دیروز مصادف با هفدهمین سالروز تصویب قانون اساسی افغانستان بود. به همین مناسبت محفل گرامیداشت از سوی کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی در هوتل انترکانتیننتال برگزار شد و مقامات عالی رتبه دولتی و غیر دولتی در آن سخن گفتند و موضوعات مختلفی را در باره شکست ها و پیروزی های قانون اساسی و در باره مواد مهم قانون اساسی مطرح کردند. استاد سرور دانش معاون دوم رییس جمهور با صراحت بیشتر از گذشته از قانون اساسی موجود دفاع کرد و هرگونه معامله در باره آن را، بازگشت به گذشته و انقطاع تاریخی دیگر دانست. هم چنین تعدادی از مهمانان از لزوم تعدیل موادی از قانون اساسی، نظارت کامل بر تطبیق قانون اساسی، ناقضان اصلی مواد قانون اساسی، مرجع تفسیر قانونی اساسی و... سخن گفتند.
جلسه دیروز در کانتیننتال همه جناح های سیاسی در قامت شخصیت های سیاسی و مقامات دولتی حضور داشتند و هر کدام به نحوی سخن خود را در مورد قانون اساسی داشتند. اما یک چیز واضح بود که همه در چارچوب همین قانون و در بستر واحدی به نام جمهوریت سخن می گفتند. به این معنا که حتی کسانی که در مورد نوع نظام سیاسی کشور سخن دارند و به همین خاطر قانون اساسی را نیازمند تعدیل می دانند نیز نمی خواهند خارج از چارچوب نظام سیاسی فعلی و قانون اساسی موجود سخنی بگویند و یا حرکتی که مغایر با اصول اساسی این قانون اساسی است انجام دهند. خوش بختانه اعضای هیاتی که برای مذاکره به دوحه رفته اند علی رغم برخی عقبه های قانون گریز خود همگی به نحوی در زیر این چتر کلان قرار دارند و از افغانستان واحد نمایندگی می کنند.
از سوی دیگر ما این روزها در شرایطی قرار داریم که مذاکرات در دوحه قطر میان دولت جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان در جریان است. در فضای دوحه به طور طبیعی سخن طرف مقابل دولت خارج از چارچوب نظام است. به این معنی که طالبان هنوز قادر نیستند خود را در چارچوب یک نظام سیاسی دموکراتیک که در قانون اساسی فعلی گنجانده شده است جای دهند. طالبان هنوز در فضای جهاد و در هوای امارت اسلامی نفس می کشند. از نظر طالبان حکومت موجود به نام دموکراسی غربی فراورده دست غربیان و کفار است و باید از بنیاد تغییر کند. به همین خاطر حتی حاضر نیستند شخصیت حقوقی دولت افغانستان را به رسمیت بشناسند و به نام اداره کابل یاد می کنند. گروه طالبان به عنوان بزرگ ترین جبهه مخالف جمهوریت و نظام سیاسی فعلی افغانستان چتر کلان و آشکار انارشیسم است.
گروه سوم جناح های سیاسی و برخی از رهبران جهادی هستند که خود را اکنون در برزخ میان جمهوریت و امارت می بینند. از یک سو هرگونه نظم و قانونمندی منافع خانوادگی و جناحی و شخصی آنان را در معرض خطر قرار می دهد و نمی تواند در درون نظام به درستی بازی کنند و قواعد بازی را به رسمیت بشناسند. زیرا در چنین حالتی نیک می دانند که باخت همیشه یار شان خواهد بود نه بخت. از سوی دیگر از طالبان نیز هراس دارند و تجربه های تلخی نیز از حکومت طالبان و مبارزه با این گروه را در تجربه خویش دارند. مسلم است که طالبان علی رغم وعده های دروغین به خاطر تضعیف نظام سیاسی افغانستان در سایه مذاکرات، هرگز این گونه جناح ها و شخصیت های سیاسی را به رسمیت نخواهد شناخت و کار خود را مطابق اصول خویش انجام خواهد داد. اما خصیصه اصلی این جناح ها و رهبران سیاسی با طالبان در این است که تضعیف و حتی سقوط نظام فعلی را به نفع خویش می پندارند و در نهایت مثل طالبان در آرزوی انارشیسم و یک بلبشوی سیاسی هستند.
بنابراین اکنون پس از هفده سال از تصویب قانون اساسی فعلی افغانستان که از جهاتی در کل منطقه و جهان اسلام یکی از بهترین قوانین اساسی است، هنوز مجادله بر سر قانون و انارشیسم است. متاسفانه افغانستان به دلیل تاخر فرهنگی و داشتن بنیادهای مستحکم ستم ملی هنوز از تهدیدهای اصلی عبور نکرده است و هم چنان در معرض انارشیسم، گسست و انقطاع تاریخی قرار دارد. گروه هایی که با انارشیسم و گسست به طور ذاتی پیوند دارند در کشور کم نیستند. تمنیات جناحی، سیاسی و قومی هنوز بسیار قوی و پایدار هستند و سرشت سیاست در افغانستان را شکل می دهند. اکنون تنها راه عبور از خطری که در کمین است، به وجود آوردن یک اجماع کلان ملی در زیر چتر جمهوریت است. اگر در این زمینه غفلت صورت گیرد ممکن است افغانستان یک بار دیگر به گذشته های تلخ و تاریک برگردد و به فراموشی سپرده شود.