در گزارشی که اخیره منتشر شده، نشان می دهد که برخی از سربازان تحت آموزش مربیان خارجی، به آنها مواد مخدر می فروشند. این در حالی است که حکومت نیز از والی ها و ولسوال های آن عده از مناطق کشور که تریاک کشت می شود، خواسته است تا با کشت و پروسس تریاک و مشتقات آن مبارزه جدی کنند؛ این درخواست در حالی صورت می گیرد که بارها مقامات بلند رتبه حکومتی خود در زنجیره ی ترانزیت و پروسس مواد مخدر دخیل خوانده شده و منابع مختلف در داخل و خارج از افغانستان در این مورد قبلا، بارها هشدارداده بودند و وزیر مبارزه با مواد مخدر افغانستان نیز به تازه گی این موضوع را تایید کرده و آن را عاملی اساسی برای بی نتیجه ماندن روند مبارزه با مواد مخدر خوانده است.

گزارشهای منتشره شده نهادهای ملی و جهانی در افغانستان طی سالهای اخیر نشان میدهد که از سال 2001 به این طرف میزان کشت،بهره برداری، ترانزیت مواد مخدر و جرایم ناشی از آن به گونه ی سرسام آوری روبه افزایش بوده و علی رغم تخصیص مبالغ هنگفت مالی و تجهیزات فراوان در بخش مبارزه با مواد مخدر، دولت افغانستان و جامعه جهانی به صورت کامل در این عرصه ناکام مانده است.

اکنون که زمزمه خروج نیروهای نظامی خارجی پس از سال 2014 از افغانستان مطرح است، روسیه و چین نیز ابراز نگرانی کرده و گفته اند درکنار تداوم تهدیدهای امنیتی افغانستان پس از 2014، معضل روبه توسعه مواد مخدر در افغانستان نیز همچنان امنیت منطقه و افغانستان را به شدت در معرض خطر قرار داده است. بسیاری از آگاهان نیز با توجه به عدم موفقیت ها در مبارزه با مواد مخدر طی بیش از یک دهه گذشته، از این موضوع نگرانی دارند که مبادا افغانستان در چنگال مافیای مواد مخدر سقوط کند.

چرا روند مبارزه با مواد مخدر ناکام ماند؟
روند مبارزه با مواد مخدر طی ده سال گذشته یکی از موضوعات مبهم به حساب می رود؛ گفته می شود هم اکنون افغانستان بیش از نود درصد تریاک جهان را تامین می کند و صدها شبکه فعال قاچاق مواد مخدر به اشکال گوناگون در این کشور به فعالیت مصروف هستند. این در حالی است که اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان که در افغانستان حضور دارند، ماموریت بخش اعظم آنها بخصوص کشورهای عضو سازمان ناتو مبارزه با مواد مخدر در افغانستان خوانده می شود که سالیانه هزاران جوان عضو این کشورها را به کام مرگ می فرستد.

کشورهای عضو سازمان ناتو مدعی هستند که کشت و تولید مواد مخدردر افغانستان تنها تهدید برای امنیت صحی و فزیکی شهروندان این کشورها نیست بلکه بخش بزرگ از بودجه فعالیت های تروریستی نیز از این طریق تامین و فراهم می گردد وتروریستان جهانی و نیز شورشیان مسلح افغانستان از کشت و قاچاق مواد مخدر بخشی قابل ملاحظه ی از مصارف خویش را بدست می آورند.

از سوی دیگر، به نظر می رسد کشورهای عضو ناتو علی رغم شعارهای که طی سالهای گذشته سر داده اند، در عمل برای مبارزه با ریشه کن ساختن پدیده مواد مخدر چندان جدی نبوده اند؛ ایجاد فرصت های شغلی، جلوگیری از ورود مواد کمیاوی سازنده هرویین در افغانستان از کشورهای اروپایی، برخورد جدی و قاطعانه با قاچاقچیان مواد مخدر، توجه اساسی و واقعی به کشت بدیل و... از مواردی هستند که به عقیده کارشناسان می توانستند در جلوگیری و یا لا اقل کاهش کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان اثر گزار باشند و دهاقین افغان را تشویق به کنار گذاشتن کشت تریاک نمایند اما دیده شد، غالب سرمایه گزاریها در بخش مبارزه با مواد مخدر سطحی و مقطعی بود و به این موارد توجه درست صورت نگرفت.

به همین خاطر به نظر می رسد که در این راستا کشورهای غربی فعال در افغانستان دارای یک استراتیژی و راهبرد مشخص نبودند و حتی این نگرانی را به وجود آورد که ممکن است کشورهای عضو ناتو نیز خود به گونه ی درگیری جنگ تریاک در افغانستان و یا بخشی از آن باشند و به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم منافعی در این امر داشته باشند.

