صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

احزاب سیاسی افغانستان و چگونگی فعالیت آن

-

احزاب سیاسی افغانستان و چگونگی فعالیت آن

دموکراسی در عمل به معنای مشارکت و رقابت سیاسی شماری از گروه ها و منافع سازمان یافته به منظور تصرف قدرت سیاسی و اداره کشور بر حسب سیاست ها و مواضع هر یک از آن گروه هاست، در آن صورت احزاب سیاسی و انتخابات کانون و هسته اصلی زندگی دموکراتیک را تشکیل می دهند. حزب مهمترین سازمان سیاسی در دموکراسی های معاصر است. به نظر بسیاری از صاحب نظران دموکراسی در نهایت چیزی جز رقابت حزبی نیست. انتخابات بدون رقابت احزاب معنی نداردi.

با وجود اینکه احزاب مهمترین سازمان در دموکراسی ها می باشد؛ اما در افغانستان احزاب از چنان سازمانی برخوردار نیست که بتواند نقش مهم و برجسته در ساختار سیاسی افغانستان بازی کند. احزاب سیاسی موجود در افغانستان شرایطی که در قانون احزاب مطرح شده است را برآورده نکرده است. به گفته ای وزارت عدلیه افغانستان اکثر احزاب سیاسی افغانستان نتوانسته اند شرایط قانونی را که برای فعالیت احزاب در افغانستان وجود دارد، برآورده کنند .داشتن دفتر محلی فعال در حداقل ۲۰ ولایت افغانستان، یکی از شرایطی است که وزارت عدلیه افغانستان برای احزاب گذاشته است، حالا وزارت عدلیه می گوید آنها برای تعلیق مجوز فعالیت احزابی که نتوانسته اند این شرایط را برآورده کنند، دست به کار شده اند.

بررسی‌های اولیه این وزارت نشان می دهد که هیچ یک از ۵۵ حزب سیاسی افغانستان تاکنون نتوانسته اند، دفاتر نمایندگی خود در ۲۰ ولایت افغانستان را فعال کنند. بر اساس مقرره تاسیس احزاب سیاسی، هر گاه یک حزب سیاسی دفاتر ولایتی خود را پس از یکسال از دریافت مجوز رسمی فعالیت، دست کم در ۲۰ ولایت فعال نکند، مجوز فعالیت آن حزب لغو خواهد شد. بعد از شکست طالبان احزاب رسمی در این کشور به بیش از صد حزب رسید. اما با تصویب قانون جدید در سال ۲۰۰۹ و دشوار شدن شرایط ثبت حزب در وزارت عدلیه، شمار احزاب به ۵۵ حزب کاهش یافت. در سالهای نخست پس از شکست طالبان، هر حزب با ثبت مشخصات ۷۰۰ عضو خود در وزارت عدلیه، می توانستند مجوز فعالیت دریافت کنند.اما پس تغییر قانون احزاب در سال ۲۰۰۹ احزاب که خواستار ثبت در وزارت عدلیه و فعالیت سیاسی قانونی باشند، باید هویت هزاران تن از اعضای خود را در این وزارت ثبت کنند.

علاوه بر قانون احزاب اندیشمندان و سیاستمداران با توجه به مطالعه سازمان ها و احزاب مختلف تعاریف و ویژگی ها و کارکرد های از حزب ارائه نموده است که احزاب سیاسی موجود در افغانستان در قالب آن تعاریف نمی گنجد و ویژگی حزب را نیز دارا نمی باشد. احزاب سیاسی موجود در افغانستان به خاطر دلایلی کارکرد های مطرح شده را نیز ندارد.

به طور مثال ماکس وبر حزب را چنین تعریف کرده است: احزاب جمعیت های هستند که بر پایه تعهدات رسمی وآزاد که هدف شان تحصیل قدرت برای رئیس خویش در درون گروه، و دستیابی به اهداف معین و با امتیازات مادی برای اعضای خویش استii. با توجه به تعریف ماکس وبر فلسفه وجودی احزاب را کسب قدرت و دست یابی برخی امتیازات و اهداف برای گروه معین می داند.

لاپالمبارا و واینر اما احزاب را دارای عنصر های زیر می داند.

