صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

مشارکت مردم در انتخابات و تاثیر آن بر اولویت بندی در سیاست گذاری دولت

-

مشارکت مردم در انتخابات و تاثیر آن بر اولویت بندی در سیاست گذاری دولت

شیوه برخورد مردم با سیاست و ارتباط آن ها با نظام سیاسی و همچنین کیفیت تاثیر گذاری آن ها بر سیاست، از جامعه ای به جامعه دیگر فرق می کند. در حقیقت ارزیابی این روند خود می تواند معیاری برای میزان مشارکت سیاسی تلقی شود. همچنین توسط این متغیر می توان برای مقایسه نظام های سیاسی گوناگون بهره گرفت. بر این اساس تفاوت های محسوسی را میان نظام های لیبرال دموکراسی، دیکتاتوریهای تام روا و جوامع توسعه نیافته مشاهده می کنیم. در جوامع دموکراتیک مشارکت داوطلبانه یک هنجار تلقی می شود، به گونه ای که مردم تصمیم می گیرند که در انتخابات شرکت نمایند یا از طریق شرکت نکردن بر سیاست تاثیر بگذارند. یعنی در نظام های لیبرال دموکراسی آنچه در باب شهروندان و سیاست اهمیت دارد تاثیر گذاری شهروندان بر سیاست است. یعنی شهروندان می تواند با مشارکت و یا عدم مشارکت خود بر سیاست تاثیر بگذارد.

در رژیم های توتالیتر مشارکت سازمان یافته به صورت یک هنجار است که از طریق تجهیز همگانی مردم در جهت خاص، سیاست های حاکم را تائید می کند. در جوامع توسعه نیافته برحسب درجه و نوعی رابطه تحت الحمایگی را میان حامی و مردم مشاهده می کنیم.

شرکت در انتخابات تنها یکی از سازوکار های مشارکت سیاسی تلقی می شود؛ مراحل بعد خواست های خویش را در سیاست عمومی منعکس سازند. ارزیابی میزان تاثیرگذاری و نقش مردم بسیار حائز اهمیت است.

از نظر تاریخی تا قبل از وقوع انقلاب های دموکراتیک در قرون هجده و نوزده، مردم از عملکرد حکومت ها بی خبر بودند و تا قبل از وقوع تحولات مزبور فرد یک تبعه منفعل بود، نه یک شهروند مشارکت جو. در حالی که امروز در آغاز قرن بیست و یکم و در سایه انقلاب ارتباطات در اکثر جوامع، فرد، کم و بیش نسبت به نقش خویش و دولت متبوع خودآگاه و قادر به تحث تاثیر قرار دادن رفتار دولت است. امروزه افراد ترغیب شوند تا در فرایند سیاسی دخالت و مشارکت کنند. بدین ترتیب هنجار کلی و پذیرفته شده، مشارکت عامه است، که خود یکی از ویژگیهای واحد سیاسی مدرن تلقی می شود، که نقطه مقابل دولت های سنتی و بدوی غیر مشارکتی است.

این سوال مطرح است که به چه دلایلی دخالت مردم در سیاست افزایش یافته است؟ در پاسخ باید گفت که یکی از دلایل افزایش دخالت مردم در سیاست، وجود حاکمیت عامه است به عنوان مبنای برای قدرت سیاسی مشروع است. بر اساس این اصل مردم حق حکومت دارند و کسانی که مبادرت به کار می کنند، در حقیقت اقتدار خویش را از مردم می گیرند. پذیرش عمومی اصل حاکمیت مردم در رژیم های دموکراتیک و حتی در نظام های دیکتاتوری، باعث حمایت از هنجار مشارکت سیاسی توده شده است. بنابراین اگر این اصل را بپذیریم که قدرت سیاسی از مردم ناشی می شود، علی الاصول مردم باید در امور سیاسی دخالت نموده و حاکمیت خود را اعمال کنند.‏

در حالی که در نظام های دموکراتیک سعی می شود تا از طریق انبساط سیستمی امکان مشارکت بیشتر مردم فراهم گردد، ولی برخی از رژیم های اقتدار گرای سنتی و نیز بعضی از دولت های نظامی محافظه کار سعی دارند مشارکت سیاسی را سرکوب کنند. اغلب رژیم ها بویژه آن هایی که در صدد ایجاد دگرگونی و اصلاحات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هستند، از مشارکت سیاسی استقبال کرده و امکانات لازم را برای تسهیل آن فراهم می کنند. برخی از رژیم های اقتدار گرا سعی نموده اند تا از طریق برگذاری انتخابات ساختگی و سایر اشکال مشارکت کنترل شده، بر مشروعیت خویش از منظر شهروندان و نیز خارجی ها بیفزایند. این رژیم ها با ایجاد راهی برای مشارکت، فعالان سیاسی را ارضا نموده و این احساس را دامن می زنند که آن ها در فرایند سیاسی نقش دارند.‏

