توجیهات دموکراسی:
دموکراسی از منظرها و دیدگاههای مختلف مورد پذیرش و دفاع قرار گرفته است. این منظرها و دیدگاهها مبتنی بر نگرش های گوناگون و مبانی متفاوت می باشد. اما در مجموع همه این منظرها و دیدگاهها بخاطر تامین آزادی فردی، حقوق طبیعی، مصلحت فردی، مصلحت جمعی، تامین ثبات سیاسی، تضمین رشد اقتصادی و ... از دموکراسی استقبال نموده و در برابر منتقدین به دفاع برخواسته اند. مهم ترین توجیهاتی که برای استقبال و دفاع از دموکراسی وجود دارد عبارتند از:

1- برابری طبیعی انسان ها: فرض بر این است که همه انسان ها برابر به دنیا می آیند، وقتی انسان ها برابر خلق می شوند، بنابر این از حقوق برابر و یکسان نیز برخوردار می باشند، یکی از مهم ترین حقوق انسان ها، حق تعیین سرنوشت، حق مشارکت در تصمیم گیری ها و حکومت می باشد که در این عرصه موافقت یا مخالفت خود را بدون هراس و آزادانه آشکار سازد. طبق نظر بعضی از صاحب نظران آزادی و برابری، که انسان ها در آن شرایط خلق شده اند، مقدمه حق است، این حق مقدمه و پیش درآمد توافق و رضایت یا عدم توافق و عدم رضایت می باشد؛ وجود یا عدم توافق یا رضایت لازمه قراردارد اجتماعی برای اظهار نظر و مشارکت در چگونگی ساختار و عملکرد حکومت است. حکومتی که بر این بنیاد استوار گردد، یک حکومت دموکراتیک شمرده می شود.

خوش بختانه باور های اسلامی نیز این فرضیه را تائید می نماید. همانگونه که بسیاری از باورها پدیده های اجتماعی مورد تایید قرار گرفته است؛ خداوند به تصریح و تاکید در آیات قرآن مجید می فرماید که انسان ها آزاد و برابر خلق شده اند، آنان نسبت به سرنوشت خود مختار هستند. این حق آن ها است که آینده خود را، خود شان رقم زنند. اراده خداوند نیز اگر در سرنوشت انسان ها تجلی می یابد، جز از طریق اراده خود انسان ها نسبت به تغییر و رقم زدن سرنوشت شان نمی باشد.

2- اطاعت از قانون: همانگونه که در قسمت های قبلی ذکر گردید، یکی از مبانی دموکراسی، قانون گرایی است. در نظام دموکراتیک توافق و رضایت مردم در اطاعت از حکومت مبتنی بر قراردادی است که از آن بعنوان "قانون" ذکر می گردد. در واقع در نظام های دموکراتیک انسان های که آزاد و برابر خلق شده اند، این آزادی را در اطاعت از حکومت در چهارچوب قانون حفظ می نمایند. بنابر این در نظام دموکراتیک اطاعت از حکومت، یعنی پذیرش و تعهد به قانون گرایی، و اطاعت از قانون یعنی حفظ و صیانت از آزادی است. در چنین شرایطی می توان به این باور دست یافت حتی آزادی مردم عمیق ترشده و خصلتی مدنی و اخلاقی یافته است.

در برداشت دیگر نهادینه شدن قانون گرایی در جامعه و حکومت، از رویکرد خود کامانه حکام پیش گیری بعمل آمده و نوعی تعهد دو جانبه میان حکومت و جامعه بر اساس معیارهای تعریف شده بوجود آید. این مناسبات تعریف شده نظام سیاسی را مشروعیت و مقبولیت می بخشد. بدون تردید تحقق یافتن این امر به تناسب درک و تعهد، شرایط و مولفه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در هر کشور و جامعه ای متفاوت خواهد بود.

3- صلح جویی جوهر دموکراسی: بنا به دلایلی که در مبحث مبانی دموکراسی ذکر گردید، جوهر و رویکرد دموکراسی صلح جویانه می باشد. نظام های دموکراتیک در عرصه ملی و بین المللی هرگز به خشونت، ستیزه جویی، استیلا طلبی و انسداد سیاسی و اجتماعی، فرهنگی،ایجاد تمایز طبقاتی، کشیدن خطوط کاذب اجتماعی، پاشیدن بذر نفاق، ارجحیت بخشیدن به نحله و سمت و قطب خاص تمایل ندارد.

بلکه کاملا در جهت عکس آن سعی دارد که واقعیت ها، تنوع، گوناگونی، تکثر اجتماعی، فرهنگی، عقیدتی، حقوق و وضعیت فردی را به رسمیت شناخته و در یک میکانیزم واقع بینانه بستر و زمینه ای را فراهم آورد که با محوریت های تعریف شده و اصول روشن که در مبانی دموکراسی ذکر گردید، جامعه انسانی را در عرصه ملی و بین المللی در فضای همسویی و هم نوایی و حاکی از برخوردار بودن روحیه صلح جویانه و آشتی طلبانه قرار دهد.

خوش بختانه که این بخش از توجیهات راجع به استقبال و دفاع از دموکراسی با معیارها و ارزش های اجتماعی جامعه ما سازگاری دارد. بخصوص اینکه مردم ما طی سالیان به دلیل بحران و جنگ های تنظیمی و قومی و مذهبی از جنگ و خشونت آسیب های کلان دیده اند. بنابراین توجیهاتی که برای جامعه ما در دست یابی به استقرار نظام دموکراتیک وجود دارد منطق و بنیاد بسیار روشن می باشد. لازم به ذکر است که تعابیر نادرست و یا غرض آلودی که از مفهوم دموکراسی عرضه می گردد ویا تفسیرهای معوجی که از آزادی اظهار می شود هیچ ربطی به دموکراسی و نظام دموکراتیک ندارد.