  1. وجود سازمان: احزاب باید دارای سازمانی باشد که آن سازمان باعث شود که عمر و حیات حزب وابسته به وجود بنیانگذاران حزب نباشد.
  2. داشتن شعبات درسراسر کشور: داشتن شعبات در سراسر کشور باعث می شود که احزاب با مردم بیشتر در ارتباط بوده و احزاب به عنوان یک سازمان واسطه میان دولت و مردم بهتر بتواند خواست ها، تقاضا ها و حمایت های مردم را دریافت کرده و به دولت برساند و از طرفی ضربه گیری باشد تا اعمال مستقیم قدرت بر مردم سنگین تمام نشود.
  3. اداره رهبران بر کسب قدرت نه اعمال نفوذ: اساسا کسب قدرت یکی از ویژگی های احزاب است که باعث می شود از گروه های دیگر متفاوت باشد. در مسئله کسب قدرت باید گفت که ممکن کسب قدرت خود هدف احزاب باشد و برنامه ها و سیاست ها ابزاری برای دسترسی به قدرت محسوب شود. در طرف مقابل ممکن برنامه ها و سیاست های کلان حزبی هدف اصلی محسوب شود و قدرت تنها ابزاری باشد برای دست یابی و پیاده کردن برنامه ها و سیاست های حزب.
  4. جلب آرای مردم: احزاب برای گرفتن قدرت نیازمند شرکت در انتخابات است تا از طریق آن بتواند آراء مردم را کسب کرده و آن را تبدیل به کرسی نماید.

برای احزاب کارویژه های مختلف ذکر کرده اند که مهمترین آن عبارت است از:

  1. جامعه پذیری سیاسی به این معنی که احزاب ارزش ها، هنجارها و رویه های سیاسی را به مردم آموزش می دهند. جامعه پذیری اساسا باعث رشد فرهنگ سیاسی شده و در نهایت باعث می شود که مردم بیشتر در عرصه سیاست فعالیت نماید. مشارکت بیشتر مردم در حقیقت میزان مشروعیت انتخابات، نظام سیاسی را بالا می برد.
  2. نظرات مردم: کارویژه دیگر احزاب انسجام بخشی به آراء و نظرات مردم می باشد. در نبود احزاب مردم به صورت تک تک نمی تواند با دولت ارتباط بر قرار کرده و خواست ها و نظرات خود را بیان نماید.
  3. شکل دهی به افکار عمومی: افکار عمومی شامل نگرش ها، ارزش ها، و باور های عموم مردم است. فرض بر این است که در دموکراسی ها افکار عمومی بر تصمیم گیری های سیاسی تاثیر می گذارد. احزاب نیز با ارائه موضوعات جدید و بحث برانگیز تلاش می کند افکار عمومی را به سمت جهت داده تا منافع حزب برآورده شود.
  4. گزینش نامزد ها: در کشور های که نظام های حزبی قوی می باشد معمولا افراد از طریق احزاب کاندید انتخابات می شود اما در کشور های که نظام حزبی قوی وجود ندارد افراد ممکن به صورت مستقل نامزد انتخابات شود.
  5. تسهیل و شفافیت تصمیم گیری در پارلمان: از آنجایی که سیاست های کلان را احزاب مشخص می کند جهت گیری ها و موضع های احزاب در مورد موضوع های مختلف مشخص می باشد و در زمان تصمیم گیری در مورد مسئله ای نمایندگان بهتر می تواند موضع خود را مشخص کند. از طرفی دیدگاه ها و نظرات نمایندگان به تعداد افراد نیست بلکه به تعداد وجود احزاب می باشد. احتمال ائتلاف کردن احزاب بیشتر از افراد می باشد. این کارکرد احزاب در حقیقت باعث کارآمد بودن پارلمان نیز می شودiii.

با توجه به تعاریف و ویژگی های احزاب و کارکرد های آن باید گفت که مشکل عمده احزاب سیاسی افغانستان نداشتن دفتر در سراسر ولایات و وابسته بودن احزاب سیاسی به افراد و موسسین آن می باشد. وابسته بودن احزاب به فرد یا اعضای موسس باعث می شود که احزاب هیچ وقت دارای سازمان نشود که بعد از فوت موسس آن بتواند به فعالیت خود ادامه دهد. یعنی عمر احزاب با عمر موسس حزب خاتمه می یابد. نبود سازمان همچنین باعث می شود که به لحاظ مالی نیز احزاب وابسته به افراد موسس خود باشد. بنابراین احزاب بیش از آنکه در راستای یک هدف مشترک کار نماید بیشتر در صدد دست یابی به اهداف یک فرد می باشد. وابستگی مالی احزاب به افراد، نداشتن هدف مشترک، نبود یک سازمان و نداشتن شعبات در سراسر کشور نشان گر این مسئله است که ما احزاب سیاسی به معنی تعریف شده نداریم.

i حسین بشیریه؛ آموزش دانش سیاسی؛ تهران؛ موسسه نگاه معاصر، 1381، ص 375
ii احمد نقیب زاده؛ احزاب و گروههای ذی نفوذ؛ تهران انتشارات؟ 1384، ص 20
iii همان( توضیحات از خودم است)

دیدگاه شما