داکتر ملیحه لودی، سفیر سابق پاکستان در امریکا و بریتانیا / برگردان: عبدالاحد بهرامی

با همه شکوه و نمایشی که نشست سران ناتو در امریکا داشت، این اجلاس نتوانسته است تا به اساسی ترین سوال های مرتبط با برنامه خروج ناتو از افغانستان تا سال 2014 میلادی و ثبات این کشور بعد از این موعد زمانی، پاسخ دهد. اعلامیه های سران ناتو برای پایان جنگ افغانستان، با هیچ استراتژی برای دست یافتن به صلح در این کشور همخوانی ندارد.

رهبران ناتو در این نشست نتوانستند توضیح دهند که بدون اینکه یک توافق سیاسی در میان گروه های متخاصم افغان بوجود آید، چگونه روندی صلح آمیز برای انتقال مسئولیت های امنیتی از نیروهای امریکایی و ناتو به نیروهای امنیتی افغانستان می تواند بصورت موفقانه انجام شود. واقعیت دیگری که در این نشست نادیده گرفته شد و یا هم تعمدا دستکم جلوه داده شد، اجماع منطقه ای برای حمایت از نظم و ثبات در افغانستان در دوره بعد از 2014 است؛ اجماعی که همچنان توسط مشکلات و مسائل اختلاف برانگیز موجود در منطقه به چالش گرفته می شود. با توجه به اینکه روابط امریکا و پاکستان در جریان اجلاس شیکاگو باز هم با تنش های تازه ای برخورد، یکی دیگر از سوالات موجود اینست که چگونه برنامه خروج نیروهای ناتو از افغانستان می تواند بدون حمایت های امنیتی پاکستان تحقق پذیرد.

سران ناتو در این اجلاس تاکید کردند که در افغانستان دستاوردهای قابل توجهی به دست آمده است تا با اتکا بر آن، اکثر حدود 130000 سرباز ناتو بتوانند در پایان سال 2014 از افغانستان خارج شوند. در شیکاگو طرحی مورد تایید قرار گرفت که مسئولیت امنیت افغانستان را تا اواسط سال آینده میلادی به نیروهای افغان واگذار می کند. این انتقال "غیر قابل برگشت" خوانده شده و باراک اوباما رییس جمهور امریکا اعلام کرد که موعد زمانی 2014 دلالت بر آن دارد که "جنگ، آنطوری که ما باور داریم، به پایان رسیده است."

این اعلامیه ها بیشتر به معنای آن بود که مقامات می خواهند به رای دهندگان امریکایی که در سال جاری به پای صندوق های رای خواهند رفت، بگویند که این جنگ پرهزینه ای که اکنون افکار عمومی به صورت گسترده ای با آن مخالفت دارد، به پایان می رسد.
در عین حال آنها تلاش کردند به جهانیان و به خصوص مردم افغانستان اطمینان دهند که این کشور بعد از 2014 به حال خود رها نخواهد شد.

اما این اطمینان دادن ها، فقط با تعهدات عملی اندکی توام بود. تلاش ها برای گرفتن تعهد از کشورهای عضو ناتو برای تمویل حدود 4.1 میلیارد دالر برای نیروهای پولیس و ارتش افغانستان در دوره بعد از 2014، کاملا موفقیت آمیز نبود. ایالات متحده متعهد شد تا نیمی از بودجه نیروهای مسلح افغانستان را متقبل شود، در حالی که دولت افغانستان موافقت کرد تا 500 میلیون دالر از این هزینه را بر عهده گیرد.

در اعلامیه پایانی این اجلاس، بصورت خوشبینانه ای گفته شده است که پیشرفت های قابل توجه نیروهای امنیتی افغانستان از لحاظ قابلیت و مهارت، موفقیت روند انتقال به نیروهای افغان را تضمین کرده است. چنین استدلال خودخواهانه ای، اما، بسا چالش های جدی را که نیروهای امنیتی افغانستان با آنها دست به گریبانند، نادیده گرفته است. این وضعیت امکان ایفای نقش مشوره دهی از سوی نیروهای ناتو در دوره بعد از 2014 و مهمتر از آن، بقا و حفظ ثبات نیروهای امنیتی افغان به عنوان نیروهای منسجم و یکپارچه را پس از خروج نیروهای خارجی با تردید مواجه می سازد.

