درست در نخستین طلیعه‌های روز پنجشنبه گذشته این خبر به نقل از رئیس جمهور افریقای جنوبی بر روی تلکس خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خبری نشر گردید : رهبر جنبش علیه آپارتاید و برنده جایزه صلح نوبل، در سن 95 سالگی، شامگاه پنجشنبه چهاردهم قوس( بوقت محل)، در منزلش در ژوهانسبورگ درگذشت. رئیس جمهور افریقای جنوبی در ادامه افزود: ملت ما بزرگ‌ترین فرزند خود را از دست داده است. مردم ما پدر خود را از دست داده‌اند. تقلای خستگی ناپذیر او برای کسب آزادی احترام جهانیان را برایش به همراه آورد.

نلسون ماندلا اولین رئیس‌جمهور سیاه پوست آفریقای‌جنوبی بود که از سال 1994 به مدت پنج سال این سمت را بر عهده داشت و بسیاری او را پدر آفریقای‌جنوبی می‌دانند. نام اصلی وی "رولی هلاهلا" در یک روستای گمنام و کوچک واقع در تپه‌های شرقی افریقای‌جنوبی به دنیا آمد(1918). سپس توسط معلم مدرسه ای اش، چون در آن دوران، انتخاب نام‌های مسیحی برای دانش‌آموزان‌، به دلیل سهولت تلفظ آنها رایج بود، نام :"نلسون" را برای وی برگزید. ماندلا در جوانی (1944) به دانشگاه "فورت‌هیر" از معدود امکانات موجود برای تحصیل در افریقای سیاه آن زمان، راه یافت، اما بعد به دلیل شرکت در اعتراضات دانشجویی نسبت بوضع موجود از آن اخراج گردید. ماندلا در ادامه حضور در اعتراض‌های عدالت خواهانه به کنگره ملی آفریقا پیوست. این در واقع آغاز تعهد دایمی وی برای شکستن قیدوبندهای تبعیض نژادی در افریقای‌جنوبی بود.

در سال 1956وی به همراه 155 فعال سیاسی دیگر به اتهام خیانت علیه دولت به محاکمه کشانده شد که پنج سال به طول انجامید و سرانجامی جز تبرئه نداشت. در سال 1960 پس از اینکه پولیس، تظاهرکنندگان را در شهرک سیاه ‌پوست‌نشین "شارپویل" به گلوله بست، کنگره ملی آفریقا غیرقانونی اعلام شد و در پی انحلال کنگره، ماندلا و دیگر اعضای این سازمان، به‌صورت زیرزمینی به فعالیت‌های خود پرداختند و مبارزه علیه آپارتاید شدت گرفت. ماندلا در این رویکرد تازه به جنگ مسلحانه علیه برتری طلبی نژادی روی‌آورد( 1961)؛ او برای آموزش‌دیدن جنگ‌های چریکی و پارتیزانی به اروپا سفر کرد. ماندلا وقتی به آفریقای‌جنوبی بازگشت (1962)، دستگیر و به جرم "خروج غیرقانونی از کشور" و "تحریک به اعتصاب" به پنج سال زندان محکوم شد، اما دو سال بعد محکومیت او به حبس ابد تبدیل و به زندانی در جزیره " روبن " فرستاده شد.

پرسشی که اینک مطرح است اینست براستی چرا ماندلا این همه مورد احترام است؟ مگر جهان مبارز سیاسی و انقلابیون عدالتخواه کمتر بخود دیده است؟ در پاسخ به چنین پرسش‌هایی می‌توان گفت با وجود آنکه جهان رهبران مشهور بسیاری را بخود دیده است، اما در تاریخ معاصر جهان ماندلا بعنوان یک رهبر سیاسی و فعال عدالتخواه از ویژگی‌های شخصیتی برخوردار بوده است که سبب احترام و عزتش در نزد جهانیان گردیده است. به اعتراف همه سیاست مداران جهان ماندلا به‌رغم حبس طولانی مدت و آزارهای سختی که در دوران مبارزات خود کشیده و چشید، اما هنگام پیروزی سخاوت مندانه دشمنان سابق خود را بخشید و به‌عنوان رئیس‌جمهور وقت از تمام نژاد‌ها خواست برای دستیابی به آشتی ملی همکاری کنند. چنین ویژگی‌های منحصر به فرد و سخاوتمندانه این رهبر فقید افریقای‌جنوبی بود که از وی چهره‌ای متمایز در میان رهبران آزادیخواه جهان ساخته است.

