افغانستان بعد از فروپاشی رژیم طالبان، قانون اساسی مبتنی بر پلورالیسم سیاسی و دموکراسی به وجود آورد که بر مبنای این قانون اساسی دولت افغانستان ملزم است از دموکراسی، اصول، مولفه ها و سازکار های آن در بازی های سیاسی داخلی و خارجی استفاده نماید. اگر قانون اساسی افغانستان مبتنی بر دموکراسی و پلورالیسم سیاسی است، انتخابات یکی از سازکار های اساسی دموکراسی برای جابجایی قدرت و گردش نخبگان سیاسی می باشد.

بر همین اساس افغانستان دو بار انتخابات ریاست جمهوری برگذار کرد و تا حدودی مسئله رعایت کردن و نکردن اصول دموکراسی و سازکار های آن از طرف بازیگران و دولت برای جامعه جهانی مشخص شد. بر مبنای همین قانون اساسی، در سال 2014 باید انتخابات ریاست جمهوری کشور برگذار شود. از آنجایی که انتخابات دموکراتیک و غیر دموکراتیک بودن نظام سیاسی را نشان می دهد. مشروعیت نخبگان سیاسی را تامین می کند، قدرت را از فردی به فرد دیگر یا از گروهی به گروه دیگر منتقل می کند، مجاری بیان خواست ها و تقاضا های مردم به حکومت می باشد، از اهمیت اساسی و حیاتی برخوردار است. بنابراین مهم و اساسی می نماید که کارکرد های انتخابات در سیستم سیاسی را مورد بررسی قرار دهیم.

افغانستان از زمان شکل گیری آن در سال 1747 بدست احمد شاه ابدالی تا اکنون منازعه های زیادی را تجربه نموده است. بخش از این منازعه ها بر سر تصاحب قدرت سیاسی بوده است. منازعه بر سر قدرت سیاسی به عنوان میراث و یک سنت تاریخی از زمان احمد شاه ابدالی بجا مانده است. احمد شاه ابدالی بعد از خود به طور ارثی قدرت را به پسر خود تیمور شاه واگذار نمود و این واگذاری هم باعث منازعه میان پسران وی شد و هم به عنوان یک الگو و روش جابجایی قدرت در افغانستان جا افتاد. بنابراین احمد شاه الگوی و روش چگونگی جابجایی قدرت مسالمت آمیز ارائه نکرد. بعد از احمد شاه قدرت به پسرش تیمور شاه می رسد وی برای حفظ قدرت سیاسی خود خان ها و سرگرده های قومی و گروهی زیادی را نیست و نابود کرد و برای آن هزینه های زیادی متحمل شد.

جدال ها و منازعات بر سر قدرت سیاسی بیش از همه میان پسران تیمور شاه قابل بحث می باشد. شاه شجاع، محمود خان و زمان شاه سه پسر تیمور شاه بودند که برای بیست و پنچ سال بخاطر قدرت سیاسی جنگیدند. این منازعات طولانی، اول باعث کور شدن آنها بدست همدیگر و در نهایت باعث نابودی آنها شد. بعد از پسران تیمور شاه منازعه بر سر قدرت و چگونگی تصاحب آن همچنان ادامه داشته است.

قدرت سیاسی وقتی از قبیله سدوزایی به قبیله محمد زایی ها انتقال می یابد جدال ها بر سر کسب قدرت سیاسی همچنان وجود دارد. برادران وزیر فتح خان برای سال های زیادی میان خود برای کسب قدرت جنگیدند تا اینکه از میان آنها امیر دوست محمد خان قدرت را بدست گرفت. یکی از دلایل مهم برای این منازعات نبود یک مکانیسم برای جابجایی قدرت سیاسی می باشد. اما امروزه انتخابات می تواند قدرت سیاسی را به صورت مسالمت آمیز جابجا نموده و از منازعات جلوگیری نماید. انتخابات در صورتی می تواند از منازعات جلوگیری نماید که دارای ویژگی های خاص بوده و تقلب در آن نباشد.

انتخابات در نظام های دموکراتیک مکانیسمی است که از طریق آن مشروعیت نظام سیاسی، پست های مقامات دولتی و عمل کرد نظام تامین می شود اما در نبود امینت و تهدید شدن جان و مال شهروندان نه تنها مشروعیت نظام تامین نمی گردد بلکه برگذاری انتخابات را نیز زیر سوال می برد. نبود امینت همچنین باعث می شود که ویژگی های که قانون اساسی برای انتخابات شفاف و عادلانه ذکر کرده است رعایت نشود. اصل آزادی و اصل عمومی بودن دو اصلی است که قانون اساسی برای شفاف و عادلانه بودن انتخابات ذکر کرده است. اصل آزادی در انتخابات به این معنی که تمامی شهروندان بدون کدام اجبار، اکراه و اعمال محدودیت می تواند در انتخابات شرکت کند و به هر کس که دلشان می خواهد رای دهد.

