صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

افغانستان، افزایش بی رویه جمعیت و آتش زیر خاکستر

-

افغانستان، افزایش بی رویه جمعیت و آتش زیر خاکستر

با منسجم و منظم تر شدن سیاست های اجتماعی و صحی دولت، از دو سه سال گذشته به این طرف از سوی نهادهای مختلف، در مورد افزایش بی رویه جمعيت کشور و تبعات آن هشدارهای به گوش می رسد اما با توجه به التهابات سیاسی، مشکلات اقتصادی و مدیریتی موجود در ساختار دولت، گام های اوْلیه تنها در حد یک هشدار باقیمانده است و فعالیت و اقدامات متفرقه که در چهار چوب نهادهای حکومتی و یا موسسات غیر حکومتی داخلی و خارجی صورت گرفته است، نا موثر و عملا بی فایده بوده است آنچه که مسلم به نظر مي رسد، این است که تلاش برای جلوگیری از افزایش بی رویه جمعیت و ایجاد تعادل و تناسب نفوس با ظرفیت ها و منابع زندگی موجود در افغانستان، کار ساده و آسانی نیست؛ این امر به همان میزان که نهادینه شدن نظام پایدار سیاسی با موانع و مشکلات مختلف مواجه است، با چالشهاي فرهنگی و اجتماعی گسترده ي روبروست که دست کم گرفتن آنها شدیدا تمام تلاشها و فعالیت ها را خثنی و بی اثر خواهد ساخت. آنچه که طی سالهای گذشته به صورت پراکنده صورت گرفت، در واقع توام با مدیریت درست، شناخت موانع و مشکلات و نیز استفاده از روان شناسی اجتماعی برای متقاعد ساختن جامعه همراه نبود و همین امرحتی به نوبه خود سبب ایجاد یک نوع مقاومت پنهان علیه برنامه های مبارزه با افزایش بی تناسب و خطرناک نفوس در ساختار اجتماعي بخصوص قرا و قصبات افغانستان شده است.

خطرات و تبعات ناشی از افزایش بی رویه نفوس
آمار جمیعت جهان در سال جاری، به شش میلیارد نفر رسید؛ این امر نشان می دهد که درکل، جهان با بحران افزایش بی رویه جمعیت روبروست. متخصصین امور تغذیه و بهداشت هشدار می دهندکه در پنجاه سال آینده منابع غذایی جهان تکافوی این همه جمعیت را نخواهد کرد ولذا بحران غذا و بهداشت مهمترین و گسترده ترین بحران جهان طي سالهاي آينده خواهد بود و ریشه های جنگ و درگیریها بيشتر به همین عامل برخواهد گشت. این هشدارها، نگرانی هاي سازمان ملل متحد و کشورهای جهان را در پی داشت.

تلاش ها برای یافتن راه حل های که منجر به تولید و تهیه منابع بیشتر غذای و پژشکی برای کاروان های نورسیده به جمعیت جهان شود، از همین اکنون آغاز شده ویکی از مهمترین این راه حل ها، مبارزه با افزایش بی رویه جمعیت کشورهای در حال توسعه، جهان سومی و فقیر است؛ راهکاري که به پییشگیري و وقایه معروف است و تنها گزینه ی مطمین در حال حاضر به حساب می رود. کشورهای آسیایی داراي بیشترین رشد جمعیت بوده و قاره آسیا پر جعیت ترین در میان قاره های جهان به حساب می رود. از این رو، نقطه عطف سازمان های جهانی بر این نقطه است و تلاشها در این بخش از جغرافياي جهان ادامه دارد.

افغانستان اما در این میان وضعیت آشفته سیاسی اقتصادی را تجربه می کند که تمام ابعاد دیگر جامعه را شدیدا متاثر ساخته است. برنامه های جهانی از جمله برنامه هاي تنظیم جمعيت، هنوز به آن شکل که می باید، در افغانستان روی دست گرفته نشده و در حال تجربه كردن نقطه ی آغازين خویش است. اين در حاليست كه تهدیدات و خطرات که از این ناحیه متوجه افغانستان است، بسیار بالا و نگران کننده به نظر مي رسد؛ زیرا از سوی، ظرفیت جغرافیایی افغانستان جوابگوی رشد 4/2 جمعیتی نیست که به گفته وزارت صحت عامه افغانستان و صندوق جمعیت ملل متحد، طی بیست سال آینده دوبرابر؛ یعنی شصت میلیون نفر خواهد شد. درحاليكه هشتاد درصد افغانستان را کوه ها و قله های بلند پوشانیده و تنها بیست درصد این سرزمین قابل زرع و استفاده است و اين مقدار زمين نمي تواند جوابگويي جمعيت به اين ميزان باشد.

