انتخابات از مهمترین عناصر و مولفه های دموکراسی می باشد. همه کشور های دموکراتیک سعی دارند تا انتخابات رقابتی، همگانی، عادلانه و شفاف باشد. برای این مهم سازگار های مختلف را ذکر نموده است. همین چند ویژگی در انتخابات دموکراتیک، نوع نظام سیاسی را از دیگر نظام های سیاسی متمایز می نمایند. زیرا؛ امروزه در اکثر نظام های سیاسی غیر دموکراتیک نیز انتخابات برگذار می گردد. نمونه های زیادی از نظام استبدادی وجود دارد که در ان انتخابات برگذار می شود. اما ویژگی رقابتی بودن انتخابات، انتخابات غیر دموکراتیک را از انتخابات دموکراتیک متمایز می سازد. شفاف بودن انتخابات مسئله ای دیگری است که منجر به شکل گیری نهاد های داخلی و بین المللی به منظور نظارت بر انتخابات شده است. شفافیت انتخابات، عنصری است که رقابتی بودن انتخابات را تضمین می کند. همچنین شفافیت انتخابات بیانگر ارزش رأی تک تک افراد و شهروندان یک کشور را نشان می دهد. همگانی بودن و عادلانه بودن انتخابات برابری همه شهروندان در تعیین سرنوشت شان را نشان می دهد.

این عناصر در مورد انتخابات در تمام قوانین اساسی کشور های دموکراتیک گنجانده شده است و برای تحقق آن مکانیسم های را پیش بینی نموده است. در قانون اساسی افغانستان نیز، در مواد مختلف از همگانی، عادلانه و شفاف بودن انتخابات ذکر شده است. در موادی مربوط به برگذاری انتخابات ریاست جمهوری، شورای ملی و شوراهای ولایتی و ولسوالی سخن از همگانی بودن، عادلانه بودن و شفاف بودن انتخابات و مکانیسم های مختلف به منظور تحقق آن سخن گفته شده است. همه این ها دلالت بر این دارد که انتخابات مولفه مهم دموکراسی می باشد.

علاوه بر آن برابری سیاسی، آزادی شهروندان، حقوق مدنی و سیاسی مردم در انتخابات متجلی می گردد. زیرا در انتخابات هم افراد هم از حق انتخاب شدن و هم از حق انتخاب کردن برخوردار است. این حق برای همه برابر است. همچنین حق انتخاب کردن نیز میان همه شهروندان برابر می باشند. زیرا هر شهروند دارای یک رأی می باشند و رأی همه شهروندان برابر دانسته می شود. این برابری تنها در انتخابات متجلی می گردد. همه این ها نشانگر اهمیت انتخابات می باشد. حال باید دید که اصل عمومی بودن و همگانی بودن انتخابات به چه معنی است.

اصل عمومی بودن انتخابات به این معنی است که همه مردم اگر شرایط شرکت را داشته باشد حق دارد در انتخابات شرکت کند. دولت طبق قانون اساسی موظف است که فرصت شرکت برای همگان را فراهم سازد. طبق این اصل دولت موظف است انتخابات را زمانی برگذار کند تا همه مردم بدون کدام مشکلی در انتخابات شرکت بتواند. همچنین دولت موظف است تمام امکانات و نیازمندی های مردم برای شرکت در انتخابات را برآورده سازد. به طور نمونه دولت باید امکانات مورد نیاز برای توزیع کارت رأی دهی به مردم را فراهم نمایند.

همه این اصول برای درست اعمال شدن حاکمیت مردم، شفافیت و عادلانه بودن انتخابات بیان شده است. قانون اساسی افغانستان علاوه بر اینها یک سری مکانیسم های دیگر نیز برای شفافیت و درست برگذار شدن انتخابات بیان کرده است. در ماده یکصد و پنچاه و شش قانون اساسی آمده است که "کمیسیون مستقل انتخابات برای اداره و نظارت بر هر نوع انتخابات و مراجعه به آراء عمومی مردم در کشور، مطابق به احکام قانون تشکیل می گردد".