استراتژی ای برای ایجاد توافق سیاسی در افغانستان به عنوان چیزی که باید در محراق برنامه نشست سران ناتو قرار می داشت، بصورت چشمگیری غایب این اجلاس بود. گفتگوها میان امریکایی ها و مذاکره کنندگان طالبان که در سال 2011 بصورت متناوب برگزار می شد، از ماه مارچ گذشته، زمانی که طالبان امریکایی ها را به استفاده ابزاری از این مذاکرات متهم کردند، تاکنون متوقف بوده است.

اعلام استراتژی برای مذاکرات صلح و احیای این روند، خواه به دلایل الزامات و محدودیت های انتخاباتی باراک اوباما و خواه در رویکرد کوته نگرانه مقامات غربی کنار گذاشته شده باشد، تفاوتی ایجاد نمی کند، اما چیزی که واضح بود این بود که این موضوع بصورت مطلق از برنامه اجلاس شیکاگو حذف شده بود.

همچنان برنامه ها برای دایر کردن اجلاس سه جانبه میان رهبران افغانستان، امریکا و پاکستان به منظور نشان دادن تعهدات حمایت از روند صلح در افغانستان بصورت تعمدی کنار گذاشته شد. با اینکه علت لغو این نشست مشخص نشد، اما مقامات ناتو به پاکستانی ها گفته اند که این نشست فقط زمانی برگزار خواهد شد که پاکستان مسیر تدارکاتی نیروهای ناتو را باز نماید؛ مسیر تدارکاتی که بعد از کشته شدن 24 سرباز پاکستانی در حمله هوایی نیروهای ناتو در مرز افغانستان، از شش ماه قبل تاکنون بسته بوده و یکی از منابع اصلی تنش در روابط پاکستان و امریکا در جریان نشست سران ناتو در شیکاگو بود.

اعلام برنامه های ناتو با دورنمای مبهم، با سقوط سریع و یا در واقع از هم پاشیدگی مطلق روابط امریکا و پاکستان همزمان بود که بحران بسته ماندن مسیر تدارکاتی نیروهای ناتو آن را برجسته کرده بود. علیرغم لفاظی ها و گفته های باراک اوباما، رییس جمهور امریکا در نشست شیکاگو، مبنی بر اینکه پاکستان "بخشی از راه حل در افغانستان است"، اما هیچگونه تغییری در برخورد اهانت آمیز و تهاجمی امریکا در برابر پاکستان قابل مشاهده نبود.

اما بر عکس، دعوت امریکا از آصف علی زرداری برای شرکت در اجلاس سران ناتو در شیکاگو، بیشتر یک اقدام معامله گرانه و "امتیاز در برابر انتظار" تلقی شد و اینکه واشنگتن انتظار داشت تا با دعوت مقامات پاکستان به اجلاس شیکاگو، اسلام آباد فورا باز شدن مسیر تدارکاتی را اعلام کند.

کاخ سفید از برگزاری نشستی میان رییس جمهور امریکا و رییس جمهور پاکستان خودداری ورزید. این بی اعتنایی و فشارهای که در جریان این اجلاس برای باز شدن مسیر تدارکاتی ناتو بر هیئت پاکستانی وارد شد، نتیجه ای به بار نیاورد و روابط دو طرف را با تنش های بیشتری روبرو کرد. رفتن هیئت پاکستانی به شیکاگو و برخوردی که با آنها صورت گرفت، واکنش های تندی را در رسانه ها و حلقات سیاسی در داخل پاکستان برانگیخت.

به اعتقاد اسلام آباد، پاکستانی ها قربانی های بیشماری را در راه مبارزه با تروریزم متقبل شده اند. عدم قدردانی از قربانی های پاکستان در جریان مبارزه ائتلاف بین المللی به رهبری امریکا در افغانستان و مبارزه با تروریزم، مضاعف بر رفتار سرد دولت امریکا با پاکستانی ها در نشست شیکاگو بود که مقامات پاکستانی را سرخورده ساخت.

طوری که امریکا نیز به این حقیقت اذعان دارد، روند عملی و موفقیت آمیز انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای افغان تا حدود زیادی به همکاری های اسلام آباد بستگی دارد، اما رویکرد کوچک انگارانه ای که امریکا در برابر پاکستان در پیش گرفته است، برای روابط امریکا و پاکستان ویرانگر و زیانبار خواهد بود. اگر چنین روندی ادامه یابد، چشم انداز همکاری های اسلام آباد و ناتو در مسیر تحقق صلح آمیز پروسه انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای افغان و خروج نیروهای ناتو از افغانستان را تحت تاثیر قرار خواهد داد.