افغانستان در پنجشنبه هفته گذشته، مرحله دوم انتقال مسولیت ها را آغاز و در این هفته نیز کنفرانس مهم بن دوم را پیش روی دارد. این دو حادثه مهم، هم نشان دهنده پیشرفت های این کشور است که طی ده سال گذشته بدست آورده است و از سوی هم، نشانگر دغدغه های افغانستان و جهان در مورد آینده این کشور می باشد. به همین خاطر در نشست بن، جهان و افغانستان می خواهند از درست بودن روند حرکت اوضاع مطمئن شوند و افغانستان نیز می خواهد مطمئن شود که جهان همچنان در این کنار این کشور هست و به مسئولیت های خویش عمل می کند.

علی رغم اینکه دومین دور پروسه انتقال مسؤولیت ها به خوبی انجام یافت، اما نگرانی ها همچنان پایان نیافته است و احساس می شود که هنوز هم باور واقعی و لازم ملی و جهانی در مورد توانایی های نیروهای امنیتی افغانستان شکل نگرفته است و این روند با نگرانی و پرسشهای فراوان دنبال می شود.

بخصوص از این لحاظ که به ملزومات پروسه انتقال از جمله دولت داری خوب، فراهم ساختن تجهیزات نظامی مورد نیاز، برداشتن گامهای جدی برای تحکیم ثبات سیاسی در کشور، تطبیق قانون و عدالت، تلاش برای ارایه خدمات عامه، جلب و جذب اعتماد و پشتیبانی ملی و... توجه لازم در مرحله اول صورت نگرفته و هنوز نگرانی ها در مورد بدتر شدن وضعیت در مناطقی که در مرحله اول مسولیت امنیت آنها به افغانستان واگذار شد، وجود دارد.

گذشته پر از انتقاد و کاستی ها
علی رغم سرازیر شدن دهها میلیارد دالر کمک به افغانستان و حضور گسترده کشورها و سازمان های بزرگ و تمویل کننده جهانی، اما به نظر می رسد که افغانستان در تمام بخش ها- بخصوص امنیت و اقتصاد- همچنان ضعیف و شکننده است؛ تا جای که- بدون تردید- بدون همکاری دراز مدت جهان، این کشور نمی تواند به هیچ صورتی، مصارف ضروری و مورد نیاز خود را از طریق منابع داخلی تامین و تمویل کند.

وضعیت سیاسی در افغانستان پس از ده سال همچنان شکننده است و تصور نمی شود که به این زودی ها بتوان به یک نظام سیاسی با ثبات و مستحکم دل خوش کرد. در عرصه امنیت، هنوز هم نگرانی ها و تردید های وسیعی وجود دارد؛ نگرانی ها از کوتاهی ها و غفلت های ده سال گذشته که در مورد تعلیم و تربیه نیروهای امنیتی، تجهیزات نظامی آنان و نیز ارتقاء کمیت ها صورت گرفته است، سبب شده است که افغانیزه شدن روند امنیت، در کنار استقبال گسترده، با نگرانی های وسیع نیز دنبال شود.

گفته می شود که طی ده سال گذشته، جنگ و درگیری توجه جامعه جهانی را بشدت بخود معطوف کرد و آنها را از ساختن و تقویت زیر بناهای امنیتی افغانستان غافل ساخته است. این موضوع باعث شد که هزینه گزاف انسانی و مالی روی جنگ متمرکز شود و این جنگ فرسایشی توانای نیروهای نو تشکیل امنیتی افغانستان را نیز مصروف خود ساخته و به تقلیل ببرد.

از سوی دیگر، عدم توجه به رشد اقتصادی افغانستان، سبب دوام دار شدن وابستگی نیروهای امنیتی به جنگ افزارهای خارجی گردیده و از این لحاظ محدودیت و ناگزیریهای بسیاری را نیز برای آنها به وجود آورده است.

افغانستان؛ تحولات سیاسی و برزخ تردید و امید ها
سرنوشت افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی چه خواهد شد؟ آیا کشورهای غربی به اهداف و خواست های خویش در افغانستان رسیده اند و حالا مطمین هستند که افغانستان دیگر به عقب بر نمی گردد و خود قادر است که با استمرار حمایت های سیاسی آنان، آهسته آهسته به جلو حرکت کند؟ و یا اینکه به تدریج زمینه های خروج آبرومندانه خویش فراهم می سازند؟و...