مسئله اما این است که آیا این اصول در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در افغانستان رعایت می گردد و یا خیر. گذارش که رسانه های تصویری، صوتی و چاپی از ولایات متختلف ارائه می نمایند بیانگر آن است که همگانی بودن و عادلانه بودن انتخابات پیش رو تحقق نمی یابد. به چند دلیل این مهم صورت نمی گیرد. اول؛ در آخرین گزارش که در از ولایت دایکندی شده است حاکی از آن است که امکانات مورد نیاز کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات به منظور توزیع کارت رأی دهی بیست روز پیش تمام شده است. تا هنوز امکانات مورد نیاز از کابل فرستاده نشده است. این مسئله نشان می دهد که نهاد های مسئول برگذاری انتخابات و مقامات مسئول توجهی به همگانی بودن و سراسری بودن انتخابات ندارد. دوم؛ با توجه به همین گزارش، در ولایت دایکندی مردم به خاطر دوری مراکز رأی دهی نمی تواند در روز انتخابات خود را به مراکز رأی دهی به منظور رأی دادن برساند. زیرا مردم برخی مناطق فاصله مکانی زیادی با مراکز رأی دهی دارند. زمان برگذاری انتخابات بر این مشکل افزوده است. زیرا در برخی مناطق در 16 حمل راه ها به خاطر برف باز نمی گردد. کمبود مراکز رأی دهی در اکثر ولایات افغانستان وجود دارد. همچنین برخی ولایات مانند بدخشان و بامیان به خاطری سردی زیاد و مسدود بودن راه ها نمی توانند در انتخابات شرکت نمایند. بنابراین این مشکل نیز سراسری و همگانی بودن انتخابات را زیر سوال می برد.

سوم؛ حضور پررنگ گروه طالبان در برخی ولایات مانع جدی مشارکت مردم در انتخابات است. گروه طالبان در انتخابات قبلی انگشت رنگ شده مردم را بریدند و حتی در برخی ولایات تعدادی را به جرم شرکت در انتخابات کشتند. تهدید طالبان بدون شک باعث می گردد که مردم نتوانند در انتخابات مشارکت نمایند.

بنابراین برای برگذاری انتخابات شفاف، عادلانه و همگانی دولت و نهاد های برگذار کننده انتخابات باید امکانات مورد نیاز را برای کارمندان خود در تمام نقاط افغانستان برساند. در صورتی که مقامات و نهاد های مسئول در این زمینه کوتاهی نمایند. آن ها هم ناقض قانون اساسی محسوب می گردد هم مردم و شهروندان افغانستان را از حقوق اساسی شان محروم کرده است. در عین حال این مسئله خیانت به نظام سیاسی دموکراتیک است. زیرا حفظ نظام و تحکیم نظام منوط به مشارکت فعالانه و پر جنب و جوش مردم در انتخابات می باشد.

از طرف دیگر نهاد های امنیتی با همکاری نیرو های بین الملل باید امنیت مراکز رأی دهی و همچنین شاهراه ها و... را به خاطر حفظ جان شهروندان تامین نمایند. برای این مهم کمک و همکاری نیرو های بین الملل ضروری می باشند. دولت باید از نیرو های بین الملل تا حد ممکن کمک بخواهد. در غیر آن بدون شک نیرو های امنیتی افغانستان قادر به تامین امنیت تمام ولایات و تمام مراکز صندوق های رأی دهی نخواهد بود.

نهاد های برگذاری کننده انتخابات برای افزایش مشارکت سیاسی مردم و همچنین به منظور برگذاری یک انتخابات سراسری و عادلانه باید با نهاد های امنیتی هماهنگی کامل داشته باشند. همچنین نهاد های امنیتی برای سالم رسیدن صندوق های رأی دهی به ولایات و از ولایات به مرکز، نهاد های برگذار کننده انتخابات را کمک نمایند. این مهم نیازمند مدیریت است. در صورت که دولت هماهنگی نهاد ها را مدیریت نتواند بدون شک در انتخابات اصل سراسری بودن و عادلانه بودن از میان خواهد رفت.

باید گفت که نهاد های نظارت کننده نیز نقش مهم در برگذاری انتخابات عادلانه، شفاف و سراسری دارد. زیرا آن ها می تواند تخلفات و همچنین خلاء ها را به دولت و نهاد های برگذار کننده پیشنهاد نمایند. همچنین رسانه ای شدن تخلفات از سوی ناظرین باعث ترس دولت می شود و دولت را وادار می سازد که در امر برگذاری انتخابات شفاف، عادلانه و سراسری تلاش نمایند.