این روزها به مناسبت هفت ثور و سقوط حاکمیت داوود خان عده ای از داوود خان تجلیل می کنند و عده ای هم اشتباهات استراتیژیک او و حاکمیت های قبل از او را عامل اصلی ظهور جریان چپ و بعدا جنگ های خونین چند دهه اخیر می دانند. واقعیت این است که استبداد و خودکامگی شاهان و سلاطین در مناسبات داخلی و بین المللی در هر کشوری به بحران های عمیق و تاریخی دامن زده است. افغانستان نیز از این قاعده مستثنا نیست. اصولا ساختارهای استبدادی و ظالمانه ی که در افغانستان در طول دهه های متمادی شکل گرفته بود باعث شد جریان نوظهور چپ با شعار قراردادن عدالت و برابری پا به صحنه مبارزات سیاسی بگذارند. مردم خسته از شکنجه و تبعیض نیز به خواسته های این جریان تا حدود زیادی لبیک گفتند اما صرف شعارهای جذاب و فریبنده نمی تواند ملت ها را جذب نماید.

افغانستان معاصر تاریخ سراسر رنج و محنت برای مردم این کشور دارد و این دقیقا ریشه در عملکرد حاکمان گذشته و نظام های استبدادی حاکم بر افغانستان دارد. با مراجعه به مرامنامه ها و شعارهای اصلی تمامی احزاب و جریان های سیاسی دهه های اخیر در کشور در می یابیم که مبارزه با تبعیض و استبداد و تحقق عدالت و برابری در کشور شعار محوری تمامی جریانهای سیاسی کشور بوده است. با توجه به حمایت های گسترده مردمی از ین احزاب و جریان های مختلف، به راحتی می توان پی برد مردم افغانستان اصلی ترین خواسته شان حاکمیت قانون در پرتو عدالت و برابری برای تمام شهروندان کشور بوده وهست.

با یک مطالعه و سروی ساده از سطح زندگی و خدمات ارائه شده به مناطق مختلف کشوردر گذشته و اکنون، از شرق تا به غرب کشور و از برخی نواحی جنوب تا شمال و مرکز افغانستان  براحتی می توان دریافت که تبعیض و نابرابری چقدر زندگی را در طول دهه ها و بلکه سده های متمادی به کام مردم رنجدیده افغانستان تلخ کرده است. سوگمندانه تر اینکه این روند هنوز هم ادامه دارد و ساکنان بسیار از مناطق کشور از این تبعیض سیستماتیک و هدفمند رنج می برند. اگر با این نگاه سراغ کارنامه حاکمان گذشته افغانستان برویم بعید است بتوان نقاط روشنی را در کارنامه ها پیدا کرد.

اما مسئله اصلی ما امروزه این است که نباید اجازه دهیم تاریخ تکرار شود و تبعیض و استبداد جای عدالت و برابری را در کشور بگیرد و باز هم چرخه بی پایان جنگ و کشتار و فاجعه تکرار گردد. زیاده خواهی ها در افغانستان عامل اصلی تمامی ویرانی ها و تباهی های این کشور بوده است این مسئله هم در دوران حاکمیتهای گذشته وجود داشت و هم در دوران حاکمیت جریان چپ و جنگ های داخلی پس از آن کاملا مشهود است. شاید اگر داوود خان با سینه فراخ و سعه صدر با احزاب و جریان های مختلف سیاسی اعم از چپ و اسلام گرا برخورد می کرد و در برابر شوروی و پاکستان بجای سر سختی بیش از حد از عقلانیت سیاسی کار می گرفت و با سیاست و تدبیر مسائل را حل و فصل می کرد، امروز شاهد تحولات تلخ چند دهه ی گذشته نمی بودیم. به هر روی نقش او در تحولات پس از حاکمیت اش بسیار برجسته است و باید از اشتباهات او عبرت گرفت.

