات برگزاری انتخابات به شمار می آید. این مشکلات را باید خود کمیسیون انتخابات حل کنند تا مردم بدون مواجه شدن با کدام مشکل تخنیکی بتواند در انتخابات اشتراک کرده و کاندیدای مورد نظر شان را انتخاب نمایند.
زورمندان محلی نیز مشکل دیگری است که شفافیت و عادلانه بودن انتخابات را تهدید می کند. در مناطقی که سلطه حکومت مرکزی ضعیف است، زورمندان محلی بجای نهادهای رسمی تصمیم می گیرد. این زورمندان در گذشته و حال می تواند شفافیت انتخابات در مناطق شان را اخلال کند.