دیروز وزیر خارجه در یک کنفرانس خبری در باره اخیر خود به لاهه و گفتگو با مسولان دادگاه بین المللی کیفری توضیحاتی ارایه کرد و از اراده دولت افغانستان برای همکاری با این نهاد بین المللی تامین عدالت در زمینه تحقق عدالت سخن گفت. وزیر امور خارجه گفته است که دولت افغانستان متعهد است تا همه جنایت هایی را که در افغانستان صورت گرفته است مستندسازی کند و به این دادگاه جهت رسیدگی بسپارد. اقدام وزارت امور خارجه ممکن است هرگز تحقق نیابد ولی یک گام بلند در راستای تامین عدالت و حداقل نشان دهنده دولت افغانستان برای تحقق عدالت است و آرزوی مردم افغانستان نیز از دولت همین است. اما نباید از نظر دور داشت که تامین عدالت در کشوری مثل افغانستان چالش کم ندارد.
متاسفانه افغانستان در طول تاریخ خود سرزمین بی عدالتی های بزرگ و گسترده بوده است و ناقضان عدالت همیشه راهی برای فرار داشته اند. در حقیقت عدالت در کشور حلقه مفقوده و بی عدالتی بنیاد همه بحران ها و نابسامانی را تشکیل می دهد. نقض عدالت تنها مربوط به افراد جنایتکار و ناقضان حقوق انسان ها نبوده است. بلکه شالوده فکر و ذهنیت عمومی را بی عدالتی و ستم شکل می دهد. حتی افراد عادی که هرگز دستی در جنایت و بی عدالتی ندارند به طور ناخودآگاه حامی بی عدالتی و جنایت هستند. به عنوان مثال در روزهای گذشته ملا عبدالمنان نیازی یکی از فرماندهان اصلی طالبان که خود هیچ ابایی از اعتراف به جنایت های خود نداشت و همواره از نسل کشی کتله های قومیو کشتارهای وحشتناک خود با افتخار سخن می گفت کشته شد. در پی کشته شدن او بسیاری از قربانیان و مردم افغانستان اظهار خوش حالی کردند. اما افراد زیادی نیز بودند که از او به عنوان یک قهرمان یاد کردند. یکی از وکلای قندهار در مجلس نمایندگان علنا از او به عنوان شهید یاد کرد و او را قهرمان مردم افغانستان خواند.
کم نبوده اند در طول سال های گذشته که افراد زیادی برای بخشی از مردم افغانستان قصاب تمام عیار بوده اند اما برای بخشی از مردم قهرمان و الگو بوده اند. این نوع دیدگاه که به طور گسترده در میان مردم و اقشار مختلف افغانستان دیده می شود نشانه واضح از ستم خویی در میان مردم است. اصولا مردم و هویت های ستم خو هستند که بی عدالتی را استمرار می بخشد و هیچگاه یک جنبش ملی و همگانی علیه بی  عدالتی در کشور شکل نمی گیرد و ما تنها مردمی هستیم که مرتب بی عدالتی را بازتولید می کنیم و مظلوم ترین مردمی هستیم که در عین مظلومیت ستم سالار نیز هستیم. از این رو عدالت حلقه مفقوده و بی عدالتی مساله اصلی تاریخ ما بوده است و امروز نیز مساله اصلی است.
وقتی وزیر امور خارجه از اراده دولت برای به دام انداختن جنایتکاران و همکاری با دادگاه بین المللی کیفری سخن می گوید نخستین چیزی که در ذهن هرکسی تداعی می کند رهایی گله ای جنایتکاران از زندان های افغانستان است. تنها سال گذشته در پی امضای توافقنامه ایالات متحده با گروه طالبان دولت افغانستان نزدیک به شش هزار زندانی خطرناک طالبان را رها کرد، باید به مردم حق بدهیم که در باره نیت ما تردید کنند و انگشت اتهام وانتقاد را به سوی ما دراز کنند. حتما همین سوال از وزیر امور خارجه در این کنفرانس مطرح شده است ولی نمی دانم که وی برای این سوال چه پاسخی ارایه کرده باشد. اما واقعیت این است که متاسفانه سخن گفتن از تامین عدالت در کشوری مثل افغانستان بیشتر به یک آرزوی دست نیافتنی و یک آرمان غیر قابل تحقق می ماند.
متاسفانه در طی بیش از چهل سال جنگ آنقدر بی عدالتی در کشور ما رخ داده است که داغ بی عدالتی و ستم در پیشانی یکایک مردم ما نقش بسته است. تنها مساله کمیت جنایت مطرح نیست. بلکه کیفیت و نحوه انجام جنایت ها نیز بی سابقه بوده و هرگز در تاریخ هیچ کشوری جز افغانستان این همه جنایت رخ نداده است. به عنوان مثال نحوه جاسازی ماین های منفجرشده در مکتب سیدالشهدا و بهترین ترتیبات انفجاری برای بیشترین کشتار اطفال دختر در تاریخ بشر بی سابقه است. هیچ جنایت پیشه ای برای کشتار کودکان چنین برنامه ای نریخته است و چنین سابقه ای از خود به یادگار نگذاشته است. هم اکنون هزاران جنایتکار که هرکدام مرتکب ده ها ظلم جنایت شده اند راحت در میان مردم راه می روند و هیچ نهادی وجود ندارد که آنان را به چنگال عدالت بسپارند.بنابراین عدالت حلقه مفقوده در کشور ما است و متاسفانه این وضعیت هم چنان وجود دارد.