 این اصل هم در ماده شصت و یکم و هم در ماده هشتاد و سوم آمده است. این دو ماده بر آزاد بودن، عمومی بودن، سری بودن و مستقیم بودن انتخابات تاکید کرده است. آزاد بودن انتخابات به معنی این نیز می باشد که هر شهروند حق انتخاب شدن و انتخاب کردن را دارد. رعایت این اصل باعث می شود که عادلانه بودن انتخابات حفظ شود. اصل عمومی بودن انتخابات به این معنی است که همه مردم اگر شرایط شرکت را داشته باشد حق دارد در انتخابات شرکت کند.

 نا امنی در برخی ولایات باعث می شود که تعدادی زیادی از شهروندان به خاطر تهدید از سوی مخالفین مسلح دولت نتواند در انتخابات شرکت نماید و این مسئله عمومی بودن انتخابات را زیر سوال می برد و در نهایت باعث کاهش مشروعیت حکومت بعدی خواهد شد. نبود امنیت همچنین جرئت کاندید شدن خیلی از شهروندان را می گیرد بنابراین اصل و یا ویژگی آزاد بودن انتخابات مطابق قانون اساسی زیر سوال می رود.

نبود امنیت زمینه تقلب را برای گروه های مختلف در ولایات فراهم می کند. تقلب در انتخابات به معنی دست برد به نتیجه انتخابات است. این مسئله چند پیامد مهم دیگر را در پی خواهد داشت. اول اینکه تقلب باعث می شود ثبات سیاسی تهدید شود و گروه ها بر اثر نارضایتی از نتیجه انتخابات دست به شورش بزند.

 بی ثباتی سیاسی همه هستی جامعه را تهدید می کند. دست برد در نتیجه انتخابات همچنین باعث می شود تقلب در فرهنگ سیاسی جامعه ما به عنوان یک سنت رایج و عمل عادی محسوب گردد. رسوب شدن تقلب در فرهنگ سیاسی جامعه به معنی ریشه کردن سازکار انتخابات است چون با رسوب شدن تقلب دیگر رفتن به پای صندوق های رأی معنی خود را از دست می دهد. مردم با درک این مسائل در پای صندوق های رأی نخواهد رفت و این یک مانع جدی بر مشارکت سیاسی مردم محسوب می گردد.

اگر حکومت بتواند تا زمان انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در سال 2014 به تمام شهروندان افغانستان تذکره الکترونیکی بدهد شفاف و عادلانه بودن انتخابات تا حدودی تضمین می شود. از آنجایی که انتخابات ریاست جمهوری در سال 2014 نقش محوری در جابجایی قدرت سیاسی دارد و این انتخابات در صورت شفاف بودن و عادلانه بودن می تواند الگوی جدید چرخش قدرت را مطرح نماید تذکره الکترونیکی می تواند به این مهم کمک نماید.

 اما نگرانی وجود دارد که شهروندان از هر دو کارت برای رای دادن استفاده نماید. یعنی این امکان برای شهروندان وجود دارد که هم از طریق کارت های قدیمی و هم از طریق کارت های الکترونیکی رای دهند. این نگرانی و دغدغه از آنجا مطرح می شود که دولت هیچ گونه مکانیسم برای جلوگیری از تقلب این چنین روی دست نگرفته است.

بنابراین نبود امنیت باعث کاهش مشارکت مردم در انتخابات شده و مشروعیت نظام سیاسی را پایین می آورد. دولت باید تلاش نماید تا زمان برگذاری انتخابات مشکلات امنیت بر سر راه انتخابات بر طرف نماید. از طرف دیگر مکانیسم برای کارت های قدیمی و جدید در نظر بگیرد تا مبادا شهروندان از هر دو کارت برای رای دادن استفاده نماید.

 در صورت که مکانیسم برای جلوگیری آن در نظر گرفته نشود احتمال منازعه در انتخابات وجود دارد. آرزوی مردم افغانستان این است که انتخابات راه مسالمت آمیز جابجایی قدرت باشد. اگر دولت برای یک انتخابات شفاف و عادلانه تلاش ننماید و از تقلب جلوگیری ننماید انتخابات نتیجه ای جز منازعه نخواهد داشت و تقلب یکی از عناصر فرهنگ سیاسی افغانستان خواهد شد.