شاید در بدو امر گفته شود که چنین بخشش‌ها و سخاوت‌های شیوه معمول مردان بزرگ در تاریخ بوده است، اما واقعیت امر آنست که با مروری کوتاه بر زندگی ماندلا، که سال‌ها مبارزه کرده و شکنجه‌های روحی و جسمی فراوانی را متحمل گردیدو از همه مهم‌تر اینکه 27 سال از دوران جوانی و میانسالی خود را در زندان سپری نموده است، در خواهیم یافت که ماندلا نه تنها کاربزرگی را انجام داده است، بلکه کارهای بزرگی را نیز سبب شد و از انجام کارهای بزرگ دیگری نیز صرفنظر کرد.او موقعی که در موقعیت آزادی و اقتدار قرار گرفت و از شخصیت‌های سرشناس بین‌المللی شد، می‌توانست بسادگی و توجیه کاملا منطقی از دشمنانش انتقام بستاند، اما برای تعمیق صلح نه تنها در کشور خود، بلکه در جهان از حق خود گذشت و بدین سان الگو و محبوب دل‌ها شد.

به اعتراف رسانه‌های جهان، نلسون ماندلا، یکی از سیاستمدارانی بود که از احترام فوق العاده‌ای در سراسر جهان برخوردار بود. زیرا او کسی بود که رهبری مبارزه برای جایگزین کردن رژیم نژاد پرست افریقای‌جنوبی با حکومتی مبتنی بر دموکراسی چند نژادی را به عهده داشت. او شخصی دوست داشتنی بود؛ با فروتنی و شوخ طبعی. با وجود رفتار خشنی که با او شده بود، کینه‌ای نبود. نلسون ماندلا، پس از آن که در سال 1999 دوران ریاست جمهوری اش به پایان رسید هرگز برای بقاء در قدرت تلاش نورزید و نگفت که کارهایش ناتمام مانده است، هرگز در گردآوری مجلس حل و عقد یا جرگه مشورتی نگردید، بلکه بسادگی و صداقت تمام به قانون گردن نهاد و از ریاست‌جمهوری کشورش کناره گیری کرد، در بدل آن به‌صورت مشهورترین سفیر و نماینده افریقای‌جنوبی درآمد.

او بجای اینکه به ترفندهای سیاسی برای بازگشت به قدرت بپردازد برای مقابله با بیماری ایدز و ویروس اچ آی وی، تلاش‌های خود را متمرکز ساخت. همین فعالیت‌های انسان دوستانه او سبب شد که شخص وی در وجدان جهان بشریت قدر ببیند و کشورش میزبان بسیاری از مناسبت‌های مهم بین المللی و جهانی گردد. او در روزهایی پایانی سال 2013 یعنی هنگام درگذشتش بیش از 95 سال زندگی کرد. تصویری که از ماندلا درذهن هموطنانش و مردم جهان نقش بسته است، تصویر انسانی است که برای مبارزه با تبعیض نژادی در کشورش مبارزه حقوقی و قانونی پیشه کرد و پایان بخش تبعیض نژادی در افریقای جنوبی بود. او با تلاش‌های انسان دوستانه اش این مبارزه به تمام جهان و جوامع بشری تسری بخشید. همانطور که گفته شد ماندلا وقتی به ریاست‌جمهوری برگزیده شد، رئیس‌جمهور قبلی افریقای جنوبی را به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور انتخاب کرد.

این اقدام وی به‌صورت نمادین بسیار حائز اهمیت است، زیرا که دوکلرک رئیس‌جمهور رژیم آپارتاید بود ولی ماندلا با همان نگاه واقع بین و عملگرایی که داشت، خود او را در تشکیلات خود به‌عنوان معاون نگه داشت تا بتواند ساختار کشور را به تدریج و با مسالمت به سوی اختلاط نژادی و توسعه دادن ملایم جامعه سیاهپوست اصلاح کند. آنچه ماندلا را جاودانه ساخت نگاه انسانی او بود به عدالت و سیاست. او عدالت را فقط برای تهییج احساسات شعار خود نساخت، ماندلا سیاست و قدرت را برای اشباع غریزه جاه طلبانه شخصی و قومی خود نمی‌ساخت. ماندلا همه باورها و رویکردها و شعارها را رنگ انسانی بخشید. اگر ماندلا را فقط یک سیاستمدار هم بدانیم، باید بگوییم که او سیاستمداری اخلاق محور بود. و جامعه ما که اینک غرق در فساد و مافیای چند بعدی چقدر برای نجات خود به ناجی انسانی نیازمند است.