یکی از بحث های جدی که در رسانه ها و محافل فکری و اکادمیک مطرح بود مسئله تذکره الکترونیکی و درج کردن و یا درج نکردن زبان و قومیت شهروندان بود. اما جدیدا حکومت افغانستان اعلام کرده‌است که در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به ۱۴ میلیون نفر در افغانستان شناسنامه های الکترونیک توزیع خواهد کرد. وزارت داخله که مسئول توزیع تذکره الکترونیکی با همکاری وزارت مخابرات می باشد گفته است که در شناسنامه های الکترونیک بر اساس "هدایت حامد کرزی رئیس جمهوری افغانستان، زبان مادری و قومیت" شهروندان افغانستان به صورت مشخص درج خواهد شد.

توزیع تذکره الکترونیکی و گنجاندن زبان مادری و قومیت شهروندان یک تغییر اساسی مثبت در استراتژی حکومت افغانستان نسبت به اقوام و گروه های مختلف موجود در افغانستان می باشد. از طرفی درج زبان مادری و قومیت در تذکره الکترونیکی با پلورالیسم سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و با مسئله جهانی شدن فرهنگ از طرف دیگر همخوانی دارد. در کنار این مسائل توزیع تذکره الکترونیکی شفافیت انتخابات پیش رو و مسئله میزان نفوذ اقوام را حل خواهد کرد. در این نوشتار تلاش می شود به طور مختصر این مسائل مورد بررسی قرار بگیرد.

بررسی تاریخ گذشته افغانستان به خوبی نشان می دهد که دولت مرکزی از استراتژی حذف و سرکوب به عنوان تنها بهترین استراتژی در قبال اقوام مختلف استفاده کرده است. نمونه های آن را می توان از گذشته های دور تا دوران کمونیست ها و حتی در دوران کنونی نیز مشاهده کرد. بهترین نمونه تاریخی دوران امیر عبدالرحمن خان است که می خواست یک حکومت مرکزی مقتدر با الگویی وستفالیا به وجود بیاورد. عبدالرحمن با شدیدترین وجه اقوام دیگر را سرکوب نموده و در نهایت تلاش کرد تا اقوام و گروه های دیگر در قوم طایفه سلطنتی ادغام نماید. بعد از امیر عبدالرحمن این استراتژی تداوم پیدا کرد و ما شاهد برخورد های بسیار خشن و فاشیستی از سوی حکومت های مختلف افغانستان با اقوام و گروه های مختلف می باشیم.

انچه مسلم است این است که این استراتژی تا هنوز در حذف و طرد اقوام دیگر و یا ادغام آنها جوابگو نبوده است بنابراین اگر با رویکرد کارکرد گرایی به استراتژی حکومت های گذشته نگاه کنیم باید گفت که این استراتژی جوابگو نبوده و باید این استراتژی کنار گذاشته شود و یک استراتژی که بتواند تمام اقوام و گروه ها را در کنار هم سازماندهی نموده و زندگی مسالمت آمیز برای آنها تعریف نماید شکل بگیرد. درج زبان مادری و قومیت شهروندان در تذکره الکترونیکی به نوعی جدایی، دوری و کنار گذاشتن استراتژی سرکوب، حذف و ادغام می باشد. به همین خاطر این اقدام حکومت افغانستان قابل قدر می باشد.

باید توجه داشت که درج زبان مادری و قومیت شهروندان در تذکره الکترونیکی با مسئله جهانی شدن فرهنگ نیز همسویی دارد. دو دید کلان نسبت به جهانی شدن وجود دارد. اول دید و نگاه عام گرایانه است که این دیدگاه جهانی شدن را به معنی فراگیر شدن و جهانی شدن الگو های خاص در عرصه های خاص می داند. مثلا در عرصه سیاسی دولت-ملت را به عنوان یک الگویی مدیریتی می داند که جهانی می شود. دموکراسی را به عنوان نظام سیاسی می داند که همه گیر می شود، حقوق بشر را به عنوان رژیم حقوقی می داند که امروزه قریب به اکثریت کشورها مشروعیت خود را وابسته به رعایت قواعد حقوق بشر می داند. در عرصه اقتصادی جهانی شدن نظام سرمایه داری را مطرح می کند.

در عرصه فرهنگی جهانی شدن فرهنگ غرب به طور عام و ایالات متحده آمریکا به طور خاص مطرح می شود. دید دیگر و فهم دیگر از جهانی شدن تاکید بر خاص گرایی دارد. این دیدگاه در حقیقت اشاره به این دارد که مسائل و موضوعات پیشا مدرن دوباره در عرصه جهانی شدن مطرح می گردد.

