اگر بخشی از سیاست مربوط به حوزه داخلی کشور ها است بخش دیگر آن مربوط به سیاست خارجی کشورها می باشد. کشور ها ازآنجا دست به سیاستگذاری خارجی می زند که هر کشور دارای یک سری ملزومات، منافع و اهداف خاص می باشد که با کشوری دیگر متفاوت است.

هر کشوری دارای سیاست خارجی است که منافع و مصلحت ملی خود را در قالب سیاست خارجی تعریف نموده و با توجه به سیاست خارجی کشور ها دست به امضای پیمان ها، میثاق ها و تعهد نامه ها و ... می زند. بدون استراتژی خارجی روابط خارجی با کشور ها و بازیگران دیگر از قبیل سازمان های بین المللی و منطقه ای و شرکت های چند ملیتی معنای منطقی و عقلانی نخواهد داشت. زیرا استراتژی نمایانگر میزان عقلانیت کشورها است که بازیگران (دولت-ملت ها) در قالب استراتژیی که اتخاذ می نماید رفتار می نماید.

حال با توجه به اهمیت مسئله استراتژی در سیاست خارجی لازم است که استراتژی را تعریف کرده و شرایط و چگونگی اتخاذ استراتژی را مورد بررسی قرار دهیم. اتخاذ استراتژی در سیاست خارجی به کشور ها کمک می کند تا با توجه به ساختار و قواعد حاکم نظام بین الملل و وضعیت و جایگاه کشور ها در عرصه بین الملل نوع رفتار خود را در قبال دیگر بازیگران معین نماید. بدون استراتژی کشور ها ممکن دست به اقدامات مبهم و گنگ بزند که باعث تنزل در منزلت کشور ها در ساختار نظام بین الملل شود.

تعریف استراتژی با استناد به ریشه یونانی "استراتوس" به معنای ارتش و "آژین" به معنای هدایت کردن به دوران یونان باستان بر می گردد. اما استراتژی امروزه دیگر تنها در عرصه نظامی استفاده نمی شود و معنای اصطلاحی پیدا کرده است. تعاریف گوناگون از استراتژی صورت گرفته است که توماس شلینگ آن را چنین بیان داشته است. مفهوم استراتژی بر نوعی پیش فرض مبنی بر وجود دیالکتیکی از تعارض و منافع بین بازیگران استوار است. با عنایت به این پیش فرض، استراتژی هر بازیگر مبنایی عقلانی دارد، که در نهایت رفتار را در راستای افزایش عینی منافع و ارزشها قرار می دهد.

در این بازی که بین یک بازیگر با بازیگر واحد یا متعدد دیگر و یا محیط از یک سو و خواسته ها و امکانات همان بازیگر از سوی دیگر جریان دارد، استراتژیست های یک کشور باید توجه داشته باشند که بهینه گزینه و اقدام آنان باید بر انتظار حساب شده از رفتار دیگر بازیگران استوار باشد i. تعریف دیگر جنبه هنری بودن استراتژی را در استفاده از امکانات برای دستیابی به اهداف در مقابل حریفان تعریف کرده است. استراتژی هنر توسعه و بکارگیری بهتر امکانات در راستای نیل موفقیت آمیز به مقصود در مقابل دیگر بازیگران اطلاق می شود. هر تعریف که از استراتژی نمایم استراتژی مبتنی بر چند پیش فرض است.

اين پيش فرض ها عبارت اند از: وجود حد اقل دو بازیگر که منافع شان به طریقی با هم ارتباط (هماهنگ، متضاد و یا ترکیبی از این دو) دارد، ارتباط منافع موجب شکل گیری نوعی بازی استراتژیک می شود، هدف از کاربرد استراتژی منطقی کردن و عقلانی نمودن بازی برای نیل به موفقیت است. بخش اعظم بحث استراتژی عملکرد های عقلانی یک استراتژیست فرضی را به نمایش می گذارد و در نهایت استراتژی مفهوم پویا است، نه ایستا. مطالعات استراتژیک در هر مدتی و یا در هر لحظه ای از تاریخ از مسائلی الهام می گیرند که از وقایع روز ناشی شده اند.

