یکی از مشکلات و چالش های اساسی کشور که بسیاری از عرصه ها و وضعیت کلی جامعه را تحت تاثیر خود قرار داده است، مسئله کشت و قاچاق موادمخدر می باشد. دامنه موجودیت موادمخدر با تبعات منفی و مخرب آن سبب گردیده که افغانستان حیثیت جهانی خود را زیر سوال ببیند، نیروی کار موثر خود را به دلیل معتادشدن جوانان کشور از دست رفته ببیند، اقتصاد کشور نه تنها از این بابت دچار صدمه شود بلکه با تهدید رکود و سقوط مواجه شود، نظام سیاسی و اداری کشور بگونه ای با درآمدهای نامشروع از معامله موادمخدر آلوده گردد، همینطور بسیاری از مسایل اجتماعی نیز متاسفانه با مسئله موادمخدر آلوده گردد، درمناسبات با همسایگان و جهان ازلحاظ امنیتی و قاچاق موادمخدر مشکلات متعددی بروزنماید.

به همین جهت چندی قبل پنجمین نشست مبارزه با مواد مخدر با حضور نمایندگان کشورهای ایران ، پاکستان و افغانستان به ریاست سازمان ملل متحد در کابل برگزار شد.

در این نشست سه روزه تفاهمنامه ازسوی سه کشور، پیرامون همکاری در امر مبارزه با مواد مخدر به امضاء رسید. مقام های هرسه این نشست وامضای تفاهم نامه مذکوررا گامی درادامه روند مبارزه با با مواد مخدر کوششی سودمند واثرگذاریاد نمودند. وزیرمبارزه باموادمخدرکشوردراین زمینه افزود: با شریک ساختن اسناد استخباراتی و اجرای عملیات مشترک می توانیم شبکه های بین المللی قاچاق مواد مخدر را نابود کنیم.

وی هدف قرار نگرفتن این شبکه ها را نشانه ی از ضعف افغانستان، پاکستان و ایران در عرصه مبارزه با مواد مخدر دانست. نکته قابل توجه دراین نشست اظهارات نماینده سازمان ملل متحد می باشد که ضمن تاکید بر جلوگیری قاچاق مواد مخدر از راه های دریایی افزود: قاچاقچیان سالانه 68 میلیارد دالر از این طریق درآمدزایی دارند.

طبق گزارش رسانه ها بر اساس آخرین گزارش ارائه شده از سوی اداره جرایم و مواد مخدر مربوط به سازمان ملل متحد نشان می دهد که تولید تریاک در افغانستان، در سال ۲۰۱۱، شصت و یک درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. این گزارش می افزاید که علاوه بر این، در کشت خشخاش نیزهفت درصد افزایش بعمل آمده است.

جزئیات گزارش حاکی از آنست که ولایات جنوبی، بخصوص مناطقی که در ناامنی بسر می برند بیش از سایر ولایات شاهد افزایش کشت تریاک و خشخاش می باشند. بطور مثال نود و پنج درصد خشخاش کشت شده در ۹ ولایت جنوبی و غربی می باشند، ولایاتی که همواره با نا امنی دست به گریبان بوده اند.

هم چنین گزارش اداره جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد اشعار بر این دارد که برخلاف پیشرفت های اندکی که در امر مبارزه با مواد مخدر درسال های گذشته بدست آمده بود و نیز برخلاف خوش بینی های موجود در این راستا، تحقیقات کنونی حاکی از آنست که تعداد ولایات عاری از کشت خشخاش در جریان سال ۲۰۱۱، از بیست ولایت به هفده ولایت کاهش پیدا کرده است.

گفته می شود که مبارزه با کشت خشخاش و تولید تریاک در کشور، از برنامه های پرهزینه جامعه جهانی بوده است. حکومت و جامعه جهانی مدعی هستند که ادامه نا امنی ها در جنوب و شرق کشور موجب افزایش کشت خشخاش و قاچاق موادمخدر شده است. آنان بر این باور هستند که گروه طالبان و سایر گروه های مخالف حکومت، از تجارت مواد مخدر برای هزینه های جنگی خود سود هنگفتی را به جیب می زنند.

با آغاز بحران در کشور، بویژه در جنگ های داخلی، که حاکمیت مرکزی ازهم فرو پاشید، افغانستان عنوان "بزرگترین" کشور تولید کننده و صادر کننده مواد مخدر جهان را بخود اختصاص داده است و تا هنوز این صدرنشینی را برای خود حفظ کرده است.

نکته قابل توجه دراین مورد اینست که میزان کشت و قاچاق مواد مخدر دقیقا پس از سال ‪ ۲۰۰۱یعنی سرنگونی طالبان و حضور نیروهای بین المللی در کشور و تشکیل نظام جدیدسیاسی افزایش یافته است. هم چنین باندهای قاچاق و مافیایی مواد مخدر بر خلاف سالهای قبل از 2001، اینک بسیار سازمان یافته تر عمل می نمایند.

حال پرسش اینست که با وجود نگرانی های گسترده بین المللی نسبت به تهدیدهای وسیع و جهانی موادمخدر، هم چنین ادعاهای نیروهای بین المللی و حکومت افغانستان مبنی بر تلاش فراوان و هزینه های بسیار در امر مبارزه با موادمخدر، این کوشش ها و فعالیت ها چرا نه تنها به نتیجه نمی رسد؛ بلکه بالعکس میزان کشت و قاچاق موادمخدر بصورت وحشتناک و غیر قابل تصور در حال افزایش است؟ ریشه این ناکامی ها در کجاباید جستجو نمود؟ برآیند آن همه تلاش ها و کوشش های ادعا شده و یا هزینه های که گفته می شود به مصرف رسیده است کجاست؟ همینطور راز و رمز افزایش غیر قابل تصور کشت و قاچاق موادمخدر چیست؟

واقعیت آنست که افزایش کشت و قاچاق موادمخدر در کشور به یک یا چند عامل خاص منحصر نمی گردد؛ بلکه مجموعه ای از عوامل و زمینه های خارجی و داخلی در آن شریک است؛ که مهم ترین آن فقدان اراده جدی بین المللی و داخلی در مبارزه صادقانه با موادمخدر می باشد.

یکی از دلایل اساسی آن نفوذ ونقش افراد و عناصری دردرون ساختارهای قدرت وحاکمیت است که با استفاده از آن در یک تعامل مافیایی، از کشت و قاچاق موادمخدر سود سرشاری را به جیب می زنند. به معنای دیگر پروژه کشت و قاچاق و موادمخدر یک پروژه مافیای بین المللی و منطقه ای می باشد که با عناصر داخلی هماهنگ عمل می نمایند.

چنانچه چندی قبل یکی از مقامات ارشد حکومت اذعان داشت:" این واقعیتی است در همه کشورها و به خصوص کشورهای منطقه که تا همکاری از درون ارگانها و نهادها با باندهای مافیایی نباشد، اصلا بسیار مشکل است که مواد مخدر در سطح کلان منتقل (قاچاق) شود".

به همین جهت می توان باقاطعیت گفت تا هنگامی که چنان اغراض و عناصری سودجو صاحب نفوذ و قدرت در عقب این پروژه مافیایی پنهان باشند، و با آنان مبارزه قاطع نشود و چهره فریبکارانه شان افشا نگردد، داعیه مبارزه با موادمخدر به هر شکل آن نوعی صحنه سازی، فریب و اغفال افکار عمومی از مسایل دیگر تلقی می شود.