هنوز تصور غالب این است که ما در آستانه یک فرصت تاریخی دیگر برای صلح و ختم جنگ در آغاز قرار گرفته ایم. تلاش های دوساله زلمی خلیلزاد در باره صلح افغانستان و امضای توافقنامه میان ایالات متحده و گروه طالبان خوش بینی های زیادی را به وجود آورد که این خوش بینی ها هنوز ادامه دارد. این خوش بینی ها زمانی بیشتر شد و اوج گرفت که لویه جرگه مشورتی صلح طی سه روز در هفته های اخیر رهایی 400 زندانی طالبان را که مهم ترین مانع گفتگوهای بین الافغانی به شمار می رفت، فیصله کرد. اگرچه خیلی از تحلیل گران از آغاز این تلاش اظهار بدبینی می کردند و این بدبینی ها دلایل نسبتا کافی هم داشت. اما اکثریت مردم افغانستان و رهبران سیاسی حداقل به خاطر به تصویر کشیدن یکی از آرزوهای دیرین خود به این روند امیدوار شدند و نخواستند در باره یکی از مهم ترین آرزوهای مردم افغانستان اظهار بدبینی نکنند. اما اکنون با توجه به تداوم و تشدید خشونت ها آن خوش بینی ها کم کم رنگ می بازند و واقعیت های بحران موجود رخ می نماید.
تشدید جنگ از سوی طالبان در اکثر جبهه های جنگ از جنوب تا شمال و از غرب تا شرق کشور نشانه های واضح از وجود مشکلات جدی در فرایند صلح است. سقوط دادن بعضی ولسوالی ها و تنگ کردن حلقه شهرهای کلان و حتی رسیدن سروصورت طالبان تا دروازه های کابل بخشی از این تلاش ها است. اما مساله مهمی که کمی تازگی دارد، تشدید خشونت ها از طریق انفجار ماین های مغناطیسی است. طی روزهای اخیر در بسیاری از نقاط شهر کابل اهداف متعددی مورد حمله قرار گرفته و بدین ترتیب هراس و خشونت رنگ و بوی جدیدی به خود گرفته است. این مساله از آن جهت نیز حایز اهمیت است که در ایام دهه محرم قرار داریم. شب و روزهایی که شیعیان به مدت ده روز حادثه کربلا و قیام امام حسین را تجلیل می کنند و برای آن مراسم عزاداری برپا می کنند.
همه می گویند این خشونت ها به خاطر سبوتاژ کردن روند صلح است اما سوالی که این روزها بیشتر مطرح می شود این است که در پشت این حملات و تشدید خشونت ها چه کسی است و چه نفعی از آسیب زدن به روند صلح می برد؟ این سوال از آن جهت مهم است که آقای خلیلزاد نیز گفته است که تشدید خشونت ها به خاطر ناکام کردن روند صلح است و گفتگوهای بین الافغانی هرچه زودتر باید آغاز شود. لحن آقای خلیلزاد به گونه ای است که گویا دولت و نهادهای مرتبط با دولت را متهم به کارشکنی در روند صلح می کند. اما سخنگویان دولت تشدید خشونت ها را به طالبان نسبت می دهند و آنان را مانع اصلی فراروی صلح می شمارند.
واقعیت این است که تداوم خشونت تنها پاشنه آشیل روند صلح است. اما این که چه کسی بیشتر به خشونت ورزی علاقمند است، باید دید که چه کسی از تداوم خشونت نفع می برد. بدون تردید هر کسی بیشترین نفع را از خشونت می برد، مسبب خشونت ها نیز باید به شمار رود.
آن چه از ظاهر قضایا به دست می آید این است که دولت و نهادهای دولتی هیچ سودی از تداوم خشونت نمی برند. دولت به طور یک جانبه و بدون اینکه به لحاظ حقوقی مکلفیتی در برابر طالبان داشته باشد بیش از 5هزار طالب را رها کرد و همه مقدمات سفر هیات مذاکره را نیز فراهم کرده است. حتی حکومت برای این که رهایی 400 زندانی خطرناک یک مانع سر راه صلح و گفتگوهای بین الافغانی به شمار می رفت لویه جرگه مشورتی را برگزار کرد و مجوز رهایی آنان را از نمایندگان مرد گرفت. همه این کارها به خاطر صلح و آرامش کشور بود. بنابراین بعید به نظر می رسد که دولت و یا نهادهایی از درون دولت آن قدر انگیزه داشته باشد که بتواند روزانه چندین ماین مغناطیسی را آن هم در شهر کابل منفجر کند.
اما ظاهرا طالبان و حداقل بخش هایی از این گروه علاقه شدید به تداوم و تشدید خشونت دارند. طبیعی است که آن ها حیات خود را در استمرار خشونت و جنگ می دانند و از همین روی هرچه از دست شان برآید انجام می دهند. طالبان از این طریق هم فکر می کنند منافع بیشتر در صورت شروع مذاکرات به دست می آورند و هم حیات سیاسی و نظامی خویش را با تشدید خشونت ها حفظ می کنند. اما در هر صورت مهم این است که تداوم خشونت رابطه مستقیم با ناامنی و عدم شکل گیری یک صلح پایدار دارد. بنابراین خشونت در هر حالت و از هر طرفی که صورت گیرد، پاشنه آشیل صلح به شمار می رود. تا زمانی که خشونت ها کاهش نیابد صلح نیز پا نخواهد گرفت.