صفحه نخست » سرمقاله » خبرنگاری؛ "گذشتن از گلوگاه جان"
خبرنگاری؛ "گذشتن از گلوگاه جان"
- خالق ابراهیمی
دو شب پیش یکی از خبرنگاران کابل برایم پیامی به این مضمون گذاشت: «شامگاه وقتی از سرک عمومی وارد کوچه فرعی شدم، دو نفر از جهت مخالف میآمدند. اوضاع آرام به نظر میرسید. وقتی در کنارم رسیدند، یکی از آنها مرا تیله کرده به دیوار چسپاند، متوجه شدم که چاقویش را روی کلیهام گذاشته است. گفت، پرتو مبایلت را». خبرنگار با پنهان کاری و ندانم کاری از شر آنها نجات پیدا میکند. این افراد زورگیر، ممکن است دزد و راهزن باشند و یا از سوی کسانی برای محدود کردن خبرنگاران تحریک میشوند، توفیری به حال خبرنگار ندارد. حوادث از این دست فقط یک چیز را برای ما بازگو میکند و آن این که، غیر از ناامنی و حوادث خشونتبار که جان خبرنگاران و نهادهای رسانهای را تهدید میکند، تهدید بزرگتر ناامنیهای است که به ظاهر کوچک و معمولی به نظر میرسند.
طبق آمارهای نهاد حامی رسانههای آزاد در افغانستان (نی) در سال 2019 حداقل ده خبرنگار و فعال رسانهای کشته شدهاند و در سال گذشته آن میزان قربانیان رسانههای آزاد به 20 تن میرسیده است. هرچند این آمار نسبت به سال گذشته آن یا 2018 کاهش خشونتها را در برابر فعالان رسانهای و خبرنگاران نشان میدهد اما وضعیت از جای دیگر نگران کننده شده است. قبل بر این آمار خشونتها در برابر خبرنگاران بیشتر ناشی از خشونتهای مرگبار و یا سازمان یافته بر جان غیرنظامیان بود که فعالان رسانهای را نیز نشانه میگرفت. به عبارت دیگر سالهای قبل خشونت در برابر خبرنگاران فردی نبود و یا کسی از میان آنان به صورت فردی مورد خشونت و یا ارعاب و تهدید قرار نمیگرفت. اگر تهدیدی وجود داشت آن تهدید برای عموم بود و یا نهادهای رسانهای مورد تهدید قرار میگرفت. در سال گذشته اما وضعیت با تفاوتهای همراه بوده است. فعالان رسانهای به صورت فردی تهدید شده، خبرنگاران به صورت فردی احساس ناامنی میکنند و سخن گفتن از فساد و کمکاری و مسایل دیگر نیز برای آنان دشوار شده است. به عبارت بهتر هزینه سخن گفتن برای هر روزنامهنگار به صورت فردی بالا رفته است.
بررسیهای نهاد حامی رسانههای آزاد در افغانستان همچنان نشان میدهد که در سال گذشته میلادی توقیف و زندانی کردن خبرنگاران توسط دولت 60 درصد افزایش را نشان میدهد. دولتی که یکی از شعارهایش آوردن آزادی بیان و دفاع از آزادی بیان است و آن را یکی از دستآوردهای نظام جدید میخواند، خودش دست به ارعاب و تهدید و زندانی کردن خبرنگاران میزند. در این سال طبق آمارها حداقل 20 خبرنگار توسط نهادهای دولتی از جمله امنیت ملی تحت توقیف و بازداشت قرار گرفتهاند که در مقایسه با سالهای گذشته 60درصد افزایش را نشان میدهد. این افزایش چشمگیر توقیف و بازداشت خبرنگاران به خوبی نشان میدهد که به جزو از گروههای مخالف دولت و گروههای افراطگرا که با رسانههای آزاد مشکل دارند و فعالیت آن را بر نمیتابد، دولت نیز از طریق ارعاب و تهدید، توقیف و بازداشت و وارد کردن فشار روحی و روانی بر فعالیتهای خبرنگاران محدودیت وضع میکند.
در همین حال، خبرنگارن افغانستان تنها با خشونت و تهدید و ارعاب روبهرو نیستند. مشکل دیگر و پنهان که بر سر راه رسانههای آزاد و خبرنگاران وجود دارد، نبود مصئونیت شغلی برای این گروه است. از آنجای که اکثر نهادهای رسانهای مستقل و آزادند و از طریق فروش و تبلیغات و یا پروژههای تحقیقی امرار معاش میکنند، با گسترش ناامنی و فقر اقتصادی مردم و خوابیدن شرکتهای ملی و داخلی و نبود بازار کار و تبلیغات برای رسانهها، این نهادها نمیتوانند برای کارمندان خود مصئونیت شغلی ایجاد کنند. باز هم طبق آمارهای منتشر شده توسط نهاد نی یا حامی رسانههای آزاد در افغانستان، بیش از 40 رسانه نسبت به نبود بودجه و حمایت لازم در سال گذشته میلادی فعالیتهای خود را متوقف کردهاند و تعداد نهادهای دیگر کارمندان خود را کاهش دادهاند. خبرنگاران در افغانستان برعلاوه ناامنی و مشکلات دیگر، از مصئونیت شغلی نیز برخوردار نیستند.
با این وجود موضوع دیگری که نگرانی فعالان رسانهای و خبرنگاران را بیشتر کرده، گفتگوهای صلح سه جانبه ایالات متحده امریکا، طالبان و دولت افغانستان است. هرچند مقامات امریکایی قبل و بعد از امضای توافقنامه صلح میان ایالات متحده و گروه طالبان، بارها در مورد دفاع از ارزشهای جدید در افغانستان از جمله حقوق زنان و آزادی رسانهها اطمنان دادهاند اما با این حال نگرانی فعالان هر دو گروه هنوز با قوت خود باقی است. زیرا طالبان به آنچه به آمریکاییها وعده میدهند، عمل نمیکنند. یکی از نمونههای آن کاهش چشمگیر خشونتها بود که طالبان به آن متعهد شده بودند و اکنون قادر به انجام نیستند. قدرتگیری و حضور طالبان به خودی خود میتواند فعالیت رسانهای را در افغانستان محدود سازد، چون که در منظومه فکری طالبان جایی برای رسانههای آزاد وجود ندارد. با تمام آنچه گفته شد، فعالیت خبرنگاری در افغانستان "گذشتن از گلوگاه جان" است. نه امنیت جانی و شغلی و نه آینده امیدبخش، گذشته تلخ و دردناک است و آینده گنگ و پیچیده.
دیدگاه شما