موضوعات مانند قوم گرایی، بنیاد گرایی و مسائل از این قبیل. این دیدگاه تا حدودی بر دیدگاه عام گرایی با توجه به تنش ها و تعارض های که در کشور های مختلف به وجود آمده است طرفداران بیشتری دارد. باید توجه داشته باشیم که مطرح شدن قوم گرایی ناشی از هویت یابی شهروندان است. در دنیایی مدرنی که هویت های گروه ها و اقوام برای یک دست سازی سرکوب می شود، گروه ها و اقوام تلاش دارد با محوریت قوم به خود هویت بخشد و خود را بر محور قوم تعریف نموده و به دیگران بشناساند. درج زبان مادری وقومیت باعث می شود که شهروندان در کنار هویت ملی بتواند هویت قومی و زبانی را داشته باشد.

درج کردن زبان مادری و قومیت شهروندان افغانستان در تذکره الکترونیکی با قانون اساسی که مبتنی بر دموکراسی است نیز سازگاری دارد. بدین معنی که در دموکراسی ها کثرت گرایی یک اصل است و قانون اساسی ما نیز این اصل را پذیرفته است. کثرت گرایی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در نظام دموکراسی باعث پذیرش تنوع و تفاوت ها می شود که راه برای هم زیستی مسالمت آمیز گروه ها و اقوام را هموار می کند. با توجه به اینکه حکومت افغانستان به طور رسمی اعلان نموده است که زبان مادری و قومیت شهروندان در تذکره الکترونیکی درج می گردد این به معنی شناسایی و تغییر استراتژی دولت محسوب شده و گروه های قومی مختلف در افغانستان می تواند بدون دغدغه وجودی و هویتی در فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مشارکت نماید.

درج زبان مادری و قومیت شهروندان در تذکره الکترونیکی باعث می شود که مسئله نفوذ و سر شماری نیز در افغانستان حل گردد. نفوذ اقوام یکی از مسائل جدی بوده است که در طول تاریخ افغانستان و بالخصوص در زمان حکومت مجاهدین مسئله ساز بوده است. زیرا تا اکنون سهم گیری گروه های قومی در سیاست و قدرت براساس میزان نفوذ بوده است و تذکره الکترونیکی می تواند نفوذ اقوام را مشخص کرده و منازعات و تعارضات مربوط به آن را حل نماید. باید توجه داشته باشیم که تذکره الکترونیکی در صورتی می تواند تعارضات و منازعات ناشی از مسئله نفوذ را حل نماید که دادن تذکره الکترونیکی در یک پروسه شفاف صورت بگیرد. اگر گروه های قومی و بالخصوص حکومت افغانستان با انگیزه های اکثریت سازی یک قوم در پروسه دادن تذکره الکترونیکی دخالت نماید منازعات ناشی از مسئله نفوذ همچنان باقی خواهد ماند.

تذکره الکترونیکی در کنار مشخص کردن نفوذ اقوام نقش برجسته در انتخابات آینده افغانستان می تواند داشته باشد. اگر حکومت بتواند تا زمان انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در سال 2014 به تمام شهروندان افغانستان تذکره الکترونیکی بدهد شفاف و عادلانه بودن انتخابات تا حدودی تضمین می شود. از آنجایی که انتخابات ریاست جمهوری در سال 2014 نقش محوری در جابجایی قدرت سیاسی دارد و این انتخابات در صورت شفاف بودن و عادلانه بودن می تواند الگوی جدید چرخش قدرت را مطرح نماید و تذکره الکترونیکی می تواند به این مهم کمک نماید.

با توجه به اینکه درج زبان مادری و قومیت شهروندان با جهانی شدن فرهنگ، با دموکراسی و قانون اساسی افغانستان سازگاری داشته و نشاندهنده تغییر در استراتژی حکومت در برخورد با گروه های قومی مختلف محسوب می شود و از طرفی تعارضات و منازعات ناشی از میزان نفوذ را حل می نماید و در انتخابات آینده افغانستان می تواند تاثیر اساسی و مثبت بر جای گذارد؛ دولت افغانستان باید تلاش نماید تا پروسه دادن تذکره الکترونیکی شفاف باشد و تا زمان انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 این پروسه ختم گردد.