صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نیاز به عقلانیت؛ گزارشی از جلسه نقد و بررسی «فلسفۀ ابن‌سینا»، دانشگاه ابن‌سینا

 نیاز به عقلانیت؛ گزارشی از جلسه نقد و بررسی «فلسفۀ ابن‌سینا»، دانشگاه ابن‌سینا

امروزه چه بخواهیم و چه نخواهیم، افراطگرایی چون هیولایی کمکم جهان اسلام و گرایشهای فکریاش را دربرگرفته است. رشد زیرپوستی افراطگرایی در زمانۀ ما باعث شده است که جوامع اسلامی ناگهان خودش را در خشونت و ویرانی فکری و ساختار اجتماعی ببینند که حتی نمیتوان پایان مشخصی برایش در نظر گرفت. دوری از تفکر عقلانی و استدلال همواره در جریان رشد فکری و آموزشی اسلام وجود داشته، اما از سویی، همیشه تفکر عقلانی به مثابۀ نیروی بازدارنده عمل کرده است. حالا هم، رشد تفکر دینی محض محصول دوری از تفکر و میدان ندادن به عقل است که بنیانهای ارزشی دین را هدف گرفته است و دین را چون هیولای خونآشام در منظر جوامع انسانی به نمایش درآورده است. به گفتۀ دکتر محمدامین احمدی، رئیس دانشگاه ابنسینا، جامعۀ اسلامی برای اینکه از دام افراطیت رهایی یابد، نیازمند به فکر فلسفی و فلسفۀ دینی است.
دکتر احمدی میگوید: «سرمایۀ اصلاح در جامعه اسلامی، فکر فلسفی است. فکر فلسفی، زمینههای گفتوگو را باز میکند. گفتوگوها، الهیات جدیدی را بهبار میآورد. ما به الهیات جدید نیاز داریم».
محمدامین احمدی که در برنامۀ نقد و بررسی کتاب «فلسفۀ ابنسینا» سخن میگفت، اضافه کرد که: «افغانستان اگر خواسته باشد روی میراث فرهنگی خود کار کند که در حقیقت یک پاد زهر علیه افراطگرایی است، راه درستاش این است که مدارس علمیـ دینی ما و دانشگاههای ما بر احیای فلسفه و تفکر دینی، بر احیای فلسفۀ اسلامی و بر کلام عقلی استوار شود».
رئیس دانشگاه ابنسینا میگوید که بنا نهادن نظام آموزشی کشور، بر مبنای تفکر و فلسفه دینی، نجات ما را از وضعیت کنونی، ممکن میسازد و روزنه درک جهان جدید نیز تفکر و فلسفه دینی است. به گفته او، نظام آموزشی کشور در حال حاضر، بهجز دین اسلام، به نفی ادیان دیگر پرداخته و باب گفتوگو با ادیان دیگر را مسدود میسازد.
دکتر محمدامین احمدی اشاره کرد که: در قرون اولیه اسلام، تفکر غالب در جهان اسلام، تفکر دینی بود. در آن زمان، باورمندی بر این بود که فراتر از کلام خدا، اندیشیدن ممکن نیست. اما ابنسینا کسی است که از این اندیشه عدول کرده و اندیشه عقلانی را در جهان اسلام ترویج کرده است.
وی گفت: «ابنسینا و فارابی این مسئله را مطرح کردند که جدای از دین، میتوان با عقل هم اندیشید. عقل در انحصار کلام خدا و حدیث نبوی نیست. پس از آن، فیلسوفان اسلام، برای عقل، آزادی قائل شدند».
دکتر امین احمدی که این اثر محمداسماعیل مبلغ را بررسی کرده، میگوید که در آن، ۳ نگاه را میتوان یافت که این فیلسوف معاصر آن را دنبال کرده است. نخست، نگاه تمدنی، دوم، گذار از محورگرایی و سوم هم نگاه ملیگرایی.