از طرف دیگر، افغانستان کشور فقیر با دولت ضعیف و فاقد توانایی هاي لازم براي انجام دادن برنامه های توسعه اجتماعی است؛از این رو قادر نیست وظایف و مسولیت های اساسي خود از جمله تامین خدمات پژشکی، فراهم ساختن زمینه های آموزش و ایجاد اشتغال و فراهم ساختن منابع غذايي را درست انجام بدهد. افزایش جمعیت طی بیست سال آینده به دوبرابر، در واقع می تواند کاملا منجر به فلج شدن كارايي دولت و قطع ارایه خدمات توسط اين نهاد شود. هم اکنون که افغانستان دارای جمعیت 25 تا 30 میلیون نفر هست، با دشوارهای فراوان از جمله در موضوعات چون مسکن، زمین زراعتی، کمبود مراتع وچراگاه ها، خدمات درست آموزشی و ... دست به گریبان بوده و متکی به کمک های کامل جهان است و درصورتیکه جلو رشد بی رویه نفوس گرفته نشود، افغانستان دچار انفجار و بحران جمعیت خواهد شد.

عوامل افزایش جمعیت در افغانستان
دلایل و عوامل مختلفی وجود دارد که سبب برهم خوردن تناسب ميزان مرگ و میر جمعیت با میزان زاد و لد در افغانستان می گردد. بی سوادي و فقر فرهنگی، اولین و مهمترین عامل افزایش جمعیت در کشور است؛ زمانیکه سواد وجود نداشته و فرهنگ درست زندگی کردن در جامعه حاکم نباشد و والدین نيز از چالشهای احتمالی که گریبان گیر فرزندان آنها می شود، اطلاع نداشته باشد، مسلما به خطرات و تبعات افزایش جمعیت فکر نخواهد شد و به این طریق موجبات افزایش تناسل و توالد فراهم خواهد گشت.

عامل دیگر، ضعف شدید اطلاع رسانی به نقاط مختلف کشور بخصوص قرا و قصبات دوردست افغانستان است که زاد ولد و عدم تناسب افراد با سطح اقتصادی و فرهنگی خانواده را به صورت وسیع تری در خود جای داده است.
تمام طروق و مجاری اطلاع رسانی در کشور، به گونه ی در قبال انجام مسولیت های خویش در این مورد کوتاهی کرده است و حتی نهادهای سنتی اطلاع رسانی از جمله منابر و مساجد نیز در این امر غفلت آشکار داشته اند.
نبود تدابیر عملی و ابزارهای جلوگیری از زاد ولد در نقاط مختلف افغانستان، از دیگر عوامل افزایش سریع و نا متناسب جمعیت در کشور به حساب می رود. در بسیاری از نقاط کشور، هیچ پزشک ويا شفاخانه ي به معنای واقعی وجود ندارد كه به خانواده ها کمک نمايند تا از تولد های ناخواسته پیشگیری کنند.

چالشهای پیشگیری از افزایش نفوس در کشور
فقر فرهنگی همانطوریکه یکی از عوامل اصلی افزایش بی رویه زاد ولد است، به عنوان یک چالش و معضل بزرگ فرا راه مبارزه و پیشگیری از افزایش جمعیت نیز هست؛ مقاومت و ایستادگی در برابر ارزشهای جدید و پدیده های دنیایی نو، خاصیت هرجامعه ی است که دوره ي گذار از سنت به تجدد را سپري می کند و در این دوره شکستن ساختارهای کهنه و قدیمی بسیار دشوار و چالش بر انگیز است. بنابراین، کاملا مشهود است که در برابر روش و شیوه های پیشگیري از افزایش نفوس و تطبیق برنامه های تنظیم جمیعت نیز نوعی مقاومت و ایستادگی صورت بگیرد و حتی آن را توطئه ی از سوی کشورهای بیرون تلقی کنند و مغایر ارزشهای ثابت جامعه بپندارند.

پراکندگی جمیعت در نواحی دور دست و اطراف کوه پایه ها، از مسایل دیگری است که تحقق زود هنگام برنامه های کنترول جمعیت در کشور را دشوار و کند تر می سازد. برای عملی کردن این پروسه در مناطق پراکنده و نواحی خرد وکلان دوردست، به بودجه هنگفت و پول بسیار ضرورت است که خود به عنوان مانع دیگر تلقی می گردد. دولت افغانستان حتي در تامین بودجه های عادی و انکشافی خود متکی به منابع خارجی است و تنها می تواند برنامه های مهم و اولویت بندی شده را که بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد، عملی کند واز روی دست گرفتن برنامه هاي این چنینی کامل عاجز به نظر می رسد.

نبود تجربه، مدیریت و تخصص از موارد دیگری هستند که فراه راه طرح و تطبیق کردن برنامه های کنترول جمعیت قد علم کرده اند و مانعی در برابرتطبیق برنامه های پیشگيرانه در این زمینه به نظر می رسند.
و در اخیرخاطر نشان باید كرد که افزایش بی رویه جمعیت خطر بسیار بزرگ و کلانی برای آینده ثبات و امنیت اجتماعی، غذایی و بهداشتي در افغانستان خواهد بود و درصورت كه تدابيري لازم در نظر گرفته نشود، مثل آتشي در زیر خاکستر خواهد بود و با شعله ور شدن باد، خسارات فراوانی ببار خواهد آورد. از این جهت لازم است که تمام تدابیر ممکن درنظرگرفته شود و اقلا از امکانات موجود که در اختیار دولت هست، از جمله کمک گرفتن از نهادهای ریشه دار اجتماعی مثل نهاد دین و مذهب ، مي توان در اين مورد سود برد.

دیدگاه شما