افغانستان بعد از فروپاشی رژیم طالبان، قانون اساسی مبتنی بر پلورالیسم سیاسی و دموکراسی به وجود آورد که بر مبنای این قانون اساسی دولت افغانستان ملزم است از دموکراسی، اصول، مولفه ها و سازکار های آن در بازی های سیاسی داخلی و خارجی استفاده نماید. اگر قانون اساسی افغانستان مبتنی بر دموکراسی و پلورالیسم سیاسی است، انتخابات یکی از سازکار های اساسی دموکراسی برای بجابجایی قدرت و گردش نخبگان سیاسی می باشد. بر همین اساس افغانستان دو بار انتخابات ریاست جمهوری برگذار کرد و تا حدودی مسئله رعایت کردن و نکردن اصول دموکراسی و سازکار های آن از طرف بازیگران و دولت برای جامعه جهانی مشخص شد.

بر مبنای همین قانون اساسی، در سال 2014 باید انتخابات ریاست جمهوری کشور برگذار شود. از آنجایی که انتخابات دموکراتیک و غیر دموکراتیک بودن نظام سیاسی را نشان می دهد. مشروعیت نخبگان سیاسی را تامین می کند، قدرت را از فردی به فرد دیگر یا از گروهی به گروه دیگر منتقل می کند، مجاری بیان خواست ها و تقاضا های مردم به حکومت می باشد، از اهمیت اساسی و حیاتی برخوردار است. بنابراین مهم و اساسی می نماید که کارکرد های انتخابات در سیستم سیاسی را مورد بررسی قرار دهیم.

جابجایی قدرت مسالمت آمیز از حزبی به حزب دیگر، از گروهی به گروه دیگر و یا از فردی به فردی دیگر یکی از مسائل جدی برای هر کشور و نخبگان سیاسی و فکری آن می باشد. در اندیشه سیاسی نیز جابجایی قدرت به شکل مسالمت آمیزجایگاه ویژه ای دارد. تحولات که در نظام های سیاسی گوناگون رخ داده است بخاطر چگونگی جابجایی قدرت سیاسی بوده است. بررسی این مسئله در افغانستان از اهمیت بالا برخوردار است زیرا افغانستان در گذشته تاریخی خود منازعه های خونین را بر سری مسئله جابجایی قدرت پشت سر گذاشته است و این مسئله دغدغه فعلی مردم افغانستان و نخبگان سیاسی و فکری جامعه نیز می باشد.

واگذاری قدرت به شکل مسالمت آمیز تنها به روش دموکراتیک با مکانیسم انتخابات ممکن می گردد بنابراین مهم است که از این منظر نیز به انتخابات سال 2014 نگاه شود و اهمیت آن درک گردد. از آنجایی که افغانستان از زمان احمد شاه ابدالی تا زمان طالبان تنها الگویی خشونت آمیز جابجایی قدرت را بیش از همه تجربه کرده است بنابراین برای افغانستان انتخابات ریاست جمهوری پیش رو یک امر حیاتی و اساسی می باشد که تجربه جدید در امر جابجایی قدرت برای نخبگان سیاسی و فکری و مردم افغانستان می باشد.

نقش انتخابات در سیستم های سیاسی در این است که انتخابات مجرای جهت بیان تقاضا ها و خواست های اساسی مردم است. مردم اگر نمی تواند از مجراهای دیگر چون پارلمان، شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی و یا هم رسانه ها تغییرات اساسی و تحقق تقاضا ها و خواست های نماید انتخابات مجرای است که می تواند با انتخاب شایسته ترین فرد و گروه تغییرات مهم و اساسی در سیستم سیاسی بیاورد.

وجود انتخابات باعث می شود که افراد و گروه ها بیش از همه به مردم توجه نماید زیرا نخبگان داخل سیستم سیاسی نیازمند حفظ قدرت خود بوده و همچنین نیازمند است به قدرت و اعمال خود از طریق آراء مردم مشروعیت ببخشد. به همین خاطر هم مردم می تواند به تقاضا ها و خواست های خود برسد و هم نخبگان سیاسی مشروعیت بدست می آورد.از آنجایی که در دموکراسی ها مردم نقش محوری دارد و حاکمیت از آن مردم دانسته می شود به همین خاطر خواست ها و تقاضا های مردم نیز اهمیت دارد و مردم در انتخابات به شکل بسیار خوب می تواند خواست ها و تقاضا های خود را تجلی دهند.

