در آستانه دور دوم مذاکرات صلح، بحث و رایزنی در محور صلح و آینده نظام سیاسی بیشتر شده و این موضوع افراد، گروه ها و حلقات سیاسی و فرهنگی را درگیر کرده است. پرسش های زیادی حول محور صلح شکل گرفته است. مردم همه خواهان صلح اند؛ اما می پرسند که چه نوع صلحی؟ تاوان صلح چیست؟ آینده نظام سیاسی چه خواهد شد؟ آیا ارزش های دموکراتیک و مواد مربوط به حقوق شهروندی و حقوق بشر در قانون اساسی محفوظ خواهد ماند یا نه؟ نحوه ادغام گروه طالبان در درون نظام چگونه خواهد بود و با چه میکانیزمی اجرایی خواهد شد؟ و ده ها پرسش دیگر.
چند مسأله از نظر مردم افغانستان و فعالان سیاسی و فرهنگی مسلم پنداشته می شود:
اول؛ صلح یک پروسه ملی است و از سوی مردم افغانستان حمایت می شود و مورد اجماع منطقه ای و بین المللی نیز هست.
دوم؛ صلح نباید مؤقتی و ناپایدار باشد. صلح ناپایدار ممکن است به کاهش خشونت ها و جنگ ها در کوتاه مدت بینجامد؛ اما بحران افغانستان را در آینده پیچیده تر و عمیق تر می سازد.
سوم؛ حفظ نظام، ارزش های مشترک ملی و قانون اساسی خط قرمز صلح است. مردم افغانستان یک صدا می خواهند که نظام و ارزش های آن نباید قربانی صلح شود.
چهارم؛ تقریبا اجماع و اتفاق وجود دارد که دیدگاه و کارکرد طالبان نسبت به دهه نود میلادی تغییری نکرده است؛ بنابراین رسیدن به توافق صلح با این گروه بسیار دشوار و زمانگیر خواهد بود.
پنجم؛ با توجه به موارد فوق سؤال اصلی اینجا است که چگونه و با چه میکانیزمی فاصله های موجود میان خواست های مردم و گروه طالبان پر شود؟
فعلا دو آجندا برای دور دوم مذاکرات صلح دوحه از سوی دولت و طالبان پیشنهاد شده است:
1- برقراری آتش بس سراسری در افغانستان؛ این موضوع از سوی دولت و هیأت مذاکره کننده صلح افغانستان پیشنهاد شده است. از دیدگاه دولت، گفتگوهای صلح در شرایط جنگ و تشدید خشونت، مفید و سازنده نیست. اگر طالبان به صلح و گفتگوهای سیاسی اعتقاد و باور دارند، باید روی برقراری آتش بس توافق کنند.
2- نوع نظام آینده؛ از نظر طالبان آتش بس در اولویت مذاکرات صلح نیست. این گروه می گوید که اول از همه باید روی نوع نظام آینده بحث شود. طالبان خواهان نظام اسلامی و یا نظام خالص اسلامی هستند.
از چندماه بدین سو مردم افغانستان و جامعه جهانی همه روی برقراری آتش بس تأکید دارند. حتا امریکا که آغازگر این روند به حساب می آید، بارها از طالبان خواسته است که به جنگ و خشونت در افغانستان پایان دهند. اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه نیز خواهان برقراری آتش بس و پایان بخشیدن به تلفات افراد ملکی اند.
برخی از کارشناسان می گویند که طالبان به آتش بس رضایت نخواهند داد؛ زیرا این گروه از تشدید خشونت برای برد در میز مذاکرات صلح استفاده می کنند؛ بنابراین طالبان در قبال آتش بس، ممکن است خواهان تعیین نوعیت نظام سیاسی آینده شوند.
سناریوی حکومت مؤقت نیز از همین احتمال نشأت گرفته است؛ یعنی ممکن است گروه طالبان ایجاد حکومت مؤقت را پیش شرط برقراری آتش بس قرار دهد. در اوایل برخی از سیاستمداران و رهبران احزاب که از رهبری دولت دلخوش نداشتند و یا فکر می کردند در حکومت مؤقت جایگاهی پیدا می کنند، بی مهابا از حکومت مؤقت تبلیغ می کردند و آن را تنها راه رسیدن به صلح می دانستند؛ اما دور اول مذاکرات صلح و صحبت هایی که به صورت غیر رسمی با طالبان صورت گرفته است، اعضای هیأت مذاکره کننده طالبان با ایجاد حکومت مؤقت شدیدا مخالفت کرده اند.
ایجاد حکومت مؤقت، سنگ انداختن در تاریکی است. این که پس از ایجاد حکومت مؤقت چه خواهد شد، برای هیچ کس معلوم نیست؛ حتا طالبان نیز نفع خود را در حکومت مؤقت نمی دانند. طالبان خواهان توافق روی نظام اسلامی است که به صورت رسمی امورات کشور را به جای حکومت فعلی در دست بگیرد، اما این که این نظام اسلامی چه هست و دارای چه ویژگی ها و کارکردها است، خود طالبان هم تعریفی واضح از آن ندارند.
حکومت و اکثر قاطع مردم افغانستان، حکومت مؤقت را راه حل مشکل افغانستان نمی دانند. تأکید این طرف قضیه بر حفظ نظام و حفظ دستاوردهای دو دهه گذشته است. رییس جمهور نیز روزجمعه در ننگرهار و دیروز در مصاحبه با سی ان ان، حکومت مؤقت را غیر قابل قبول خوانده بود. استاد دانش معاون دوم رییس جمهور نیز به مناسبت تجلیل از سالگرد تصویب قانون اساسی گفته بود که: منظور طالبان از حکومت مؤقت فروپاشی نظام است.
البته وقتی ما از نظام و دفاع از نظام سخن می گوییم، منظور دفاع از شخص و اشخاص نیست. نظام دو رکن دارد: ساختارها و ارزش ها. تأکید ما روی حفظ نهادها و ارزش هایی است که در دو دهه گذشته تجربه شده و اغلب مردم افغانستان از آنها حمایت و پشتیبانی می کنند؛ اما این که در آن ساختارها و نهادها چه اشخاصی قرار داشته باشند، زیاد مهم نیست.
ولی از همه مهمتر این است که رویکرد طالبان یک رویکرد تمامیت خواهانه است. آنها می خواهند نسخه دوم امارت را در افغانستان تطبیق کنند. این نوع نظام نه به نفع صلح و امنیت در افغانستان است و نه با خواستها و تقاضاهای مردم افغانستان مطابقت دارد. مردم صلح می خواهند؛ اما برگشت به گذشته و از دست دادن دستاوردهای دموکراتیک  را هرگز نمی پذیرند. از اینرو تأکید برخی افراد روی حکومت مؤقت، چیزی جز «آب درهاون کوبیدن» نخواهد بود.