حال که مشارکت مردم در نظام های اقتدار گرا و توتالیتر نمادین است و نقش و تاثیری در سیاست های دولت ندارند، بررسی آن ضرورت ندارند. اما بررسی نقش شهروندان در سیاست در نظام های دموکراتیک دارای اهمیت اساسی می باشد. شهروندان چه نقشی در سیاست دارد. آیا شهروندان قادر به اعمال نفوذ بر نخبگان سیاسی می باشند تا بتواند بر سیاست گذاری ها تاثیر داشته باشند. به عبارت دیگر آیا پیوند میان مشارکت مردم در انتخابات و چگونگی سیاست گذاری دولت وجود دارد. اگر وجود دارد این پیوند چگونه است.

در علوم سیاسی رشته ای جدیدی شکل گرفته است که به آن سیاستگذاری عمومی (Public policy)  می گویند. سیاستگذاری عمومی را مجموعه ای از اقدامات و تصامیم که به وسیله مراجع بخش عمومی(دولت) در قبال یک مشکل عمومی اتخاذ می شود، دانسته اند. همان طور که می دانید جوامع با مشکلات عدیده و متعدد مواجه می باشند. در این حال سیاست گذاری عمومی برای مشکلات متعدد چکار می نمایند. راه حل که ارائه نموده است اولویت بندی در مشکلات مردم می باشند. یعنی سازمان عمومی با توجه به خواست ها و داده های سیستم مشکلات مردم را درجه بندی می نمایند. مردم در دقیقا در همین زمینه با مشارکت خود در سیاست می تواند تاثیر گذاری داشته باشند. یعنی زمانی که مردم در انتخابات شرکت می نمایند و به برنامه یک کاندید رأی می دهند در حقیقت مردم میان سیاست ها و برنامه های مختلف کاندیدان اولویت بندی نموده است. کاندید پیروز نیز با توجه به برنامه ها و سیاست های ارائه شده خود تلاش می نمایند تا به سیاست گذاری عمومی اقدام نمایند. این بیانگر این است که در نظام های دموکراتیک از مجرای انتخابات مردم در اولویت بندی سیاست های دولت نقش دارند و این نشانگر پیوند میان مشارکت مردم، انتخابات و سیاست گذاری عمومی دولت است.

این سوال مطرح می شود که دولت و یا تیم پیروز در انتخابات ممکن است به برنامه ها و سیاست های ارائه شده خود در زمان تبلیغات انتخاباتی توجه و اعتنا ننمایند و سیاست ها و برنامه های دیگری را در پیش بگیرند در این صورت مردم نمی تواند در سیاست های دولت نقش داشته باشند. در پاسخ باید گفت که مکانیسم های مختلف وجود دارد که مردم می تواند تاثیر گذار باشند و دولت را وادار نمایند که خواست ها و امیال مردم را در نظر بگیرند. ادواری بودن انتخابات، ترس از دست دادن پست و مقام، وجود رسانه های همگانی، حفظ مشروعیت مردمی از سوی دولت، و مکانیسم های دیگر همه بیانگر آن است که دولت همیشه خواست ها و آرزوهای مردم را در سیاست گذاری خود مهم بدانند. تنها در دو صورت دولت ممکن به خواست ها و تقاضا های مردم توجه ننمایند.

 اول؛ سطح آگاهی مردم پایین باشند و مردم انگیزه کافی برای مطرح کردن خواست ها و آرزو های خود نداشته باشند. دوم؛ وجود فساد گسترده و تقلب در انتخابات باعث گردد که مقامات دولتی هراس از دست دادن پست ها  و چوکی ها خود را نداشته باشند. در آن دولت چاره ای جز توجه به خواست ها و آرزو های مردم ندارند.

بنابراین شهروندان در دوران جدید در فرایند سیاسی مشارکت دارند و مشارکت را یک هنجار می دانند و همچنین مشارکت را جزئی مسئولیت های شهروندی خود می دانند. مشارکت مردم تاثیرگذاری زیادی در تمام سطوح فرایند های سیاسی دارد. تنها مشارکت باعث تاثیرگذاری نمی گردد بلکه در کنار آن عدم مشارکت سیاسی دسته جمعی نیز تاثیرگذاری جدی بر سیاست های دولت خواهد داشت.

دیدگاه شما