به نظر می رسد آخرین تلاش های زلمی خلیلزاد نماینده خاص ایالات متحده در امور صلح افغانستان با بن بست مواجه شده است. اگرچه وی در حاشیه هفتمین نشست ایالات متحده و طالبان در قطر و نیز پس از سومین نشست بین الافغانی، اظهار خوش بینی کرده بود که توافق هایی با طالبان به دست آمده است. ولی یکی از اعضای هیات طالبان در همان زمان گفت که هیچ توافق قابل توجهی به دست نیامده است و این گروه هم چنان بر خواست های خود مصر است. از قراین و ظواهر امر پیدا است که سخن نماینده طالبان مقرون به صحت بوده است. نشست چهارجانبه ای که در روزهای اخیر میان ایالات متحده، چین، روسیه و پاکستان در چین برگزار شد، هیچگونه برآیندی که بتواند به روند صلح کمک کند، نداشته و ظاهرا بدون کدام توافقی پایان یافته است. از آخرین پیام تویتری فرستاده نیز این گونه استنباط می شود که نشست بیجینگ نیز مثل سایر نشست های صلح نتیجه عملی در بر نداشته است. تمام این فعل و انفعالات ناکام نشان از این دارد که نماینده خاص ایالات متحده چالش های مهمی در پیش روی دارد. چالش هایی که هر کدام به تنهایی می تواند تمام تلاش های آقای خلیلزاد را با ناکامی مطلق مواجه کند.
نخستین چالش ماهیت طالبان و اهدافی است که سردمداران این گروه در سر می پروانند. واقعیت این است که طالبان به لحاظ ماهوی یک گروه تروریستی و افراطی است که هیچ نشانه ای از بهبود در نوع تفکر و ایدئولوژی طالبانی دیده نمی شود. این گروه در بدترین حالت ممکن هنوز از مردم افغانستان قربانی می گیرد و هنوز بزرگ ترین حملات تروریستی و انتحاری را سامان می دهد. در ماه های اخیری که مذاکرات صلح در قطر جریان داشته است، طالبان عملا بر دوام خشونت و جنگ اصرار ورزیده اند. این گروه در نخستین روزهای سال 1398 جنگ تحمیلی عملیات «الفتح» را علیه دولت افغانستان اعلان کرد و همزمان در تمام این مدت علاوه بر تشدید جنگ علیه نیروهای امنیتی افغانستان، بدترین حملات انتحاری و تروریستی را نیز در شهرها و مراکز پرازدحام ساماندهی کرده است. ماهیت تروریستی طالبان سبب می شود که این گروه در تمام مذاکرات از مطالبه امارت اسلامی دست بر ندارد. ممکن است این مطالبه غیر مشروع و غیر انسانی برای ایالات متحده اهمیت نداشته باشد؛ ولی برای مردم و دولت افغانستان یک فاجعه تمام عیار است. در تمام این سال ها مردم افغانستان مبارزه کرده اند و قربانی داده اند که یک زندگی انسانی داشته باشند. وگرنه چه نیازی به مبارزه و تحمل این همه خسارت وجود داشت. با این وصف این سوال پیش می آید که فرستاده با چه تضمینی روند صلح را پیش می برد و امید به نتایج گفتگوهای خود با طالبان بسته است.
چالش مهم تر اما زوایای جنگ و منازعه در افغانستان است. همه می دانیم که ده ها فاکتور مهم برای تداوم بحران و منازعه افغانستان وجود دارد که هیچکدام هنوز به آخر نرسیده است و هم چنان علاقمند استمرار این منازعه است. این واقعیت تلخ اگر چه برای مردم افغانستان به مثابه نوشیدن جام شوکران است؛ ولی واقعیتی است که باید آن را پذیرفت و این جام زهرآگین را سر کشید. به همان میزان که جنگ دارای زوایای پیدا و پنهان است، صلح نیز دارای ابعاد متفاوت و مختلف است. امری که متاسفانه هنوز کسی در باره آن نیندیشیده است و یا همه خود را به تجاهل زده اند.
یکی دیگر از چالش های مهمی که فراروی صلح و در نهایت شخص فرستاده وجود دارد، ترجیحات شخصی و شخص فرستاده است. خلیلزاد پیش از آن که یک آمریکایی باشد، یک افغان است و او در افغانستان دارای حب و بغض های شخصی است. به همین خاطر سعی می کند که تمام پروسه را بدور از چشم رسانه ها و مردم به پیش ببرد. این پنهان کاری سبب می شود که تمام قضایا به شمول گفتگوهای صلح حالت استخباراتی بگیرد. در چنین حالتی هیچ مساله ای برای مردم افغانستان روشن نیست و هیچ یک از اتباع افغانستان نمی داند که در پشت درهای بسته مذاکره با طالبان چه چیزهایی می گذرد و این گروه با ایالات متحده بر سر چه چیزهایی مذاکره می کنند. در این صورت هیچ گونه اعتمادی بین مردم در عملکرد فرستاده به وجود نمی آید. این گونه بی خبری و پنهان کاری تمام پروسه را صدمه می زند.
چالش بزرگ تر در خود ایالات متحده عصر ترامپ و خواسته های او نیز وجود دارد. ترامپ در آستانه انتخابات قرار دارد و می خواهد به هر شکلی که شده، از قضیه افغانستان برای خود دستاوردی دست و پا کند. به قول معروف او اصرار دارد که از گاو نر شیر بدوشد. این مساله به تنهایی فرستاده را در تنگنای مهم قرار داده است.
علاوه بر چالش های فوق، چالش های دیگری نیز فراروی آقای خلیلزاد به عنوان فرستاده ایالات متحده و پروسه صلح افغانستان وجود دارد که در نهایت نزدیک بودن صلح را منتفی می کند.