افغانستان کشوری است که توسط قدرتهای خرد و بزرگ منطقه ای محاصره شده است و این در حالیست که برخی از مهم ترین قدرتهای فرامنطقه ای نیز در این کشور حضور گسترده ی نظامی دارند. در چنین وضعیتی افغانستان به هیچ عنوان قادر نخواهد بود به تنهای از عهده چالش ها و مشکلات امنیتی وسیاسی فراروی خودش برآید؛ زیرا تضارب و تضاد منافع و راهبردهای قدرتهای مختلف در این کشور و منطقه، باعث ایجاد تنش و بحران های پیچیده در این کشور خواهد شد و این خود می تواند امنیت و ثبات پایدار در افغانستان را از بین ببرد.

به همین دلیل افغانستان امیدوار است با امضای برخی پیمان های راهبردی و استراتیژیک با کشورهای بزرگ و برخی قدرتهای منطقه ای بتواند چالش های فراروی خودرا مهار نموده و به سمت توسعه و ثبات گام بردارد. مهمترین پیمانی که قرار است افغانستان دراین راستا به امضا برساند پیمان استراتیژیک افغانستان و آمریکا است که گفته می شود تا یک ماه دیگر گفتگوها برای امضای این پیمان راهبردی آغاز خواهد شد؛ بر اساس این قرارداد، آمریکا فرصت ایجاد پایگاه‌های دائمی در افغانستان خواهد یافت.

جانان موسی زی، سخنگوی وزارت امور خارجه در یک نشست خبری گفت که این گفتگوها میان مقامات افغانستان و امریکا در کابل و درباره همکاری های درازمدت امریکا با افغانستان صورت می گیرد. به گفته وی امضای پیمان‌های همکاری‌های درازمدت استراتیژیک با کشورهای بین المللی برای روشن ساختن چارچوب همکاری‌های کشورهای بین المللی پس از روند انتقال مسوولیت‌های امنیتی می‌باشد.

اما به نظر می رسد افغانستان در تلاش است تا با سایر کشورهای جهان نیز پیمان های مشابهی را به امضا برساند تا بتواند هم روند امضای پیمان استراتیژیک با آمریکا را عادی جلوه دهد و هم از این طریق با اطمینان بیشتری در دهه های آینده افغانستان را در برابر تهدیدها و چالش های امنیتی بیمه نماید.

از همین رو وزارت خارجه افغانستان اعلام کرده است که ظرف دو هفته آینده با کشورهای بریتانیا، فرانسه و ایتالیا سند همکاری استراتژیک امضا می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، گفت که کار تهیه متن این اسناد به مراحل نهایی خود رسیده و قرار است به زودی تکمیل شود.

علاوه براین دولت افغانستان امیدوار است که چندین قرارداد استراتژیک با کشورها و سازمان‌های مختلف دیگر از جمله ناتو و اتحادیه اروپا نیز امضا کند. پیش از این، دولت افغانستان یک قرارداد همکاری درازمدت با هند امضا کرده است و وزارت خارجه می‌گوید که امضای قراردادهای مشابه با استرالیا و ناتو نیز در راه است.

این درحالیست که چندی قبل وزارت دفاع ایران نیز اعلام کرد که این کشور یک یادداشت تفاهم همکاری‌های دفاعی با افغانستان امضا کرده است. وزارت دفاع ایران در سایت رسمی اش نوشته است که این یادداشت در پایان نخستین اجلاس کمیسیون مشترک دفاعی بین دو کشور که در تهران برگزار شده بود، بین جنرال همایون فوزی، معاون وزارت دفاع افغانستان و معاون وزیر دفاع ایران در امور بین الملل، امضا شده است.

هنوز جزئیات، این یادداشت تفاهم در اختیار رسانه ها قرار نگرفته است. در همین حال جنرال ظاهر عظیمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان، گفته است کمیسیون مشترک همکاریهای دفاعی افغانستان و ایران بعد از توافق وزرای دفاع دو کشور در آخرین سفر احمد وحیدی وزیر دفاع ایران به کابل، ایجاد شد ه است.

مسلما امضای پیمان های راهبردی میان کشورها یک امر عادی است و بسیار از کشورهای کوچک و بزرگ در دهه های گذشته توانسته اند با امضای پیمان های نظامی و امنیتی با قدرت های بزرگ تر خود را در برابر دشمنان و تهدیدهای احتمالی مقاوم تر و نیرومند تر سازند.

کشورهای مانند جاپان و کوریای جنوبی نمونه های ازاین کشور هاست که توانسته است با همکاریهای گسترده نظامی و اقتصادی با آمریکا خود را در برابر تهدیدهای منطقه ای و فرامنطقه ای بیمه نمایند و همینطور بسیار از کشورهای عربی و مسلمان نیز همکاریهای گسترده نظامی و امنیتی با قدرتهای مختلف دارند و این مراوده ها در عرف دیپلماسی یک امر کاملا عادی است.