اتکا به قدرت سخت و جنگ و کشتار برای بدست آوردن قدرت و منافع سیاسی عامل دیگر رنج های بی پایان این مردم است. امروزه متاسفانه مخالفان مسلح و حلقاتی در درون حاکمیت از همین سیاست برای بدست آورد قدرت بهره می گیرند و به همین دلیل روزانه تعداد زیادی در کشور جانهای خود را ازدست می دهند و فرصت های بی نظیر توسعه افغانستان برای همیشه از دست می روند. گویی این ها تجربه های تلخ گذشته را فراموش کرده اند که اگر بنای کشتار و فاجعه آفرینی باشد ده و شاید هزاران گروه مسلح دیگر می تواند از نقاط مختلف کشور سر بر آورند که دیگر هیچ کسی را یارای مواجهه با آن نیست. اما نتیجه چنین چیزی برای این کشور و مردم چه خواهد بود و کدام خرد و عقلانیت سیاسی چنین چیزی را بر می تابد؟

نباید فراموش کرد که در این کشور روزهای هم سپری شد که در یک نصف روز هزاران انسان جان خود را ازدست دادند اما هیچگاهی قدرت و ثروت این کشور در اختیار گروهی خاص قرار نگرفت. نه تنها افغانستان که تجربه کشورهای مختلف نیز همین است. به همین دلیل امروزه به تساهل مدارا و مشارکت عادلانه در قدرت در نظام های دمکراتیک تاکید می شود این تجربه ارزشمند انسان از تاریخ است. زمانی که طالبان بتوانند حمایت های سخت افزاری و نرم افزاری را از بیرون داشته باشند برای گروه های رقیب نیز این کار مشکلی نیست و تجربه نشان داد که دشمنان این آب و خاک مترصد چنین فرصت های است. پس هم طالبان و هم کسانی که هنوز به استفاده از قدرت سخت و زور برای بدست آوردن منافع سیاسی می اندیشند بدانند که عواقب چنین سیاستهای در گام نخست برای خود انان و در گام بعدی برای افغانستان خسارتهای جبران ناپذیری را ببار خواهد آورد.

در یک دهه گذشته به رغم دست آوردهای که در برخی عرصه ها وجود داشته است تبعیض و نابرابری در کشور همچنان بیداد کرده است. هنوز هم مشارکت عادلانه اقوام در ساختار قدرت فراهم نیست و منابع قدرت و ثروت در این کشور عادلانه در اختیار تمام شهروندان قرار نمی گیرد. شرائط ویژه یک دهه گذشته ایجاب می کرد که مردم و جریان های سیاسی در کشور با مدارا و تساهل با مشکلات برخورد نماید. اما با عبور از این شرائط خاص قطعا تداوم چنین سیاست های به بحران های پیچیده و عمیق خواهد انجامید. بنا بر این دولت مردان کشور ما نباید تجربه دهه های گذشته را به این زودی فراموش کنند و بازهم به سمت استبداد و خودکامگی و تبعیض و نابرابری متمایل شوند. شاید اگر این بار بی اعتمادی ملی و نابرابری و تبعیض در کشور ادامه یابد بهای آن بسیار سنگین تر از گذشته باشد.

در یک دهه گذشته باید تقسیمات اداری کشور اصلاح می شد تا مردم افغانستان بطور عادلانه از خدمات بهره مند می شد. در یک دهه گذشته باید پروژه های بازسازی افغانستان بطور عادلانه وبرابر در کشور اجرا می شد ولی در عمل فقط مناطق خاص از کشور بود که کار های زیر بنایی در آن صورت گرفت و بسیاری از ولایات کشور همچنان محروم تر از گذشته باقی ماندند. در یک دهه گذشته باید ساختار قدرت بگونه ی تعدیل می شد که شاهد مشارکت عادلانه اقوام در آن می بودیم؛ اما درعمل چنین نشده و هنوز هم جریانهای خاصی در هرم قدرت نفوذ دارند و برای کشور تصمیم گیری می کنند. این باعث می شود که روند صلح شفاف نباشد و مردم و جریانهای سیاسی از آنچه در افغانستان میگذرد اطلاع دقیق نداشته باشند و بی اعتمادی ملی روز بروز بیشتر شود. این وضعیت اگر انتخابات آینده را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد پیامدهای آن برای کشور جبران ناپذیر خواهد بود.

دولت مردان باید درک کنند که رجوع گسترده مردم به احزاب و جریانهای سیاسی و تجلیل های با شکوه تر از گذشته از فرماندهان شهید جهادی در سالهای اخیر دلیل اصلی نارضایتی های مردم از وضعیت موجود و تاکید بر مطالبات سیاسی گذشته شان در ساختار قدرت و ثروت است. اگر این واقعیت های موجود نادیده گرفته شود و همچنان تک رویی ها در معادلات قدرت و ثروت در داخل و خارج کشور ادامه یابد افغانستان با بحرانهای عمیق ترو پیچیده تر از گذشته مواجه خواهد شد.