در نظام های دموکراتیک آنچه باعث مشروعیت بخشی به نظام سیاسی می شود رای مستقیم مردم است. پروسه رای دهی از طریق مکانیسم انتخابات صورت می گیرد. اگر چه انتخابات راه جدید برای چرخش و جابجایی مسالمت آمیز قدرت سیاسی می باشد که به ثبات سیاسی منجر می شود اما در کشور های جهان سوم به خاطر چالش ها و موانع بر سر برگذاری یک انتخابات شفاف و عادلانه گاهی منجر به بی ثباتی سیاسی می شود. افغانستان از آنجا که در سال 2014 انتخابات ریاست جمهوری را برگذار می نماید و این انتخابات نقش اساسی در ثبات سیاسی کشور خواهد داشت بنابراین لازم است که یک انتخابات شفاف و عادلانه برگذار گردد.

رئیس جمهور کرزی نیز در سخنرانی روز چهار شنبه خود در سومین سال آغاز کار پارلمان بیان داشت " تلاش خواهم کرد تا یک انتخابات شفاف و عادلانه و بدون دخالت در کشور برگزار شود." وی همچنین افزود: "اگر یک انتخابات شفاف در کشور برگزار شود تاریخ در آینده مرا به نیک نامی یاد خواهد کرد و در غیر این صورت مردم می‎گوید تمام بدبختی در کشور از دست کرزی است که من نمی‌خواهم بدنام تاریخ افغانستان باشم." رئیس جمهور کرزی اما در مورد چگونگی تضمین شفافیت و عادلانه بودن انتخابات سخن نگفت. مسئله مهم این است که چه اصول و مکانیسم های باعث می شود که یک انتخابات شفاف و عادلانه داشته باشیم. به نظر نگارنده قانون اساسی اصول و مکانیسم های برگذاری یک انتخابات شفاف و عادلانه بیان داشته است. و رعایت این اصول ما را در برگذاری انتخابات شفاف و عادلانه کمک می نماید. در زیر تلاش می شود با توجه به قانون اساسی اصول و معیار های انتخابات شفاف و عادلانه را با توجه به قانون اساسی افغانستان بیان نماید.

1.  رعایت اصل فاصله زمانی یا دوره های انتخاباتی: به این معنی که انتخابات مادام العمر نباشد بلکه تاریخ شروع و ختم و یا پایان وظیفه نمایندگان مشخص باشد. این اصل در قانون اساسی افغانستان ذکر شده است. در ماده شصت یکم قانون اساسی آمده است که "وظیفه رئیس جمهور در اول جوزای سال پنچم بعد از انتخابات پایان می یابد"، همچنین در ماده هشتاد وسوم در مورد اعضای شورای ملی گفته است که "دوره کار ولسی جرگه به تاریخ اول سرطان سال پنچم، بعد از اعلان نتایج انتخابات به پایان می رسد". بنابراین در قانون اساسی این اصل آمده است و انتخابات باید در زمان تعیین شده برگذار شود.
2.  اصل دوم که باید در انتخابات رعایت شود اصل تساوی آراء است. این اصل به این معنی است که ارزش رای تمام شرکت کنندگان مساوی باشد. این اصل در ماده بیست دوم قانون اساسی آمده است. "اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی می باشند". رعایت این اصل به عادلانه بودن انتخابات کمک می کند.
3.  اصل آزادی در انتخابات: این اصل اشاره دارد به اینکه تمامی شهروندان بدون کدام اجبار، اکراه و اعمال محدودیت می تواند در انتخابات شرکت کند و به هر کس که دلشان می خواهد رای دهد. این اصل هم در ماده شصت و یکم و هم در ماده هشتاد و سوم آمده است. این دو ماده بر آزاد بودن، عمومی بودن، سری بودن و مستقیم بودن انتخابات تاکید کرده است. آزاد بودن انتخابات به معنی این نیز می باشد که هر شهروند حق انتخاب شدن و انتخاب کردن را دارد. رعایت این اصل باعث می شود که عادلانه بودن انتخابات حفظ شود.
4.  اصل عمومی بودن انتخابات: به این معنی که همه مردم اگر شرایط شرکت را داشته باشد حق دارد در انتخابات شرکت کند. دولت طبق قانون اساسی موظف است که فرصت شرکت برای همگان را فراهم سازد. طبق این اصل دولت موظف است انتخابات را زمانی برگذار کند تا همه مردم بدون کدام مشکلی در انتخابات شرکت بتواند. جدالی که بر سر زمان برگذاری انتخابات آینده ریاست جمهوری از طرف رسانه ها و اپوزیسیون مطرح شد می تواند با این اصل حل شود. این اصل نیز در ماده شصت و یکم و هشتاد و سوم قانون اساسی آمده است.
5. اصل سری بودن انتخابات: سری نبودن انتخابات باعث می شود که افراد نتواند به کاندیدان مورد نظر خود رای دهد و تحث تاثیر بعضی ملاحظات قرار بگیرد. سری بودن باعث شفافیت انتخابات می شود. این اصل نیز در دو ماده شصت و یکم و هشتاد و سوم امده است.
6.  اصل مستقیم بودن: این اصل دو معنی می تواند داشته باشد. اول اینکه هر فرد خود به صورت مستقیم به فرد مورد نظر رای دهد. معنی دوم شان این است که فرد به کسی که رای می دهد، رای شان به کسی دیگر و نماینده دیگر انتقال نیابد. این اصل کمک می کند که رای دهندگان به نتایج انتخابات نقش داشته باشد.
7.  در نظر گرفتن اصل تناسب نفوذ در انتخابات: این اصل به این معنی است که با توجه به نفوذ و میزان جمعیت باید کرسی در نظر گرفته شود. در افغانستان کرسی های انتخاباتی به تناسب نفوذ حوزه انتخاباتی در انتخابات شورای ملی در نظر گرفته شده است.

