رییس جمهوری غنی دیروز در جلسه هماهنگی انتخابات که با حضور اعضای کمیسیون های انتخاباتی و کشورهای حامی انتخابات برگزار شده بود، بر نظارت دقیق همکاران بین المللی و شرکای افغانستان از انتخابات تاکید کرده و این امر را از ضرورت های اساسی پروسه انتخابات پیش رو دانسته است.
بدون شک یکی از راه هایی که به شفافیت و اعتبار انتخابات به گونه جدی و اساسی کمک می کند، نظارت دقیق از انتخابات است. انتخابات در افغانستان با توجه به وضعیتی که دارد مستلزم انواع میکانیزم های نظارتی است. اما واقعیت این است که میکانیزم هایی که نظارت داخلی را هموار می سازد چندان قابل اتکا و اعتماد مردم نیست. به دلیل این که زیرساخت های اساسی نظارت و میکانیزم های دقیق در کشور ما وجود ندارد. به عنوان مثال در سال های گذشته تنها نمایندگان کاندیدان و یا احزاب سیاسی و نهادهای مدنی مرتبط به انتخابات از پروسه های مهم انتخابات نظارت کرده اند. اما هرگز نتوانسته اند قناعت مردم را نسبت به شفافیت و عادلانه بودن انتخابات فراهم کنند. متاسفانه در کشور ما سیستم حزبی قوی و قدرتمند و نیز نهادهای مدنی قوی که بتوانند اعتماد و حمایت مردم را جلب کنند وجود ندارد. به همین خاطر راه های نفوذ به تصمیم و اراده ناظران از سوی تیم های انتخاباتی به آسانی تامین می گردد. در سال های گذشته بسیاری از ناظران با بهای اندک به نفع رقبای تیم انتخاباتی که از سوی آن به عنوان ناظر انتخاب شده اند، عمل کرده اند و بدین ترتیب پروسه های مهم انتخاباتی را دچار مشکل و مساله دار ساخته اند.
تنها راهی که به شفافیت انتخابات کمک می کند و اعتبار آن را باز می گرداند، نظارت از سوی نهادهای بین المللی است. در سال های اول به خصوص در اولین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال 1383 تمام پروسه انتخابات توسط ملل متحد مدیریت شد. اما کارمندان محلی آن افغان ها بودند. شاید اولین انتخابات، بهترین انتخابات در طول عمر دموکراسی نوپای افغانستان بود. در آن زمان اگر چه ساختارها و میکانیزم های داخلی در انتخابات وجود نداشت. ولی اعتماد و اعتبار مردم به عملکرد خارجی ها سبب می شد که نتایج انتخابات برای همگان قابل قبول باشد. واقعیت هم این است که در آن زمان تقریبا تمام معیارهای اصلی برای شفافیت در نظر گرفته شده بود و مردم هم به گونه شفاف در پروسه شرکت کردند. اگرچه در بسیاری از نقاط به دلیل نا امنی یا انتخابات برگزار نشد و یا تقلبات گسترده صورت گرفت. ولی در مجموع در آن زمان وقتی از سوی ناظران بین المللی تشخیص داده می شد که صندوق رای در فلان محل آسیب دیده و در آن دستکاری صورت گرفته است، قرنطین می شد و از مدار اعتبار ساقط می گردید.
به مرور که انتخابات به دست افغان ها افتاد و ساختارهای ملی شکل گرفت و هم نظارت از انتخابات به دوش احزاب سیاسی و نهادهای مدنی افغانستان و خود کاندیدان سپرده شد، وضعیت نیز غیر قابل کنترل و غیر قابل اعتماد گردید. از سوی دیگر متاسفانه روحیه خام ضد خارجی نیز در بدنه دولت و کمیسیون های انتخاباتی شکل گرفت و کم کم دست خارجی ها و سازمان های بین المللی از پروسه انتخابات افغانستان کوتاه گردید. حس ملی گرایی ناشیانه و خصومت با خارجیان به تمام سطوح دولت به شمول ذهنیت رییس جمهور سابق رسوخ کرد و بدین سان با حضور خارجیان در پروسه انتخابات مخالفت ها برخاست. نشانه های پای خارجیان در انتخابات افغانستان به کلی از سرنوشت انتخابات و پروسه های دموکراتیک محو شد و آن ها نیز نا امید به خانه های خود برگشتند. در چندین انتخابات جنجالی گذشته خارجی ها به معنای واقعی کلمه از انتخابات افغانستان نظارت نکرده اند و در این پروسه حضور نداشته اند.
اکنون که رییس جمهور کشور از همکاران بین المللی و شرکای افغانستان با تاکید تمام خواسته است که از تمام پروسه انتخابات نظارت دقیق صورت گیرد، یک گام نیک و یک رخداد خوب در راستای انتخابات است. امیدواریم که همکاران بین المللی افغانستان به این ندای رییس جمهور پاسخ مثبت دهند و از سوی دیگر دولت افغانستان نیز زمینه نظارت دقیق از تمام پروسه را فراهم کند. تنها در این صورت است که می توان به انتخابات و شفافیت در آن و نیز به سلامت انتخابات امیدوار بود.