دموکراسی یکی از مهمترین و بهترین نظام های سیاسی است که بشر تا اکنون تجربه کرده است. واژه دموکراسی از اصطلاح یونانی دموکراتیا ریشه گرفته است، و اساسا به معنای نظامی سیاسی است که در آن مردم حکومت می کند . دموکراسی نظامی است که مشروعیت حاکمان و منشاء اقتدارآنان مردم می باشد. بنابراین در دموکراسی ها کرامت انسانی و ارزشهای انسانی مهم و اساسی است.

امروزه نظامی اکثر کشورهای جهان دموکراسی می باشد و نظام سیاسی افغانستان نیز مبتنی بر دموکراسی و پلورالسیم سیاسی است به این معنی که قدرت دولت ناشی از مردم بوده و مشروعیت قدرت به مردم واگذار شده و حاکمیت ملت در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است. پذیرش حاکمیت مردم در مقدمه اقانون اساسی و در مواد مختلف قانون به صراحت بیان شده است.

مثلا در مقدمه قانون اساسی آمده است که نظام سیاسی افغانستان مبتنی بر دموکراسی و رای مردم می باشد. وقتی حاکمیت حق مردم دانسته شده این حق باید اعمال شود و اعمال حاکمیت مردم از دو راه ممکن است؛ یک از طریق مستقیم و دو از طریق غیر مستقیم و با انتخاب نماینده. از آنجایی که امروزه هر کشور، جمعیتی چندین میلیونی دارد اعمال حاکمیت به صورت مستقیم امکان پذیر نیست و تنها راه اعمال حاکمیت به صورت غیر مستقیم امکان پذیر می باشد. روش غیر مستقیم امکان پذیر نیست مگر در برگذاری انتخابات.

حال این سوال مطرح میشود که انتخابات چه ویژگی های باید داشته باشد تا انتخابات برای همه قابل قبول باشد. اکثر حقوقدانان شفاف، عادلانه و تاثیر گذاری مردم در نتایج انتخابات را مهمترین ویِژگی در همه پذیر کردن انتخابات می داند. شفاف، عادلانه و تاثیر گذار بودن مردم در نتایج انتخابات نیازمند این است انتخابات باید معیار های زیر را رعایت کند. معیار های در پی آمده به شفافیت، عادلانه بودن و تاثیرگذاری مردم در نتایج انتخابات اشاره دارد.

1- رعایت اصل فاصله زمانی یا دوره های انتخاباتی: به این معنی که انتخابات مادام العمر نباشد بلکه تاریخ شروع و ختم و یا پایان وظیف نمایندگان مشخص باشد. این اصل در قانون اساسی افغانستان ذکر شده است. در ماده شصت یکم قانون اساسی آمده است که "وظیفه رئیس جمهور در اول جوزای سال پنچم بعد از انتخابات پایان می یابد"، همچنین در ماده هشتاد وسوم در مورد اعضای شورای ملی گفته است که "دوره کار ولسی جرگه به تاریخ اول سرطان سال پنچم، بعد از اعلان نتایج انتخابات به پایان می رسد". بنابراین در قانون اساسی این اصل آمده است و انتخابات باید در زمان تعیین شده برگذار شود.

2- اصل دوم که باید در انتخابات رعایت شود اصل تساوی آراء است. این اصل به این معنی است که ارزش رای تمام شرکت کنندگان مساوی باشد. این اصل در ماده بیست دوم قانون اساسی آمده است. "اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی می باشند". رعایت این اصل به عادلانه بودن انتخابات کمک می کند.

3- اصل آزادی در انتخابات: این اصل اشاره دارد به اینکه تمامی شهروندان بدون کدام اجبار، اکراه و اعمال محدودیت می تواند در انتخابات شرکت کند و به هر کس که دلشان می خواهد رای دهد. این اصل هم در ماده شصت و یکم و هم در ماده هشتاد و سوم آمده است.

این دو ماده بر آزاد بودن، عمومی بودن، سری بودن و مستقیم بودن انتخابات تاکید کرده است. آزاد بودن انتخابات به معنی این نیز می باشد که هر شهروند حق انتخاب شدن و انتخاب کردن را دارد. رعایت این اصل باعث می شود که عادلانه بودن انتخابات حفظ شود.

4- اصل عمومی بودن انتخابات: به این معنی که همه مردم اگر شرایط شرکت را داشته باشد حق دارد در انتخابات شرکت کند. دولت طبق قانون اساسی موظف است که فرصت شرکت برای همگان را فراهم سازد. طبق این اصل دولت موظف است انتخابات را زمانی برگذار کند تا همه مردم بدون کدام مشکلی در انتخابات شرکت بتواند. جدالی که بر سر زمان برگذاری انتخابات آینده ریاست جمهوری است می تواند با این اصل حل شود. این اصل نیز در ماده شصت و یکم و هشتادو سوم قانون اساسی آمده است.

5- اصل سری بودن انتخابات: سری نبودن انتخابات باعث می شود که افراد نتواند به کاندیدان مورد نظر خود رای دهد و تحث تاثیر بعضی ملاحظات قرار بگیرد. سری بودن باعث شفافیت انتخابات می شود. این اصل نیز در دو ماده شصت و یکم و هشتاد و سوم امده است. 6- اصل مستقیم بودن: این اصل دو معنی می تواند داشته باشد. اول اینکه هر فرد خود به صورت مستقیم به فرد مورد نظر رای دهد. معنی دوم شان این است که فرد به کسی که رای می دهد، رای شان به کسی دیگر و نماینده دیگر انتقال نیابد.

6- در نظر گرفتن اصل تناسب نفوذ در انتخابات: این اصل به این معنی است که با توجه به نفوس و میزان جمعیت باید کرسی در نظر گرفته شود. در افغانستان کرسی های انتخاباتی به تناسب نفوس حوزه انتخاباتی در انتخابات شورای ملی در نظر گرفته شده است.

همه این اصول برای درست اعمال شدن حاکمیت مردم، شفافیت و عادلانه بودن انتخابات بیان شده است. قانون اساسی افغانستان علاوه بر اینها یک سری مکانیسم های دیگر نیز برای شفافیت و درست برگذار شدن انتخابات بیان کرده است. در ماده یکصد و پنچاه و شش قانون اساسی آمده است که "کمیسیون مستقل انتخابات برای اداره و نظارت بر هر نوع انتخابات و مراجعه به آراء عمومی مردم در کشور، مطابق به احکام قانون تشکیل می گردد". این ماده قانون اساسی هم برگذاری انتخابات را و هم نظارت را بر یک نهاد واگذار کرده است بنابراین شفاف بودن انتخابات زیر سوال می شود.

چون واگذار کردن اداره و نظارت انتخابات به یک نهاد امکان فساد و تقلب در انتخابات را بالا می برد. برای اینکه یک انتخابات آزاد، سالم و عادلانه داشته باشیم بهتر است که کمیسیون شکایات انتخاباتی از زیر مجموعه ای کمیسیون مستقل انتخابات بیرون آید و به صورت مستقل عمل نماید تا نظارت به صورت درست و قابل قبول صورت گیرد.

بنابراین با سر شماری نفوذ و مستقل کردن کمیسیون شکایت انتخاباتی از کمیسیون مستقل انتخابات می تواند به شفاف و عادلانه بودن انتخابات در افغانستان کمک نموده و ما می توانیم یک انتخابات مشروع و سالم داشته باشیم.