صفحه نخست » سرمقاله » توافقنامه قطر؛ بیمها و امیدها
توافقنامه قطر؛ بیمها و امیدها
- محمد هدایت
دیروز سرانجام پس از یکسال گفتگوی فشرده میان نمایندگان طالبان و ایالات متحده در دوحه قطر توافقنامه میان دو طرف به امضا رسید. همزمان در کابل نیز اعلامیه مشترک میان دولت افغانستان و ایالات متحده نیز منتشر گردید. متن اعلامیه مشترک حاوی نقطههای منفی که بتواند سبب نگرانی برای آینده سیاسی کشور شود، نیست. به خصوص که هم سخنرانی رییس جمهور غنی و هم سخنرانیهای وزیر دفاع ایالات متحده و سرمنشی سازمان ناتو بسیاری از زوایای اعلامیه مشترک را روشن کردند. مهمترین نکته در این سخنرانیها تاکید بر حمایت از افغانستان و مبارزه با تروریسم و نیز تداوم پیماننامه امنیتی میان افغانستان و ایالات متحده بود. اما آنچه مهم است و باید همه نگاهها به سمت آن متمرکز گردد، متن توافقنامه میان ایالات متحده و طالبان است. در این توافقنامه همه نکتههایی وجود دارد که سبب خوشبینی و امیدواری میگردد و هم نکتههایی وجود دارد که نگرانیها و بیمها را افزایش میدهد.
بر اساس بندهایی از توافقنامه که به طور غیررسمی در رسانهها نشر شده است، طالبان تعهد کرده اند که نه تنها روابط خود را با گروههای تروریستی و به خصوص القاعده به کلی قطع میکنند، بلکه با گروههای افراطی و تروریستی مبارزه نیز میکنند. این گروه همچنین تعهد کرده است که به گفتگوهای بین الافغانی تن دهد و در باره یک حکومت فراگیر مذاکره کند. همین که طالبان قبول میکنند که القاعده به عنوان یک گروه تروریستی در افغانستان تا کنون فعالیت داشته است و از این پس طالبان در مقابل آن قرار خواهند داشت، یک گام بزرگ است. هم چنین پذیرش این که در حکومت آینده افغانستان باید همه مردم افغانستان خود را شریک بدانند و در آن حضور داشته باشند نیز یک گام مهمی است. اعلامیه مشترک میان ایالات متحده و دولت افغانستان و نیز تعهد ایالات متحده و ناتو مبنی بر حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان و تعهد مجدد مبنی بر مبارزه با تروریسم میتواند یک عقبه حمایتی بر خوشبینی ناشی از پارهای از متن توافقنامه باشد.
اما باید اذعان کنیم که بر اساس متن توافقنامه میان طرفین که به برخی رسانهها درز کرده است، نگرانیها و بیمهای ناشی از مفادات این توافقنامه بر خوشبینیهای آن بسیار میچربد. متاسفانه همان نکتههایی که در توافقنامه اولیه وجود داشت و رییس جمهور ترامپ آن را در یک تماس تلفنی با رییس جمهور غنی بعد از لغو تویتری آن، یک فاجعه خوانده بود، هنوز در این متن وجود دارد. روح توافقنامه کاملا با مطالبات و خواستهای ایدئولوژیک طالبان همخوانی دارد و کاملا مطابق میل طالبان تهیه شده است. احتمالا راز پنهانکاری بیش از حد زلمی خلیلزاد در باره این توافقنامه در همین نکته نهفته بوده است. اکنون میفهمیم که چرا زلمی خلیلزاد در باره محتوای توافقنامه نم پس نمی داده است.
طرف ایالات متحده در متن توافقنامه، امارت اسلامی افغانستان نام برده شده است که اذعان ضمنی به وجود یک نظام سیاسی بر مبنای شریعت اسلامی، البته به خوانش طالبانی، است. اگرچه در همان آغاز قید شده است که ایالات متحده چنین نظامی را به رسمیت نمیشناسد و به عنوان "طالبان" شناخته میشود. نظامی که هرگز مردم افغانستان آن را نمیپذیرند و هیچگاه زیر بار آن نخواهند رفت.
نکته دوم که یک دهنکجی آشکار به دولت و مردم افغانستان است، تعهد ایالات متحده مبنی بر آزادی 5هزار زندانی طالب از زندانهای افغانستان است. این حاتمبخشی را آقای خلیلزاد در حالی انجام داده است که هیچگونه مبنای حقوقی و قانونی برای آزادی پنجهزار جنایتکار وجود ندارد. کسانی که در زندانهای افغانستان به نام طالب محبوس هستند دارای جرایم مشخص هستند که عمدتا بالفعل دستگیر شده اند. این که چگونه آنان به یکباره بخشیده خواهند شد، هیچ میکانیزم حقوقی در باره آن وجود ندارد.
مهمترین خطری که در متن توافقنامه است و بدان اشاره نگردیده است، جایگاه دولت افغانستان در مذاکرات است. از گفتگوهای بینالافغانی و طرفین مذاکره زیاد صحبت شده است. اما این که جانبین چه کسانی هستند نیز ذکری به میان نیامده است. مخصوصا که هرگز از جمهوری اسلامی افغانستان در آن صحبت نشده است. این نکته زمانی خطرناکتر میشود که تا همین اکنون نمایندگان طالبان با تاکید گفته اند که طرف آنها در تطبیق این توافقنامه ایالات متحده است و طالبان هرگز با دولت افغانستان مذاکره نمیکنند. چنین بلندپروازی برای گروهی که هنوز ماهیت تروریستی خود را حفظ کرده است، نگرانکننده و هراسناک است.
در مجموع میتوان گفت که توافقنامه قطر علیرغم داشتن نکتههای مثبت، برای مردم و نظام نوپای افغانستان یک خطر جدی میتواند باشد. مگر این که دولت افغانستان واقعا ابتکار را به دست گیرد و در برابر طالبان یک جبهه واحد و یکپارچه تشکیل دهد. خوشبختانه ما اکنون انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کرده ایم و در یک فرصت مناسبتر قرار داریم. اگر این توافقنامه پیش از انتخابات به امضا میرسید مسلما پیامدهای مخربتری میتوانست داشته باشد. اما اکنون نهادهای قانونی افغانستان به خصوص نهادهای امنیتی ما با قدرت بیشتر در برابر دشمن قرار دارند و اگر روزی گروه طالبان به تعهدات خویش عمل نکند، توانمندی جنگ با آن بسی بیشتر از گذشته در میان نیروهای امنیتی افغانستان وجود دارد و افکار عمومی نیز به شدت متنفر از طالبان است و مردم حامی اصلی نیروهای امنیتی هستند.
دیدگاه شما