دولت افغانستان نیز به عنوان متصدی اصلی مبارزه با مواد مخدر، نه تنها نتوانست توفیقاتی در عرصه مبارزه با با این پدیده داشته باشد، بلکه هرگز نتوانست به سوالها و پرسشهای بسیاری مردم افغانستان و جهان پاسخ بگوید؛ ناکارآمدی، فقدان استراتیژی، فساد، بی تجربگی و به احتمال اغلب، دخیل بودن برخی از مقامات بلند پایه در موضوع مواد مخدر از عوامل اصلی ناکارآمدی دولت در مبارزه با این معضل دانسته می شود؛ اما حقیقت این است که طی ده سال گذشته افغانستان بیش از همه، مصروف زد و بندهای نا مشروع قدرت در نظام سیاسی بوده است و تمام توان و انرژی حکومت صرف نگهداری قدرت و در پی جذب و دفع موافقان و مخالفان سیاسی و نظامی گردیده است تا پرداختن جدی به مسایل و موضوعات چون مواد مخدر، فساد اداری و یا رسیدگی به امور امنیت و اقتصاد؛ به همین جهت، بسیاری بر این باورند که هیچ گاهی حکومت افغانستان به صورت جدی و قاطع موضوع مبارزه با مواد مخدر را در دستور کار نداشته است.

پیوند سیاسی حکومت با قبایلی که به کشت و تولید مواد مخدر می پردازند، نیز یکی دیگر از محذوریت های نظام سیاسی افغانستان در مبارزه با این پدیده تلقی می گردد؛ به این معنی که حکومت افغانستان برای بدست آوردن رضایت و حمایت سیاسی ساکنان جنوب که بیشترین کشت مواد مخدر در آنجا صورت می گیرد، از مبارزه با کشت وتولید مواد مخدر در این مناطق چشم پوشی کرده است.

آینده افغانستان و پدیده تریاک
افغانستان هم اکنون از سه ناحیه بشدت رنج می برد؛ بی ثباتی فزاینده سیاسی و ازبین رفتن تدریجی مشروعیت نظامی سیاسی،بی ثباتی امنیتی و نگرانی ها در مورد آینده امنیت کشور، ضعف های شدید و کشنده اقتصادی که احتمال رکود در سالهای پس از 2014 را نیز با خود حمل می کند. این عوامل هرکدام در جای خود چشم انداز وضعیت افغانستان را با ابهامات و پرسشهای فراوانی روبرو ساخته است؛ هرچند وعده همکاری و کمک های جهانی به کشور همچنان پا برجا هست اما مسایل فوق باعث شده است که اکثریت مردم افغانستان و کشورهای متحد، نتوانند با قاطعیت و اطمینان نسبت به آینده افغانستان قضاوت کنند.

پدیده مواد مخدر دقیقا یکی از مسایلی است که در افزایش و بدتر ساختن وضعیت هر سه مورد فوق اثر گزار است؛ یعنی مواد مخدر هم عامل تشدید بی ثباتی سیاسی و حتی تضعیف نظام سیاسی است، هم می تواند امنیت را به گونه ی جدی به چالش بکشد و از سوی هم، عمیقا باعث ایجاد بحران اقتصادی و سوق دادن اقتصاد افغانستان به سمت اقتصاد مافیایی و خارج از کنترول شود.

اکنون که افغانستان نتوانسته پس از ده سال موفق به نابودی کشت وتولید مواد مخدر در کشور شود، این سوال که پس از سال 2014 و قد بر افراشتن چالشهای متعدد در برابر افغانستان، سرنوشت مبارزه با مواد مخدرچه می شود و چگونه افغانستان به تنهای با آن مبارزه خواهد کرد؟ نه تنها بی پاسخ میماند بلکه باعث افزایش نگرانی ها می گردد و می طلبد که جامعه جهانی قبل از خروج از افغانستان طی یک برنامه جدی ضربتی، ریشه مواد مخدر از افغانستان را برکند و یا لا اقل شاهرگهای حیاتی آن را قطع نمایند تا افغانستان خود قادر شود به تدریج آن را از میان بردارد.

به نظر می رسد در صورت که به صورت سریع و درست با پدیده مواد مخدر در افغانستان مبارزه نشود، قدرت های محلی و گروه های جهانی مافیایی برای بدست آوردن ثروت و قدرت پس از سال 2014 دست به کار شوند و در اتحاد با شورشیان مسلح برای برگرداندن وضعیت به سالهای دهه نود وقبل از آن، در صدد براندازی نظام سیاسی بر آیند. بدست آوردن سالانه میلیاردها دالر برای گروه های مافیای غیر قابل چشم پوشی است و بازیگران محلی نیز بخوبی می توانند با استفاده از پولهای باد آورده تریاک، دست به ایجاد حکومت های خود مختار محلی بزنند.