در کنار این مسئله انتخابات می تواند یک آزمونی برای نخبگان سیاسی و بازیگران عرصه قدرت کشور باشد. در انتخابات شعور و عقلانیت بازیگران و نخبگان سیاسی نمایان می شود زیرا بازیگران و نخبگان سیاسی از تمام امکانات و ابزار های ممکن در جهت رسیدن به قدرت سیاسی استفاده می کند. رفتار کردن و عمل کردن در چارچوب قانون انتخابات و رعایت کردن اصول دموکراسی نشانگر عقلانیت بالای بازیگران و نخبگان سیاسی خواهد بود اما اگر این نخبگان و بازیگران قواعد و مقررات انتخابات را زیر پا بگذارد و اصول اساسی دموکراسی را رعایت نکند به این معنی است که دموکراسی به عنوان شیوه زندگی و به عنوان یک ارزش مهم برای بازیگران و نخبگان سیاسی مطرح نیست.

باید توجه داشته باشیم که بازیگران و نخبگان سیاسی تنها کسانی نیستند که در انتخابات نقش بازی می کند و توده مردم نیز به عنوان رأی دهنده پای صندوق های رأی می رود بنابراین نقش اساسی در انتخابات بازی می کند. به همین خاطر می توان از طریق مکانیسم انتخابات میزان فرهنگ سیاسی مردم را نیز به آزمون گذاشت. به این معنی که انتخابات می تواند ما را در فهم و درک مردم از قدرت، سیاست، دولت و سازکار های دستیابی به قدرت کمک نماید. بنابراین انتخابات می تواند آزمونی باشد برای سنجش عقلانیت بازیگران و نخبگان سیاسی و هم آزمونی باشد برای فهم میزان فرهنگ سیاسی مردم.

در کنار این مسائل اما، انتخابات مکانیسمی است که در آن گردش نخبگان صورت می گیرد. گردش نخبگان سیاسی باعث می شود که برنامه ها و پلان های کاری متفاوت برای رفاه و عدالت اجتماعی مردم روی دست گرفته شود. اگر انتخابات نباشد گردش نخبگان امکان پذیر نبوده و نخبگان سیاسی حاکم ممکن دست به استبداد سیاسی بزند. بنابراین گردش نخبگان به معنی جلوگیری نخبگان از دام استبداد نیز می باشد.گردش نخبگان برای سیستم سیاسی این امکان را می دهد تا دست به خود ترمیمی بزند. اگر ما سیستم سیاسی را یک ساختار تعریف کنیم نخبگان سیاسی کارگزاران این ساختار خواهد بود که این کارگزاران می تواند تغییر و تحول در ساختار سیاسی ایجاد نماید. تغییر و تحول که در ساختار سیاسی از طریق نخبگان به وجود می آید به معنی ترمیم سیستم سیاسی نیز می باشد.

مسئله مهم و اساسی دیگری که انتخابات می تواند داشته باشد مسئله گذار به دموکراسی و ثبات سیاسی می باشد. به این معنی که انتخابات می تواند ما را از دموکراسی حد اقلی به دموکراسی حد اکثری گذار دهد. این امر در صورتی ممکن می گردد که ما یک انتخابات شفاف و عادلانه داشته باشیم.اگر انتخابات به صورت شفاف و عادلانه برگذار نگردد ما نه تنها به دموکراسی حد اکثری و ثبات سیاسی دست پیدا نمی کنیم بلکه ممکن انتخابات غیر شفاف و غیر عادلانه به بی ثباتی سیاسی منجر شود. دست نیافتن به ثبات سیاسی به معنی دست نیافتن به توسعه نیز می باشد. بدین معنی که دموکراسی در آوردن توسعه نقش اساسی دارد.

با توجه به کارکرد ها و کارویژه های اساسی انتخابات و بالخصوص انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در سال 2014 باید دولت و نهاد های مسئول تلاش نماید در امر برگذاری آن اقدامات مهم و اساسی روی دست بگیرد. دولت باید از همین حالا تلاش نماید که تا چالش های مختلف که برگذاری انتخابات شفاف و عادلانه را تهدید می کند از پیش رو بردارد. چالش مهم و تهدید جدی انتخابات 2014 تهدید امنیتی می باشد. برای برگذاری یک انتخابات سراسری دولت و نهاد های امنیتی موظف است تا امنیت شهروندان را تامین نموده تا شهروندان بدون کدام دغدغه ای امنیتی به انتخابات شرکت نماید.

انتخابات ریاست جمهوری 2014 برای جامعه جهانی که میلیارد ها دالر برای آوردن ثبات سیاسی در افغانستان هزینه کرده است نیز از اهمیت اساسی برخوردار است زیرا انتخابات سالم و عادلانه آنها را در آوردن ثبات سیاسی در افغانستان کمک می کند. به همین خاطر جامعه جهانی نیز باید دولت افغانستان را در برگذاری انتخابات پیش رو کمک نماید.