با همه این ها استراتژی به لحاظ زمانی به بلند دامنه و میان دامنه تقسیم بندی می شود. استراتژی بلند دامنه در عرصه سیاست خارجی ممکن برای صد سال یا بیشتر در نظر گرفته شود اما استراتژی های میان دامنه برای مدت سه تا پنچ و در نهايت ده سال در نظر گرفته می شود. استراتژی بلند مدت یا برای تغییر وضع موجود یا برای حفظ وضع موجود استفاده می شود. این راه هم از طریق نظامی و هم از طریق اقتصادی و تجاری ممکن می گردد. روش نظامی چون حساسیت برانگیز و آسیب پذیری را در عرصه بین الملل بیشتر می کند؛ لذا ممکن باعث تغییر نزولی منزلت کشور ها در عرصه بین الملل شود.

اما روش اقتصادی می تواند باعث تغییر عمودی منزلت کشور ها شود. کشور های چون هنگ گنگ، کره جنوبی، تایوان و سنگاپور کشور هایی است که با روش اقتصادی و تطبیق خود با ساختار حاکم بر نظام بین الملل توانستند منزلت کشور خود را تغییر مثبت دهد. اما کشور های چون عراق و ایران با رویکرد نظامی و به منظور تغییر وضع موجود نتوانستد باعث تغییر در منزلت کشور شان در عرصه بین الملل شود ii.

استراتژی های میان دامنه به انزوا طلبی، بی طرفی و عدم تعهد و اتحاد و ائتلاف تقسیم می شود. انزوا طلبی استراتژی مربوط به زمانی است که کشور ها تازه از دام استعمار کشور های استعمارگر استقلال یافته بود. کشور ها به دلیل حفظ استقلال و تمامیت ارضی خود چنین استراتژی را انتخاب می کردند. در دنیایی امروز که وابستگی مقابل افزایش یافته، سازمان های بین المللی و منطقه ای به وجود آمده و شرکت های چند ملیتی در همه کشور ها نفوذ کرده است اتخاذ استراتژی انزوا طلبی ممکن نیست.

استراتژی بی طرفی یک وضعیت حقوقی است که از طرف قدرت های بزرگ به رسمیت شناخته می شود. بی طرفی ممکن اختیاری مانند سوئد باشد و ممکن تحمیلی مثل ايران و افغانستان در جنگ جهاني اول و دوم باشد. استراتژی عدم تعهد در زمان جنگ سرد از طرف کشور های در حال توسعه اتخاذ شد تا بتواند حمایت های اقتصادی و مالی کشور های قدرتمند را جلب نماید.

استراتژی اتحاد و ائتلاف با وجود تفاوت هایی که دارد به دلایل تهدید مشترک امنیتی، منافع مشترک اقتصادی و همبستگی های جغرافیایی اتخاذ می شود. استراتژی اتحاد ممکن یکسان، مکمل و ایدئولوژیک باشد.

با همه این مسائل تدوین استراتژی یکی از اساسی ترین مسئله براي كشور ها است که باید به آن توجه شود. برای تدوین استراتژی دو محیط داخلی و خارجی را باید در نظر گرفت. توانایی ها و ظرفیت های داخلی از اساسی ترین عناصر تدوین استراتژی می باشد. در عرصه خارجی اما باید ساختار حاکم و قواهد حاكم بر نظام بین الملل و بررسی منافع بازیگران دیگر از اهمیت اساسی برخوردار است.

افغانستان در حالی با کشور های دیگر روابط خارجی دارد و پیمان های استراتژیک و غیر استراتژیک امضا می کند که استراتژی معین و مشخصی ندارد. این مسئله باعث می شود که افغانستان در روابط خود با کشور های منطقه ای و فرا منطقه ای دچار مشکل گردد. بدون تدوین استراتژی، افغانستان بدون شک بعد از سال 2014 دچار چالش های فراوان در روابط خارجی خود با کشور های منطقه و قدرت های بزرگ خواهد شد. داشتن روابطه حسنه به طور مشخص با کشور های همسایه مثل ایران و پاکستان و از طرفی با ایالات متحده آمریکا و هند بدون شک برای سیاستمداران افغانستان سخت خواهد بود.

بنابراین دولت افغانستان باید یک استراتژی جامع ملی تدوین نماید، تا در قالب آن بتواند رفتار های خود را در عرصه بین الملل جهت داده و هم جایگاه و منزلت افغانستان در عرصه بین الملل تغییر نماید و هم روابط خود را با کشور های منطقه و فرا منطقه در یک وضعیت واقع بینانه تعریف نماید.

i مبانی و مدل های تصمیم گیری در سیاست خارجی، حسين سيف زاده، تهران: دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، 1383، ص 95
ii همان، 99