دیروز برای نخستین بار لاری های حامل کالاهای تجاری بازرگانان افغانستان با حضور رییس جمهور غنی و نمایندگان کشورهای ایران و هندوستان از طریق مرز زرنج به سمت بندر تجاری چابهار ایران حرکت کرد و از آن جا از مسیر دریا به هندوستان صادر خواهد شد. اکنون چابهار برای افغانستان به عنوان کشوری محاط به خشکه و نیز کشوری که بیش از چهل سال است که مسیر ترانزیت و تجارت آن تقریبا به طور انحصاری در اختیار یکی از همسایگان بوده است، نمادی از استراتژی های بلندپروازانه دولتی است که می خواهد محاصره اقتصادی و انحصار مسیرهای تجاری را در هم بشکند. به همین خاطر گشایش بندر چابهار اگر برای همسایه غربی و نیز برای هندوستان اهمیت اقتصادی و تجاری دارد و یک استراتژی معطوف به منافع اقتصادی و تجاری به شمار می رود، برای افغانستان اهمیت سیاسی و ژئوپلیتیکی آن بالاتر از هر چیز دیگر است.
در طی سال های گذشته ما بارها شاهد مشکل تراشی پاکستان در مسیر عبور لاری های حامل کالاهای تجارتی از هندوستان به افغانستان از مسیر پاکستان بوده ایم. گاهی حتی به مدت سه ماه پاکستان مسیر کالاهای وارداتی به افغانستان را مسدود ساخته است که در بسیاری از موارد، مواد خوراکی و فاسدشدنی از بین رفته و میلیون ها دالر سرمایه تجار افغان به کلی نابود شده است. مشکل تراشی پاکستان تنها در مسیر کالاهای تاجران افغان و آسیب رساندن به اقتصاد و سرمایه تاجران ما نبوده است؛ بلکه این کشور همیشه از انحصاری بودن مسیر ترانزیتی تاجران و سرمایه گذاران افغان به عنوان یک اهرم سیاسی علیه دولت و مردم افغانستان نیز استفاده می کرده است. پاکستان تا کنون به همان اندازه که از لحاظ صادرات تروریسم و خشونت به افغانستان نقش اول را داشته است، در زمینه ضربه زدن از طریق منافع اقتصادی به افغانستان نیز نقش اول را داشته است.
متاسفانه این کشور علاوه بر انحصار مسیرهای تجاری از افغانستان، به عنوان بازار سهل الوصول و کشوری مصرف کننده کالاهای بی کیفیت پاکستانی نیز استفاده می کرده است. در طول سال های هرج و مرج و به خصوص در زمان حکومت طالبان، همه اجناس مورد ضرورت افغان ها با پایین ترین کیفیت در کوچه پس کوچه های شهرهای پاکستان تولید می شده و به راحتی در افغانستان به مصرف می رسیده است. از این طرف نیز نه تنها هیچ کالایی از افغانستان به این کشور صادر نمی شده است؛ بلکه همه کالاهای با کیفیت افغانی به پاکستان صادر و از آن جا به نام این کشور به دیگر بازارهای جهانی صادر می شده است. حتی در همین سال های اخیر بسیاری از محصولات کشاورزی و صنایع دستی افغانستان در بازارهای مهم جهانی به نام پاکستان از نام و آوازه فوق العاده ای برخوردار بوده است.
اکنون گشایش بندر چابهار به روی تاجران افغان سبب شده است که نه تنها افغانستان کالاهای با کیفیت تر کشورهای صنعتی را وارد کشور کند. بلکه کالاهای بازرگانان افغان را نیز از مسیری غیر از پاکستان به بازارهای جهانی برساند. این یک گام بزرگ و تحقق یک رویای تاریخی برای مردم و دولت افغانستان است. ما سال ها است که حتی در کتاب های درسی به فرزندان خویش آموخته ایم که افغانستان کشوری محاط به خشکه است و به دریاهای آزاد راه ندارد. از سوی دیگر جاده ابریشم نیز تنها در کتاب های تاریخی ما وجود داشته است و در عالم واقعیت چیزی به نام جاده ابریشم وجود نداشته است؛ اما طی دو سال اخیر افغانستان توانسته است علاوه بر گشایش بندر چابهار به روی خود، مسیر جاده لاجورد در امتداد جاده تاریخی ابریشم و نیز دهلیز هوایی به هندوستان را نیز بازگشایی کند.
اکنون رونق گرفتن ترانزیت کالاهای وارداتی و صادراتی بازرگانان افغان از مسیر چابهار برای افغانستان، تحقق یک رویا و به منزله نجات از محاصره تجاری است و البته برای پاکستان یک کابوس وحشتناک خواهد بود. حتی نزدیک به دو ماه پیش در ششم دسامبر یک رشته حملات انتحاری و تروریستی نیز در بندر چابهار صورت گرفت که در همان زمان نیز بسیاری از تحلیل گران آن را در راستای کاستن از اهمیت اقتصادی و تجاری بندر چابهار و به منظور دلسرد کردن بازرگانان افغان و هندی از سوی پاکستان و سازمان استخباراتی این کشور قلمداد کردند.
در مجموع رونق گرفتن مسیرهای بدیل برای مسیرهای قدیمی ترانزیت و تجارت افغان ها، برای افغانستان با توجه به خصوصیاتی که دارد، اهدافی فراتر از منافع اقتصادی و تجاری را در بر می گیرد. درست است که از لحاظ تجاری و اقتصادی، بندر چابهار در حدود 500 کیلومتر مسیر را برای بازرگانان افغان نزدیک تر می کند و افغانستان را از این مسیر به دریاهای بین المللی وصل می سازد. اما مهم تر از همه این مسایل، این مسیر و مسیرهای تازه تجارت و ترانزیت کالاهای ورداتی و صادراتی بازرگانان افغان، کشور را از محاصره اقتصادی و انحصار مسیرهای تجارتی ما در دست یک همسایه شرارت پیشه نجات می دهد. به همین خاطر گشایش بندر چابهار بر روی تاجران و کالاهای تجاری افغانستان، یک گام بزرگ و تاریخی و گشایشی در راستای نگاه کلان و راهبردی رهبری حکومت فعلی افغانستان است.