صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۷ ثور ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

به یاد احمد ظاهر؛ مردی همیشه جاوید

به یاد احمد ظاهر؛ مردی همیشه جاوید غضنفر کاظمی :

24 جوزای هفته قبل سالروز تولد احمد ظاهر بود. آوازخوانی که شهرتش از مرزهای افغانستان نیز فراتر رفته است. بدون شک احمد ظاهر در سبک خودش بسیار بیجوره بود. هنرمندی که شعرهای بسیار بسیار خوب انتخاب میکرد، از وضعیت موسیقی پیرامونش در جهان بیرون آگاه بود و از همهشان تاثیر میپذیرفت و نیز در آخر با آن صدای سنگین و آهنگینش اجراهای منحصر به فرد و متفاوتی به یادگار میگذاشت که تااکنون همچنان نو، تازه و کارآمد است.
از زمان فوت این هنرمند تا اکنون بعدهای مختلف زندگی او مورد بررسی قرار گرفته است. شاید باید گفت که حتی نمیتوان از موضوعی نوشت که در طول این سالها در جاهای دیگری از احمد ظاهر گفته نشده باشد. اما به باور من همه‌‌ای اینها حتی باعث نمیشود که در باره وی اصلا هم ننوشت. من باور دارم درباره او و زوایایی زندگی پیدا و پنهان او بسیار باید نوشت، حتی اگر تکرار مکررات باشد. اینطوری حداقل یادبودی کردهایم از او و از هنر و حرفه و آواز رسا  و ماندگار او. به همین خاطر با گذشت یک هفته از سالروز تولد او بنده نیز جرات میکنم و چند بخش از زندگی و کارهای او را که به نظر من بسیار جالب و قابل توجه آمده را برایتان شرح و بسط میدهم.

احمد ظاهر خوانندهای فراتر از مرزها
جالب است که احمد ظاهر با سن کمی که داشت توانست به زودی فراتر از مرزها برای خودش اسم و رسمی برپا دارد. طوری که تا اکنون نیز در کشورهای همسایه و فارسی زبان چون ایران و تاجیکستان از وی به نیکی یاد میکنند و در روزهای به دنیا آمدن و درگذشت حتی به هرطریقی از او گرامیداشت به عمل میآورند.
جدای از خوانندگی و ساختن آهنگهای خوب و منحصر به فردش، انتخاب شعر از شاعران دیگر کشورها شاید یکی از دلایلی بود که باعث شد او به زودی سرزبانها بیافتد و در هر بزمی از این هنرمند به نیکویی یاد گردد. او با آنکه به نقل از  دیگران فرزند عبدالظاهر یکی از نخست وزیران دوره ظاهر شاه و اصالتا پشتو زبان بود اما به فارسی بی غل و غش عشق میورزید. چنان که در تمام آهنگهایش و در انتخاب اشعارش برای خواندن همه چیز هویداست.
شهرت و انتخابهای خوب او در شعر و موسیقی باعث شد که ایران رسما او را در سال 1352 خورشیدی به کشورشان دعوت کنند. احمد ظاهر در این سفر چندین آهنگ صوتی و تصویری اجرا کرد که تا اکنون در آلبومها و شبکههای مجازی در دسترس است.
احمد ظاهر حتی بسیاری از آهنگهای خوانندگان ایرانی را بازخوانی کرده است. از جمله میتوان از آهنگ «سلطان قلبم» ساخته عارف خواننده پرآوازه ایرانی یاد کرد که احمد ظاهر آن را به شکل دیگری بازخوانی کرده است.
او شاید در بیشتر آهنگهایش از شعرهای شاعران معاصر و قدیم ایرانی استفاده برده است که به گمانم اینها همه مهری است بر فکر روشن او و اینکه وی فراتر از حصارها و فراتر از مرزها میاندیشیده است و نیز همهای اینها باعث شده که او پولی همدلی باشد نه تنها بین جامعه افغانستان که جامعه افغانستان را وصل کند با دیگر همزبانان در تمام نقاط دنیا.

