یکی از موضوعات بسیار مهم و قابلیت اهمیتی که متأسفانه سال ها است به دلیل نا امنی و ناسازگاری های سیاسی به فراموشی سپرده شده است، موضوع حقوق اقلیت‌های قومی، زبانی و مذهبی در پروسه های ملی است.
یکی از دلایل توسعه نیافتگی کشور وجود تبعیض سیستماتیک و دوامداری بوده است که از سوی حاکمان گذشته به دلایل قومی، مذهبی و زبانی بر بخش های از مردم افغانستان اعمال کرده اند. تداوم این وضعیت تبعیض را به یک فرهنگ پذیرفته شده در کشور تبدیل کرده است. اکنون اقلیت ها در افغانستان، در زندگی و در دسترسی به حقوق شان با مشکلات فراوان مواجه می باشد.
در حالی که اقلیت ها در انتخابات که از مهمترین پروسه های ملی است، به صورت گسترده اشتراک می کنند؛ اما از پیامد و نتایج آن بی بهره می مانند. اشخاصی که توسط رأی همین اقلیت ها به پیروزی می رسند، حقوق آن‌ها را رعایت نمی کنند و از مشارکت آن‌ها در مراکز تصمیم گیری و روندهای ملی جلوگیری می کنند.
اقلیت ها امروز بخش بزرگی از مردم افغانستان را تشکیل می دهد. این بخش متأسفانه به دلایل تبعیض و برخوردهای ناروا از حقوق شان باز مانده اند. قانون اساسی برای تمامی مردم افغانستان به گونه مساویانه حقوق و مکلفیت ها را در نظر گرفته است. از نظر قانون همه شهروندان افغانستان با هم برابرند و قانون بر همه یکسان تطبیق می شود؛ ولی درعمل و در عالم واقعیت چنین چیزی نیست و اقلیت ها در جامعه، در ادارات و در فرایندهای سیاسی، حقوقی و فرهنگی احساس محرومیت می کنند؛ چرا که اینها در زندگی روزمره شان با انواع و اقسام تبعیض و برخوردهای دوگانه روبرو می شوند.
امروزه یکی از موضوعات بسیار اساسی در افغانستان مسأله صلح است. چون صلح و چگونگی صلح به صورت مستقیم زندگی، حیات و سرنوشت آینده مردم را تحت تأثیر قرار می دهد؛ به این خاطر برای تک تک شهروندان کشور قابل اهمیت می باشد؛ اما از آنجایی که اقلیت ها در جریان هر تحولی از آسیب پذیرترین قشر جامعه می باشند، بیشتر نسبت به دورنمای صلح نگرانی دارند.
از نظر این گروه ها، دو دهه اخیر روزنه ای بوده که به روی زندگی سراسر نکبت و سیاه آن‌ها باز شده است و نور امیدی بوده که دورنمای آینده را برای شان روشن و دلپذیر ساخته است؛ لذا نمی خواهند که این فرایند متوقف و یا با کندی مواجه شود.
به این دلیل دیروز «کنفرانس ملی اقلیتهای آسیب پذیر در روند صلح» برگزار شد. معاون دوم رییس جمهور در این کنفرانس سخنرانی کرد و به ابعاد مشکلات و حقوق اقلیت ها و وظایف دولت در برابر آن‌ها اشاره کرد. این کنفرانس به منظور تداوم نادیده انگاری حقوق اقلیت ها و نگرانی آنها از نتایج روند صلح برگزار شده بود. آن‌ها معتقداند که مذاکرات صلح بدون حضور آن‌ها جریان دارد و معلوم نیست که این روند بتواند به دسترسی آن‌ها به حقوق اساسی و سیاسی شان کمک کند. از سوی دیگر جنگ احتمالی که پس از صلح شکننده به وجود خواهد آمد برای اقلیت ها و اقشار آسیب پذیر جامعه وحشتناک خواهدبود. چه تضمین بین المللی وجود دارد که اقلیت ها بار دگر مانند گذشته هدف قتل های سیستماتیک قرار نگیرند و به کوچ اجباری وادار نگردند، مال و اموال شان به تاراج نروند و خانه ها و زمین های شان غصب نشوند؟
آنچه مایه تأسف است این است که در روند صلح در افغانستان که با ابتکار امریکا و میانجیگری خلیل زاد به جریان افتاد، هیچ عنصری که به صلح پایدار در کشور بینجامد، مورد توجه قرار نگرفت. آنچه که در روند صلح روی آن تمرکز می شد و در توافقنامه امریکا و طالبان نیز برجسته گردید، مشارکت ساختاری حکومت و طالبان در چوکات دولت و برقراری آتش بس در سراسر افغانستان است؛ درحالی که چنین مشارکتی هیچگاه به صلح نمی انجامد و سبب ختم جنگ و خشونت در کشور نمی گردد. صلحی که ترامپ می خواهد صلح مؤقتی و به منظور اهداف سیاسی در امریکا طراحی شده بود. این صلح پس از مدت کوتاهی به جنگ خونین دیگر منجر می شود که به مراتب از وضعیت فعلی خطرناکتر و دهشتناکتر می باشد. این صلح حیات و زندگی اقلیت ها را تباه می کند و آنها را در برابر انواع آسیب ها قرار می دهد. ما وقتی به صلح عادلانه و پایدار می رسیم که حقوق همه شهروندان به رسمیت شناخته شود و به هویت قومی و مذهبی آن‌ها احترام گذاشته شود.
بنابراین اقلیت ها و تمام اقشار آسیب پذیر جامعه حق دارند، نگران سرنوشت شان در روند صلح باشند. حق دارند از دولت بخواهند که به این حقوق شان توجه کنند. صلح پایدار در کشور با عدالت، برابری و تأمین حقوق اقلیت ها گره خورده است. بدون تأمین کامل حقوق اقلیت ها و برخورداری آنها از امتیازات مساوی با دیگر شهروندان، هرگز صلح و امنیت در کشور برقرار نمی شود. رضایت شهروندان و بخصوص اقلیت ها از روند صلح و نتایج آن می تواند دوام صلح و امنیت را در آینده تضمین کند. از اینرو دولت نباید از این موضوع سرسری رد شود و یا آن را نادیده بگیرد.