دیروز بار دیگر رییس جمهور غنی در سفری که به ولایت مرزی فراه داشت بر مدیریت و مهار آب های مرزی کشور تاکید کرد. رییس جمهور به خصوص در باره بند بخش آباد که در نزدیکی مرز ایران قرار دارد سخن گفت و تاکید کرد که دولت افغانستان اراده جدی برای ساختن این بند دارد. یکی از ویژگی های مهم رییس جمهور غنی توجه خاص وی در زمینه مسایل آبی و مهار آب های کشور بوده است. از روزی که وی به کرسی ریاست جمهوری افغانستان تکیه زده است، همواره به این مساله پرداخته است و در سال های اخیر ساختن بندهای آبی در کشور رشد چشمگیری داشته است.
مهم ترین پرسشی که در هر گفتگویی در باره آب های کشور به ذهن می رسد، تاثیر این اقدامات بر امنیت ملی افغانستان است. گمان ها بر این است که کشورهای همسایه از وضعیت بحرانی و ضعف افغانستان در سال های اخیر همواره به نفع خویش استفاده کرده اند و حتی هستند کسانی که ریشه اصلی مداخلات کشورهای همسایه در امور افغانستان را مسایل مرزی به خصوص مسایل آبی می دانند.
افغانستان نزدیک به 5800 کیلومتر مرز با همسایگان خود دارد که بخشی از مسایل مربوط به مسایل مرزی را مساله آب و سرازیر شدن آب های افغانستان به کشورهای همسایه تشکیل می دهد. واقعیت این است که افغانستان به عنوان کشوری که محاط به خشکه است وهیچ راهی به دریا ندارد، به لحاظ منابع آبی برخلاف تصور ابتدایی بسیار فقیر است. تصور عمومی بر این است که افغانستان دارای رودهای خروشان است و کوه های سربفلک کشیده و مرتفع افغانستان که زمستان ها میزبان برف های سنگین است، آب های زیادی به دامنه های خشک و دشت های حاصل خیز کشور سرازیر می کند. اکثر آب های افغانستان به کشورهایی چون ایران، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان سرازیر می شود.
برخلاف این تصور افغانستان به لحاظ منابع آبی بسیار فقیر و نیازمند است. درست است که افغانستان دارای کوه های مرتفع و برفگیر است، اما خشک سالی های اخیر نشان داد که کشور ما هم چنان در معرض تهدید از ناحیه خشکسالی است. حتی اگر افغانستان تمام آب های کشور را مهار کند و بر تمام رودخانه ها سد زده شود، باز هم افغانستان به آب های بیشتری نیازمند خواهد بود. به این خاطر افغانستان به عنوان کشور مبدا نیازمند مهار و مدیریت آب های خود است. امری که متاسفانه در طول سال های گذشته مغفول مانده است و حاکمان و حکومت های گذشته هیچ توجهی در این زمینه نکرده اند. اکنون که حکومت و شخص رییس جمهور افغانستان نامش با پدیده آب و مهار آب های خروشان کشور گره خورده است، اما پرسش اساسی این است که این موضع رییس جمهور و حکومت چه تاثیری بر امنیت ملی کشور خواهد گذاشت؟ این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که به نظر می رسد کشورهای همسایه در طول سال های گذشته سعی کرده اند تا افغانستان نتواند آب های جاری از کوه های هندوکش و بابا را مهار کند.
اگر بخواهیم به صورت عاجل به این پرسش مهم پاسخ دهیم و کمی عامیانه فکر کنیم، بدون شک مهار و مدیریت آب های کشور تاثیر منفی بر امنیت ملی خواهد گذاشت. به دلیل این که کشورهای همسایه تمام سعی شان را بر این خواهند گذاشت تا جلو افغانستان را از هر طریقی ممکن بگیرند. آن ها مثل سال های گذشته در مرزهای کشور نا امنی ایجاد خواهند کرد و به گروه های مسلح غیر قانونی کمک خواهند کرد تا افغانستان را نا امن کنند. چنان که در سال های گذشته بند سلما و کجکی در غرب و جنوب کشور همواره در معرض تهدیدهای امنیتی بوده است.
اما اگر بخواهیم کمی بلند مدت فکر کنیم، افغانستان تنها می تواند از طریق مدیریت آب های کشور به امنیت خویش نیز کمک کند. یکی از عواملی که مستقیم بر امنیت کشور تاثیر می گذارد، مدیرت و مهار آب های کشور است. اگر ما بتوانیم در سال های آینده جلو سرازیرشدن رایگان آب به کشورهای همسایه را بگیریم و آب افغانستان قیمت و بها برای همسایه ها داشته باشد، بدون شک آن ها دیگر طمع برهم زدن امنیت ما را نخواهند داشت. این موضوع هم به طور مستقیم بر امنیت کشور تاثیر خواهد داشت و هم به گونه غیر مستقیم. اگر افغانستان تبدیل به یک کشور قوی و قدرتمند گردد که بر منابع خویش تسلط کامل داشته باشد، می تواند با همسایگان رابطه معقول و منطقی برقرار سازد. بنابراین با مهار و مدیریت آب های کشور نه تنها وضعیت امنیتی کشور خراب تر نخواهد شد؛ بلکه بهتر از قبل خواهد شد.