هم اکنون در افغانستان پاسخ های متعدد و مختلف به این پرسشها ارایه می شود اما به نظر نمی رسد که در هیچ یک از پاسخ های داده شده، بتوان لحن قاطع و متیقن را پیدا کرد. دامنه و گسترش پرسشهای به وجود آمده در مورد سرنوشت افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی، تنها به افغانستان و افغان ها محدود نمی گردد، بلکه در اکثریت کشورهای جهان بخصوص کشورهایی که در یک دهه گذشته سرمایه گزاریهای انسانی و یا مالی در افغانستان انجام دادند، هم اکنون این پرسشها مطرح است ولی مقامات کشورهای غربی متحد افغانستان همواره کوشیده اند تا با رفت و آمد های مکرر به افغانستان این پاسخ را ارایه کنند که آنها حتی پس از خروج نیروهای نظامی شان از این کشور، به صورت مستمر به حمایت های مالی و سیاسی خویش از افغانستان خواهند پرداخت، اما به نظر نمی رسد که این سفرها و یا اظهارات گاه و بیگاه آنان، توانسته باشد افکار عمومی در افغانستان و یا جهان را متقاعد ساخته و اطمینان بخشیده باشد.

البته به نظر می رسد از لحاظ عملی در این اواخر انکشافات خوبی در بخش تجهیز نیروهای مسلح کشور صورت گرفته باشد؛ زیرا برخی از مقامات امنیتی در آستانه تحویل گیری دومین دور مسولیت های امنیتی اظهار داشتند که آنها از تجهیزات نسبتا خوب و قابل ملاحظه برخور دار شده اند و در همین رابطه مبالغ چشم گیری نیز برای تجهیز این نیروها از سوی کشورهای متحد افغانستان تخصیص داده شده است.

بر اساس گزارشها، روند تعلیم و تربیه نیروهای امنیتی نیز بهتر شده است و از لحاظ کمی هم تحولاتی در این نیروها رو نما شده است. بر اساس اعلان نهادهای امنیتی کشور، در سال جاری حدود بیست و پنج درصد از تحرکات نظامی دشمن کاسته شده و در نود و پنج درصد عملیات علیه شورشیان، نیروهای امنیتی افغانستان خود جلو دار بوده و رهبری عملیات ها را به عهده دارند. کارهای در خور دقت نیز در بخش بهبود رفتار و کیفیت کاری پولیس و نیروهای امنیت ملی صورت گرفته و کاملا واضح است که دست آورد های در خور ملاحظه ی نیز در سال جاری داشته اند.

با این هم، مردم و آگاهان امور از شکننده بودن وضعیت زیر بناها در افغانستان نگران هستند و تهدیدهای که علیه امنیت و ثبات افغانستان در بخش های مختلف از جمله امنیت، اقتصاد، امنیت اجتماعی، تامین عدالت و... وجود داشت، همچنان وجود دارد و سایه آنها در همه جا احساس می شود.

پیمان های استراتیژیک، تلاشهای نهایی و آینده مبهم
در سال جاری در کنار تحولات مهم دیگر، افغانستان خود را برای امضا کردن پیمان های استراتیژیک با کشورهای مختلف آماده می کند و در این میان با کشور هند این قرار داد را امضا کرده است؛ ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، انگلستان و... از جمله کشورها و سازمان های هستند که احتمالا با افغانستان این موافقت را امضا کنند.

امضای این موافقت نامه ها هرکدام مخالفان و موافقان خود را دارد و هر کدام از این دسته ها، از جنبه های نگران هستند ولی همه بالاتفاق قبول دارند که افغانستان با امضای این قرارداد نامه ها، در واقع چیزهای را بدست می آورد ولی در عوض چیزهای را نیز از دست می دهد.

با این وصف هیچ کدام از این دسته ها نمی توانند یک چشم انداز روشن و قطعی از دیدگاه ها ی خود را ارایه نمایند و با قاطعیت ادعا کنند که حتما بستن و یا نبستن این پیمان ها می تواند منجر به بهبود اوضاع کشور شود. انبوهی از سوالات و پاسخ های درشت و قابل تامل در برابر هر دو جناح قد برافراشته اند که ارایه پاسخ های قطعی را دشوار و مشکل می سازد. به نظر می رسد دولت افغانستان خود نیز در مورد پیامدها و نتایج قبول و یا رد قراردادهای استراتیژیک اطمینان خاطر ندارند و در شک و تردید سیاسی به سر می برد.

به هر صورت، بن دوم که در هفته جاری در آلمان برگزار می شود، تا حدودی به بخشی از سوالهایی که فرا روی آینده افغانستان مطرح است، پاسخ خواهد داد اما با این هم نمی شود چشم انداز آینده افغانستان را شفاف و روشن دید، بخصوص اینکه در این نشست هم، سایه تنش به وجود آمده میان ناتو و پاکستان و عدم حضور پاکستان به عنوان یک بازیگر کلیدی در مسایل افغانستان، سنگینی خواهد کرد و این مسله ممکن است انکشافات هرچند اندک در مورد گفتگو با مخالفان مسلح را نیز با دشواریهای جدید تر رو بر بسازد.