حکومت افغانستان متاسفانه در این یک دهه اخیر با چالشهای زیادی روبرو بوده و آنگونه که انتظار می رفته، نتوانسته است با این چالشها به مقابله برخواسته و اقدامات مقتضی را در جهت رفع این مشکلات بردارد و صرف، توانسته در بعضی موارد به صورت موقت گام هایی بردارد ولی اصل این مشکلات هنوز به قوت خود باقی است.

مشکلاتی نظیر عدم وجود امنیت، فقر و بیکاری، مهاجرت جوانها برای پیدا کردن کار به کشورهای دیگر، کشت مواد مخدر، اعتیاد جوانان به مواد مخدر و ... از سویی باعث شده است که افغانها از یک زندگی آسوده و بی دغدغه محروم باشند و از سوی دیگر این مشکلات باعث شده که وجهه و چهره سیاسی افغانستان در جهان، مخدوش شود و در صحنه بین المللی از افغانستان به عنوان کشوری ضعیف، فقیر و دارای مشکلات امنیتی و اجتماعی نام گرفته شود.

یکی از مشکلاتی که همه ساله با نزدیک شدن فصل سرما پر رنگ تر می شود و به طور محسوسی تبارز می کند، افزایش قیمت مواد سوختی مخصوصاً چوب و گاز است که با توجه به افزایش مصرف این مواد توسط مردم و ناچاری برای خرید این مواد سوختی، فرصت مناسبی مهیا است تا سود جودیان و استفاده گران از شرایط موجود بهترین استفاده را ببرند و قیم این مواد را در مواقعی به دلخواه افزایش دهند.

همین چند روز پیش قیمت گاز مایع در اکثر مناطق شهر کابل به طور سرسام آوری افزایش یافت و در برخی موارد گزارش شده است که هر کیلو گاز مایع به قیمت بیش از 100 افغانی نیز به فروش رسیده است.

بعد از این افزایش قیمت، اشخاص مسئول مخصوصاً مقامات وزارت تجارت و صنایع بلافاصله برای تحت کنترول در آوردن قیمت گاز مایع دست به کار شدند و دلیل این افزایش قیمت گاز مایع را، بندش راهها در اثر برفباری خواندند و بعد از چند روز یک نرخ مناسب را برای گاز مایع اعلان کردند، اما با این وجود هنوز در مواردی به مشاهده می رسد که گاز مایع به قیمت هایی بالاتر از قیمتی که وزارت تجارت و صنایع عنوان داشته است به فروش می رسد و مردم کشور از این ناحیه با مشکلات فراوانی روبرو هستند.

با وجودی که حدود یک دهه از فروپاشی نظام طالبان و آغاز یک روند دموکراتیک در کشور به وجود آمده است، حکومت هنوز نتوانسته است مشکلات اولیه مردم را به صورت شایسته که درخور مردم افغانستان است برآورده سازد و ما شاهد هستیم که با آغاز فصل سرما، مشکلات افزایش قیم مواد خوراکی و سوختی، بر مشکلات امنیتی، بیکاری افزود می شود. سوال اینجاست که چه علل و عواملی دخیل است که حکومت نتوانسته است بر قیم مواد در بازار کنترول و اثرگذاری درست داشته باشد و چرا قیمت ها به یکباره سعود می کنند.

اولین عاملی که باعث شده است تا حکومت و مخصوصاً وزارت تجارت و صنایع بر قیمت مواد سوختی مخصوصاً با نزدیک شدن فصل زمستان کنترول صحیح و اثربخش داشته باشد، این است که بیشتر محصولات مصرفی از کشورهای دیگر و مخصوصاً کشورهای منطقه و همسایه وارد می شود و آنان می توانند با افزایش قیمت مواد خود، بازارهای کابل را با بحران های زیادی روبرو کند.

در ضمن این، گاهی تنشهای سیاسی که به وجود می آید، می تواند کالاهای وارداتی را با وقفه و بندش مواجه سازد که طبیعتاً با کمبود مواد سوختی در کشور قیمت های این مواد به صورت اتوماتیک افزایش می یابد.

