مدت 9 ماه است که مذاکرات میان نمایندگان ایالات متحده و گروه طالبان در دوحه قطر ادامه دارد و هنوز هم حداقل متن توافق نامه میان دو طرف نهایی نشده است. در باره موضوعات توافق نامه و نیز مسایل مورد بحث رسانه ها مطالبی را منتشر کرده اند و چهار موضوع اساسی را نام می برند که ظاهرا در تمام این مدت میان دو طرف در باره آن ها بحث صورت گرفته است. خروج یا کاهش نیروهای نظامی ایالات متحده از افغانستان، همکاری های دوطرف پس از امضای توافق نامه صلح، آتش بس و گفتگوی بین الافغانی صلح چهار موضوعی است که بارها در رسانه ها مطرح شده است. طبیعی است که این بخش همان متن توافق نامه را نیز تشکیل می دهد و ظاهرا از مباحث اصلی دو طرف نیز است. اما آنچه که به بیرون درز می کند، دیده می شود که حاشیه ها از متن فربه تر و مهم تر اند.
یکی از مهم ترین نکات کلیدی که در این توافق نامه وجود دارد و خلیلزاد نیز در جلسه ارگ آن را تایید کرده است، این است که توافق نامه میان دو طرف ایالات متحده و امارت اسلامی تنظیم گردیده است. این فرمت به این مفهوم است که گروه طالبان که پیش از این خود را تحریک اسلامی طالبان می نامید، اکنون تبدیل به «امارت اسلامی» شده است. این جهش متاسفانه طی این نه ماه صورت گرفته است. در طول این مذاکرات طالبان از یک گروه تروریستی تحت تعقیب به یک طرف سیاسی چانه زن و در نهایت به یک نظام سیاسی البته بی مکان یا حداقل حکومت در تبعید تبدیل شده است.
ایالات متحده بارها تاکید کرده است که در باره نظام سیاسی مردم افغانستان تصمیم می گیرند. آن چه مسلم است در افغانستان کسی طرفدار نظام امارتی نیست. ممکن است کسانی از حکومت فعلی راضی نباشند و انتقادهای سختی نیز بر آن داشته باشند و یا ممکن است طالبان و مشخصا نظام امارت اسلامی هم طرفدارانی در افغانستان داشته باشند. اما هیچکدام دلیل نمی شود که ایالات متحده در متن توافق نامه با طالبان به هر بهانه ای که باشد، امارت اسلامی را درج کند. خلیلزاد گفته است که ایالات متحده، امارت اسلامی را به رسمیت نمی شناسد و حتی در متن توافقنامه نیز ظاهرا این موضوع درج گردیده است. ولی واقعیت این است که نفس آوردن امارت اسلامی در متن توافقنامه یک جفای بزرگ در حق مردم افغانستان است. امارت اسلامی در عمر شش ساله خود چنان درس هایی به مردم داده است که هرگز از یاد نمی رود. حتی شنیدن نام آن یک کابوس است، چه رسد به این که روزی دو باره این هیولا بر سرنوشت مردم مسلط گردد.
نکته دوم که آن هم از موضوعات اصلی مذاکرات 9 ماهه نیست و از حواشی مهم تر از متن است، نحوه خروج و یا کاهش نیروهای آمریکایی از افغانستان است. بر اساس توافق نامه تنها 5هزار نیروی نظامی ایالات متحده به مدت 135 روز از افغانستان خارج می شود. اما ظاهرا بیش از هشت هزار نیروی دیگر هم چنان در افغانستان باقی می مانند تا از منافع ایالات متحده دفاع کنند. حتی مسولین آمریکایی با مقامات افغان تاکید کرده اند که اگر طالبان به تعهدات خود عمل نکنند، ما با نیروهای باقی مانده شدت عمل بیشتر در برابر آن ها خواهیم داشت و طالبان را شدیدتر از گذشته سرکوب خواهیم کرد. این مساله نشان می دهد که ایالات متحده به دنبال صلح واقعی نیست. این ابهام شک ها و تردیدها در نیت ایالات متحده را تشدید می کند.
پرسش اساسی این است که از یکسو این کشور تاکید بر نتیجه گرفتن سریع از مذاکرات را دارد و از سوی دیگر بر باقی ماندن نیروهای خود در افغانستان نیز تاکید می ورزند. آیا این مذاکرات به صلح می انجام یا جنگ؟
نکته مهم دیگری که البته نه در متن توافقنامه آمده است و نه در حاشیه آن، عدم حضور دولت افغانستان هم در مذاکرات و هم در متن توافقنامه است. این بخش اگرچه حتی در حاشیه هم نیامده است، اما بزرگ ترین حاشیه متن توافقنامه می تواند باشد. افغانستان با ایالات متحده قبلا هم توافق نامه امنیتی دارد و هم توافق نامه استراتژیک. تمام عملکرد ایالات متحده در طی 9 ماه گذشته بر خلاف تمام اصول پذیرفته شده بین المللی و هم برخلاف اصول و متون حقوقی است که میان دو طرف تا کنون امضا شده است.
هم در باره مذاکرات طولانی صلح و هم در باره متن توافق نامه ای که به زودی میان ایالات متحده و طالبان امضا می شود، شک ها و تردیدهای بسیاری وجود دارد. پرسش های بسیاری از سوی رسانه‌ها و مردم در شبکه های اجتماعی مطرح شده است که تا کنون هیچ پاسخی به این پرسش ها داده نشده است. آنچه از برخی شواهد بر می آید این است که روند فعلی با ویژگی ها و ابهام هایی که دارد، نه تنها به یک صلح دایمی نمی انجامد؛ بلکه وضعیت را پیچیده تر و عمر این منازعه را طولانی تر می سازد. به همین خاطر به نظر می رسد از موضوعاتی که متن توافق نامه را می سازد، حواشی آن مهم تر و تاثیرگذارتر است.