فارن پالیسی / برگردان: عبدالاحد بهرامی

توماس دونیلون، مشاور امنیت ملی باراک اوباما، رییس جمهوری امریکا در جولای گذشته از چین بازدید کرد. رسانه های چینی، سفر این مقام ارشد امریکایی را به عنوان سفری "خاموش کننده آتش" توصیف کردند. این سفر در حالی صورت گرفت که تنش ها میان واشنگتن و بیجنگ در دریای جنوب چین ادامه دارد و هر دو کشور همچنان بر سر برنامه اتمی ایران، بحران سوریه و برنامه های امریکا برای افزایش نفوذ در حوزه اقیانوس آرام رویاروی هم قرار گرفته اند.

این اختلافات و رویارویی ها میان چین و امریکا، حوزه مشترک دیگری را که زمینه بسیار بیشتر همکاری را میان دو کشور فراهم می سازد در ابهام قرار داده است:
افغانستان. توسعه همکاری های مشترک در ارتباط با اهداف دوجانبه دو کشور در افغانستان، می تواند بصورت کلی در روابط دو کشور تاثیر مثبت داشته باشد؛ حقیقتی که نشان می دهد که زمینه تعامل دو قدرت برتر جهانی محدود فقط منحصر به حوزه اقیانوس آرام نیست.

مقامات چینی در جریان مذاکرات خود با امریکا درباره اهداف خود در افغانستان، پیام ساده واضحی دارند: "افغانستان امن، باثبات و شکوفا". این پیام دقیقا همان چیزی است که مقامات امریکایی نیز درباره افغانستان می گویند. اما با همه اینها، تفاوت هایی در لحن و تن گفتار دو طرف وجود دارد که بیانگر نگرانی های نهفته دو طرف درباره افغانستان است.

برای بیجنگ، افغانستان خود به نحوی مستقیم با مسائل داخلی این کشور مرتبط است. چین و افغانستان در دهلیز واخان، مرز مشترک دارد؛ منطقه ای که گاه خارج از کنترول دو کشور است. رویدادهایی که در افغانستان اتفاق می افتد بصورت بالقوه ای می تواند بعضی مناطق حساس چین را که عمدتا مسلمان نشین است تحت تاثیر قرار دهد. منطقه مرزی چین و افغانستان به سهولت قابل استفاده گروه ها و افرادی است از مرز تردد می کنند و بنابر این، شورشیان و قاچاقچیان به آسانی می توانند از این منطقه رفت و آمد کنند.

حتی اگر نابسامانی ها در افغانستان بصورت مستقیم به ایالت های مسلمان نشین چین نفوذ نکند، اما می تواند تاثیرات بی ثبات کننده ای بر کشورهای آسیای میانه در شمال و پاکستان در جنوب داشته باشد. چین بصورت گسترده ای در هر دوی این منطقه سرمایه گذاری کرده است و هر دو کشور روابط فرهنگی و تجاری قوی با ایالت کمتر توسعه یافته سینکیانگ دارد که گاه شورش هایی را تجربه کرده است. تمایل چین به ایفای نقش سازنده و کمک کننده در افغانستان، در هماهنگی و آرامش داخلی ایالت سینکیانگ نقش تاثیرگذاری دارد.

برای واشنگتن، افغانستان به عنوان یک بحران از لحاظ فزیکی در فاصله دوری قرار دارد. واشنگتن مصمم است تا همه نیروهای رزمی خود را تا پایان سال 2014 از افغانستان خارج سازد؛ بنابر این، در امریکا دیگر بحث بر سر این نیست که در افغانستان چه باید کرد، بلکه بر سر این است که نیروهای این کشور چگونه بصورت آبرومندانه ای از این کشور خارج شوند. بخشی از نیروهای امریکایی که قرار است در دوره بعد از 2014 در افغانستان باقی بمانند، به نگرانی امنیتی درازمدت واشنگتن مرتبط است.

اما اکنون اولویت برجسته برای این کشور اینست که خروج نیروها به چه صورتی انجام شود تا اینکه بعد از خروج ناتو و امریکا، افغانستان به آشفتگی و هرج و مرج کشیده نشود. این موضوع اکنون برای فرماندهان و سیاستمداران امریکایی، تبدیل به عمده ترین نقط تمرکز شده است. منافع واشنگتن در افغانستان در مقطع فعلی اینست که این کشور با خروج نیروهای خود کشوری را به جا بگذارد که وضعیت بهتری از زمان آغاز تهاجم ائتلاف بین المللی در سال 2001 میلادی داشته باشد.

این هم آمیزی اهداف و انگیزه های واشنگتن و بیجنگ، دیپلمات های امریکایی را به تحرک واداشته تا همقطاران چینی خود را به سرمایه گذاری در آینده افغانستان ترغیب کنند. بیجنگ نیز در این رابطه به شیوه خود عمل کرده است. شرکت های دولتی چین در معدن مس عینک لوگر در جنوب شرق کابل و در حوزه نفتی آمودریا در شمال کشور سرمایه گذاری کرده است. شرکت ملی پترولیم چین اکنون بصورت جدی طرح انتقال گاز ترکمنستان به چین را از طریق خاک افغانستان در نظر دارد. این پروژه لزوما در تناقض و رقابت با خط لوله مشابه انتقال گاز ترکمنستان از خاک افغانستان به آسیای جنوبی که مورد حمایت امریکاست، قرار ندارد.

حضور چین در افغانستان محدود به بخش های اقتصادی نیست. این کشور، در ماه جون سال جاری در نشست سازمان همکاری های شانگهای، به افغانستان جایگاه ناظر اعطا کرد. افغانستان همچنان یک سند مشارکت استراتژیک را با چین امضا کرده است. اخیرا، کمیسیون مرکزی ارتش چین رسما خواستار برقراری ارتباط نزدیک تر با وزارت دفاع افغانستان شد.

درعین حال، شواهدی از همکاری هایی در سطح اندک میان امریکا و چین در افغانستان قابل مشاهده است. امریکا و چین برنامه های آموزشی مشترکی را برای دیپلمات های افغان راه اندازی کرده است؛ در حالی که در رویدادی کم سابقه، سخنان ضبط شده ای از هیلاری کلینتون وزیر خارجه امریکا به مناسبت بازگشایی این برنامه پخش گردید. این نشانه همکاری های فزاینده میان بیجنگ و واشنگتن در افغانستان است که قبل از این کمتر سابقه داشته است.

دولت چین همچنان علاقمندی نشان داده تا در همکاری با ایالات متحده امریکا و به موازات تلاش های این کشور در راستای مبارزه با گروه های شورشی، آموزش ها و مهارت های مبارزه با تروریزم را برای نیروهای امنیتی افغانستان ارائه نماید. مقامات چینی در بیجنگ و کابل معمولا تلاش می کنند تا نقش چین در افغانستان را کمتر برجسته نشان دهند. اما چینی ها اکنون در عمل نشان می دهند که به خوبی از پیامدهای احتمالی منطقه ای خروج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان آگاهند.

همسایه معمولا بیشتر از هر کسی دیگر از وضعیت آشفته همسایه دیگر مطلع است. این همکاری های محدود میان مقامات چینی و امریکایی در عرصه تلاش های برای تامین امنیت و ثبات و توسعه افغانستان، اقدامات عملگرایانه و قابل درک محسوب می گردد. دولت های مربوطه دو کشور در بیجنگ و واشنگتن باید از طریق تعریف الگوهای مشخص همکاری و مشارکت درازمدت در آینده افغانستان از این اقدامات حمایت به عمل آورند.