ولی آنچه که درمورد افغانستان بسیار مهم و حیاتی است این است که براستی افغانستان چگونه می خواهد میان این همه خواسته ها و تمایلات ناهمگون و متضاد کشورهای مختلف با امضای پیمان های دفاعی و راهبردی با آنان سازگاری و همسویی ایجاد نماید؟. زیرا همزمان با امضای پیمان مشترک با هند مقامات کشورمان اعلام داشتند که در نظر دارند با برخی کشورهای دیگر منطقه نیز پیمانهای را به امضا برسانند و از جانبی همزمان با امضای پیمان استراتیژیک با آمریکا و کشورهای اروپایی افغانستان با ایران نیز تفامنامه دفاعی امضا کرده است.

این درحالیست که از آفتاب روشن تر است که هند و پاکستان و همینطور ایران و آمریکا دشمنان جدی هم اند و دوست یکی از این کشورها دشمن دیگری است و برعکس. حال افغانستان چگونه می خواهد با دو دشمن رابطه دوستانه داشته باشد و با هردو پیمان های مشترک نظامی و دفاعی امضا کند؟ زیرا امضای پیمان مشترک بایکی از این طرف ها به معنای دفاع از خود در برابر تهدیدهای احتمالی جانب مقابل است، بنا براین افغانستان چگونه می تواند میان خواسته های متضاد و رقیب این کشورها سازگاری ایجاد نموده و از این ناحیه در آینده دچار مشکل نشود.

نتیجه گیری اولیه و برداشت ابتدایی از امضای چنین پیمان های این است که افغانستان هیچ گونه استراتیژی و راهبرد مشخص امنیتی ندارد و در نبود این سیاست ها و راهبردهای کلان است که چنین بی برنامه با کشورهای مختلف پیمانهای مشترک امضا می کند. اما براستی هیچ فکر شده است که تبعات این بی برنامگی ها برای کشورچه خواهد بود؟ به فرض اگر فردا آمریکا با ایران درگیر یک جنگ تمام عیار شد افغانستان بر اساس کدام یک از پیمانهای امضا شده با این دوکشور عمل خواهد کرد؟ از ایران دفاع می کند یا از آمریکا؟ اگر هم از خود بخواهد دفاع کند آن وقت نمی تواند بی طرف بماند چون با هر دو طرف پیمان امضا کرده است!

این درحالیست که تمامی اقدامات افغانستان بویژه امضای پیمانهای مشترک این کشور با قدرت های غربی از سوی همسایگان این کشور، به ویژه ایران و پاکستان، با نگرانی و حساسیت فراوان دنبال می‌شود. امضای پیمان استراتیزیک با آمریکا نیز با چالش های جدی روبرو است و اگرچه وزارت خارجه افغانستان می‌گوید که مذاکرات برای امضای این قرارداد میان دو جانب افغانستان و آمریکا از سر گرفته می‌شود، اما تحولات اخیر از جمله تلفات غیرنظامیان و ادامه عملیات شبانه نیروهای ناتو در افغانستان، پیشرفت در روند امضای این قرارداد را با کندی روبه‌رو کرده است.

در حالی که گفتگو روی امضای پیمان استراتیژیک با امریکا جریان دارد، رسانه های خارجی گزارش‌هایی را به نشر رسانده اند که امریکا در سال 2012 میلادی استراتیژی خود را در قبال افغانستان تغییر خواهد داد. مقامات کشور مان اعلام می دارند که این پیمان های راهبردی افغانستان با کشورهای جهان به ویژه با ایالات متحده امریکا براصل احترام به حاکمیت افغانستان به امضا خواهد رسید و این کار به هیچ کشوری زیانی نخواهد رساند.

اما روشن است که برخی از کشورهای منطقه و همسایه تلاش دارند که افغانستان پیمان استراتیژیک را با امریکا امضا نکند. بنا براین به نظر می رسد سهم افغانستان از این پیمان ها جز تنش، اختلاف و تهدیدهای بیشتر علیه ثبات و امنیت این کشور در آینده نخواهد بود.

بلی اگر افغانستان دارای یک چشم انداز روشن امنیتی بوده و راهبرد مشخصی امنیتی می داشت و اینگونه بی برنامه وارد امضای پیمانها با کشورهای مختلف نمی شد شاید می توانستیم به آینده ثبات و امنیت کشور امید داشته باشیم. بنا براین بایسته است دولت افغانستان ابتدا استراتیژی های کلان و درازمدت امنیتی را تدوین نموده و در چارچوب آن پیمان های مشترک با کشورهای دیگر را امضا نماید.