آنگونه که در ابتدای کتاب «فلسفه ابنسینا» در بخش معرفی محمداسماعیل مبلغ صاحب این اثر آمده، این فیلسوف معاصر در سال ۱۳۱۹ در ولسوالی بهسود ولایت میدانوردک متولد شد و در سال ۱۳۵۸ در دوران اقتدار رژیم حفیظالله امین، زندانی و در زندان، جان داده است. آقای مبلغ، تحصیلات خود را از مدرسه عالی ابو حنیفه آغاز کرده است و ادبیات عرب، فقه و اصول را در مدارس دینی شهر کابل، فرا گرفته است. تحقیقات محمداسماعیل مبلغ در حوزههای سنت اسلامی، تاریخ، ادبیات، فلسفه، معارف دینی و عرفانی را دربر میگیرد؛ اما حوزه تخصصی او به افکار ابنسینا است. به گفته محمدامین احمدی، محمداسماعیل مبلغ مطالعات فلسفی و نوشتن مقالات تخصصی خود را در سن بیستویک سالگی آغاز کرده است و این نشان میدهد که وی تمرکز و استعداد و تلاش خاصی در این مورد داشته است.
فلسفۀ ابنسینا، حاوی ۲۰ نوشته از اسماعیل مبلغ است که توسط علی امیری از نشریات قدیمی از جمله مجله ژوندن، گردآوری و تدوین شده است. علی امیری، پیش از این در سال ۱۳۹۲ اثر دیگری از این فیلسوف را با نام «عرفان جامی»، گردآوری و منتشر کرد و به گفته امیری، در آینده آثار دیگری از مبلغ نیز منتشر خواهد شد.
سخنران بعدی این جلسه امانالله فصیحی بود. با توجه به این که عنوان جلسه «نقد و بررسی فلسفه ابنسینا» بود، امانالله فصیحی با همین نگاه به این کتاب پرداخت. او گفت: در مقالات محمداسماعیل مبلغ در این کتاب دیدگاه و خط فکری معین و واحدی به نظر نمیرسد. علاوه بر این، این کتاب از اشکالات صوری پژوهشی برخوردار است. او گفت: گمان می‌‌رود که پژوهشگر گرامی علی امیری هرچه به آخر کتاب رسیده است، خستگی بر او غلبه کرده است. از همین روی، هرچه به آخر کتاب می‌‌رسیم اشتباهات املایی و انشایی بیشتر میشود. همینطور است مسئله مرجعدهی؛ بسیاری از شمارههایی موجود در متن کتاب به هیچ جایی برنمیگردد.
این جلسه با سخنان علی امیری، پژوهشگر کتاب «فلسفۀ ابنسینا» به پایان رسید. امیری در سخنانش گفت: این کار کار دشواری بود و بسیاری از منابع دیده و اصلاح شده است. وی اضافه کرد که: اصلاح مقالات این مجموعه از آن روی دشوار بود که بسیاری از مقالات در مطبوعات آن زمان، علاوه بر اینکه گاهی توسط عاملان نشریه مورد نظر بریده و کوتاه شده است، با اشتباهات تایپی به چاپ رسیده است. از این روی نهایت دقت را باید در اصلاح این مقالات درنظر میگرفتم.
کتاب «فلسفه ابنسینا»، دومین اثر از مجموعهآثار محمداسماعیل مبلغ، فیلسوف معاصر افغانستان است که توسط علی امیری، استاد فلسفه و مطالعات اسلامی دانشگاه ابنسینا، گردآوری شده و با تصحیح و مقدمه ایشان به بازار کتاب آمده است.
«فلسفۀ ابنسینا»، با یک «سپاسگزاری»، «یادداشت ناشران»، «مقدمه»، در ۳۷۳ صفحه ترتیب شده و توسط انتشارات بنیاد اندیشه و انتشارات دانشگاه ابنسینا، منتشر شده است.