دومین عاملی که بر روی این امر تاثیر دارد، ضعف مدیریتی مقامات مسئول است چرا که این تجربه را ما بارها و بارها شاهد بوده ایم و باید اقدامات مقتضی در سالهای بعدی گرفته می شد و نباید ما از یک سوراخ هر ساله گزیده می شدیم. ما هر سال با آغاز فصل سرد، این تجربه را داریم که بر اثر شماری عوامل مشخص، قیمت های مواد سوختی افزایش می یابد و لازم می بود که این عوامل که اکثر آنها بسیار واضح و بدیهی است به صورت ریشه ای بررسی شود تا در دفعات و سالهای بعد دوباره از این ناحیه با مشکلات مواجه نشویم ولی این سناریوی غم انگیز هر ساله و هر ساله باز تکرار می شود. از دیگر عوامل می توان به مشکلات ترانسپورتی، افزایش قیم جهانی مواد سوختی، نبود امنیت و فساد اداری اشاره کرد.

به صورت مشخص می توان از چند راهکار یاد کرد که باید به صورت عاجل برای بیرون رفت از این مشکلات ضروری است. اولین اقدامی که باید از سوی مقامات مسئول صورت گیرد، این است که ذخیره گاه هایی برای مواد سوختی در سراسر کشور به وجود بیاید تا مواد سوختی برای مدت زمانی در آن نگهداری شود تا موجودیت مشکلاتی نظیر مسدودیت راه های مواصلاتی و برف و یخبندان نتوانند بر روی قیم مواد سوختی، تاثیر زیادی گذاشته و به این صورت می توان از فشارهای ناشی از افزایش قیمت مواد سوختی کاهید.

در اقدام بعدی باید نظارت و کنترول دقیقتری از واردات این مواد و توزیع آن به نرخ مناسب بین مردم صورت گیرد تا جلوی سودجویان و فرصت طلبان گرفته شود و در صورت تخطی آنان را به پنجه قانون بسپارند.

مدیریت سالم و هدفمند که طرح ها و برنامه های مشخص برای کنترول این امر داشته باشد، می تواند کمک شایانی در قسمت توزیع و پخش مواد سوختی به نرخ مناسب در کشور نماید.

با همه اینها، حکومت و مقامات مسئول باید پلانهای کوتاه مدت و دراز مدتی را ترتیب کنند که اولاً به صورت موقت این مشکلات خسارات زیادی به مردم وارد نسازد و در ثانی با استفاده از پلان های دراز مدت باید این مشکلات به طرز پایه ای از بین برود.

هر چند هنوز به نظر زود می رسد که ما از لحاظ سوختی مستقل شویم و بتوانیم نیازهای سوختی خود را خودمان تامین کنیم، اما این امر مانع از آن نمی شود که برنامه های طولانی مدت و میان مدت برای کاهش نیازهای سوختی از کشورهای دیگر داشت با توجه با اینکه منابع طبیعی گاز و نفت در کشور ما کم نیستند.

به هر ترتیب با وجود برخی ناهماهنگی های که در روزهای اخیر در مورد افزایش قیم مواد سوختی مخصوصاً گاز شاهد بودیم، مقامات وزارت تجارت و صنایع نرخ ثابتی را برای گاز اعلام کردند که امید می رود تمام فروشندگان و مغازه داران از آن پیروی کرده و گاز مایع را مطابق با آن به فروش برسانند.

با توجه به آنچه گفته آمد، بعید به نظر می رسد که مشکلات قیم مواد سوختی به این زودی ها به صورت ریشه ای و پایه ای از بین برود زیرا علاوه بر اینکه ما یک کشور وارداتی هستیم، از درون نیز با چالشهای زیادی روبرو هستیم، مشکلاتی که هر کدام به تنهایی زمان و مصارف گزافی را می طلبد و در ضمن آن عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح هم باعث مزید بر این علت شده است. اما نباید این را نقطه پایان کار دانست و می توان با وجود همه مشکلات و بحران های موجود، راه حل های برای کنترول و محار این امر پیدا کرد.

در آخر باید گفته شود که اگر حکومت و مقامات مسئول، برای حل این بحران تلاش های جدی را روی دست نگیرند، افزایش قیم مواد سوختی مخصوصا در زمستان آنهم با توجه به فقر مفرط و وضعیت خراب امنیتی می تواند مردم کشور را دچار جنجالهای جدی زیادی نماید.

اگر این امر به همین صورت همه ساله تکرار شود، آینده ای نه چندان خوش آیند در انتظار این مردم است و حکومت باید برای بیرون رفت از این مشکلات، رویکرد جدید آغاز نماید.