جایگاه شاعران ایرانی در آهنگهای احمد ظاهر
شعر در آهنگهای احمد ظاهر را میتوان به دو دسته تقسیم کرد. یک انتخاب شعر از شاعران معاصر و قدیم ایرانی و همچنین انتخاب شعر از شاعران خوب داخل کشور. از قرار، انتخاب شعرهای خوب در آهنگها یکی از دغدغههای اصلی و اساسی این هنرمند بوده است. به گونهای که به باور من با شنیدن تمام آلبومهای احمد ظاهر به کمتر شعری برخواهیم خورد که قوی، پرمحتوا و نغز نباشند.
«یزدانبخش قهرمان»، «نظام وفا»، «فروغی بسطامی»، «منصوره اتابکی»، «حسین منزوی»، «پژمان بختیاری»، «مهدی سهیلی»، «ابوالقاسم لاهوتی»، «ایرج دهقان»، «طبیب اصفهانی»، «غلامرضا قدسی»، «فریدون صلاحی»، «عمادالدین برقعی»، «ملک الشعراء بهار»، «یغمای جندقی» و «صادق سرمد» بخشی از شاعران معاصر ایران بودند که احمد ظاهر در یک یا چند آهنگ خود از اشعارشان استفاده کرده است.
احمد ظاهر از بین شاعران معاصر ایرانی علاقهای وافری نسبت به فروغ فرخزاد داشته است. او همچنین از شعرهای سیمین بهبهانی نیز در ترانههایش استفاده کرده است. از شعرهای فروغ فرخزاد که احمد ظاهر آن را خوانده است میتوان به آهنگ «این چه عشق است» این هنرمند اشاره کرد که اینچنین آغاز میگردد:
به زمین میزنی و میشکنی
عاقبت شیشه امید را
احمد ظاهر در آهنگهای «تو دانی»، «ستاره فروبست» و «چون درخت فروردین» خود از شعر سیمین بهبهانی استفاده کرده است که شعر آهنگ تو دانی اینگونه است:
تو دانی تو، ز چه جوهر آفریدی، دل داغدار ما را
که هزاران لاله پوشد، پس ازین مزار ما را
شعر آهنگ از «از برای غم من» از «بهادر یگانه»، آهنگ از «از تو دورم» از «ابوالحسن ورزی» و شعر از «از ناز چه میخندی» از اشعار «علی اشتری» از دیگر شاعران معاصر ایرانی است که احمد ظاهر در ترانههایش از شعرشان استفاده کرده است.
آهنگ معروف « باز آمدی ای جان من، جانها فدای جان تو/ جان من و صد همچو من، قربان تو، قربان تو» نیز از «پارسا تویسرکان» یکی از شاعران معاصر ایرانی بود که این ترانه اکنون در بین طرفداران احمد ظاهر بسیار محبوب است.
احمد ظاهر، از اشعار «رهی معیری» نیز غافل نبوده و برای چندین آهنگ خود از جمله «بر خاطره آزاده»، سرودهای از او را با این مطلع انتخاب کرده است:
بر خاطر آزاده، غباری ز کسم نیست
سرو چمنم، شکوهای از خار و خسم نیست
«بگذار بگریم» از دیگر ترانههای احمد ظاهر است که او برای این آهنگ خود، شعر «مریم ملک ابراهیمی» از شاعران معاصر ایران را انتخاب کرده است. همچنین احمد ظاهر از اشعار «حافظ»، «مولانا»، «سعدی»، «خاقانی» «خلیلالله خلیلی»، «بیدل» و «صائب» از شاعران مشترک فارسیسرای حوزه ایران و افغانستان نیز بهره برده است.

زندگی و مرگ احمد ظاهر
احمد ظاهر از 14- 15 سالگی و از زمانی که شاگرد مکتب لیسه حبیبیه بوده، آوازخوانی را با اجرا در جمع همصنفان و مناسبتها شروع میکند. او به زودی در بین این گروهها محبوب و رفته رفته محبوبیتش در دیگر شهرهای افغانستان رسوخ میکند.
او در طول این مدت پانزده آلبوم بیرون میدهد که در آهنگهایش از عشق از دلشکستگی و حتی از سیاست میتوان نشانههای یافت. ظاهر در طول این سالها تحولی عمیقی در موسیقی افغانستان پدید میآورد که هر شنوندهای از آن وقت تا اکنون به این امر اذعان میکنند.
اما به هرحال عمر او در این دنیا بسیار کوتاه است. در 24 جوزای 1358 جسد احمد ظاهر را در سالنگ و در داخل موترش پیدا میکنند. مردی چنین افسانهای اکنون مرده است و پس از مرگش هم نظریات گوناگونی در باره چگونگی از بین رفتنش قصه میکنند. اینکه یک جنرال کمونیست او را ترور کرده است و یا اینکه میگویند یک شوهر حسود باعث مرگ او شده است. با همهای این بگو مگوها مرگ احمد ظاهر همچنان برای مردم یک معما است، اما یاد او و آهنگهایش در دل هر شنوندهای این هنرمند که در تمام نقاط دنیا بیشمار اند همیشه پدیدار و جاوید است. شاید هیچ کسی در افغانستان نباشد که با نام احمد ظاهر ناآشنا باشد و یا یک بیت از آهنگهای او را حفظ نداشته باشد.