اصل در نظر گرفتن تناسب نفوذ در افغانستان رعایت نمی شود. چون این اصل بر این پیش فرض مبتنی است که تعداد نفوذ حوزه های انتخاباتی مشخص باشد در حالی که در افغانستان تعداد نفوذ هیچ حوزه ای انتخاباتی مشخص نیست و میزان نفوذ حوزه های انتخاباتی بر اساس حدس و گمان می باشد. رعایت نشدن این اصل باعث می شود که عادلانه بودن و اصل تساوی رایی هر شهروند زیر سوال رفته و با زیر سوال رفتن این اصول انتخابات نیز مشروعیت خود را از دست می دهد. حدس و گمان های هم که از تعداد نفوذ حوزه های انتخاباتی می شود دور از واقعیت بوده و در برخی حوزه ها تعداد نفوذ بیش از تعداد واقعی جمعیت در نظر گرفته می شود و در بعضی حوزه های انتخاباتی تعداد نفوذ کمتر از میزان نفوذ واقعی مردم لحاظ مي شود.

همه این اصول برای درست اعمال شدن حاکمیت مردم، شفافیت و عادلانه بودن انتخابات بیان شده است. قانون اساسی افغانستان علاوه بر اینها یک سری مکانیسم های دیگر نیز برای شفافیت و درست برگذار شدن انتخابات بیان کرده است. در ماده یکصد و پنچاه و شش قانون اساسی آمده است که "کمیسیون مستقل انتخابات برای اداره و نظارت بر هر نوع انتخابات و مراجعه به آراء عمومی مردم در کشور، مطابق به احکام قانون تشکیل می گردد". این ماده قانون اساسی هم برگذاری انتخابات را و هم نظارت را بر یک نهاد واگذار کرده است بنابراین شفاف بودن انتخابات زیر سوال می شود. چون واگذار کردن اداره و نظارت انتخابات به یک نهاد امکان فساد و تقلب در انتخابات را بالا می برد. برای اینکه یک انتخابات آزاد، سالم و عادلانه داشته باشیم بهتر است که کمیسیون شکایات انتخاباتی از زیر مجموعه ای کمیسیون مستقل انتخابات بیرون آید و به صورت مستقل عمل نماید تا نظارت به صورت درست و قابل قبول صورت گیرد.

با رعایت این اصول که در قانون اساسی کشور آمده است ما می توانیم یک انتخابات شفاف و عادلانه داشته باشیم. دو مورد که نگران کننده است چگونگی نظارت بر انتخابات است و میزان نفوذ حوزه های انتخاباتی می باشد. با توزیع کارت الکترونیکی میزان نفوذ حوزه های انتخاباتی مشخص می شود و رئیس جمهور کرزی اگر می خواهد انتخابات شفاف و عادلانه برگذار نماید باید تذکره الکترونیکی را تا زمان برگذاری انتخابات توزیع نماید. چگونگی نظارت در انتخابات را می تواند با جدایی کمیسیون شکایات انتخاباتی از کمیسیون مستقل انتخابات حل نماید و رئیس جمهور کرزی باید این مهم را در قانون انتخابات به پارلمان پشنهاد نماید.

با توجه به مباحث مطرح شده، قانون اساسی گرایی تنها چیزی است که می تواند ما را در برگذاری انتخابات شفاف و عادلانه کمک نماید.