شخصیت های متعدد و کثیری را می توان دید که در مقاطع مشخص تاریخی، ایفای نقش نموده و شهرت کسب کرده اند. اما به ندرت شخصیت های را می توان یابید که علی رغم ایفای نقش در یک مقطع مشخص، میراث یا میراث های را نه تنها برای جامعه و کشور خود، بلکه برای همه ی انسان های ساکن در روی این کره ی خاکی به ودیعت می گذارند، تا نسل های فرداهای جهان بشریت، آن را بسط و گسترش دهند. پُرواضح است که جامعه ی بشری از چالش های عدیده ی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی رنج برده و بایدهای فرهنگی واپس گرایانه، چه نظام های استبدادی و سلطانی را که بر مردم حاکم نکرده است. از این رهگذر، در هر مقطع تاریخی، برخی شخصیت های بودند که نقش بازی کرده و جهت تغییر وضعیت موجود، گام های بلندی را برداشته اند. اگر نتوانسته اند به صورت کلی به چالش ها نقطه ی پایان بگذارند، توانسته اند که بخش از مشکل را حل کرده و راه را برای مبارزات بعدی هموار نمایند.

  از چهره های تئوریک و علمی که در عرصه ها و حوزه های مختلف آکادمیک دستاورد داشته و خدمات بزرگِ را انجام دادند که بگذریم، در میان چهره های که در زندگی پِراکتیک و عملی جوامع، نقش مثبت بازی کرده و سنگ های کلان و وزینِ را نه تنها از پیش پای مردم کشور خود، بلکه از پیش پای تمامی جوامع بشری برداشته اند یا حد اقل انگیزه بخشیده اند که سنگ ها را بایستی برداشت و چگونه برداشته می شود، دو چهره برجسته است؛ یکی گاندی رهبر استقلال خواهی هند و پدر معنوی این کشور و دوم، نلسن ماندلا رهبر پیروز جریان مبارزه با آپارتاید و تبعیض قومی و نژادی در افریقای جنوبی و نیز پدر معنوی این کشور.

  ماندلا خود یک سیاه پوست بود و به جرم سیاه پوست بودن، هم خود قربانی گردیده و محرومیت های زیادی را متحمل گردید و هم محرومیت ها و قربانی شدن های دیگر سیاه پوستان هم نژادش را هر از گاهی به چشم نظاره می کرد. بافت اجتماعی افریقای جنوبی بر بنیان اکثریت سیاه پوست و اقلیت سفید پوست است، اما اقلیت سفید پوست با در دست داشتن قدرت سیاسی و حاکم نمودن نظام تبعیض قومی بر این نکته پای می فشرد که حکومت از آن سفید پوستان است و سیاه پوستان نمی توانند از حقوق اجتماعی و سیاسی انسانی و همسان با سفید پوستان بهره ببرند.

  این وضعیت ماندلا را مبارز و تغییر طلب کرده و تلاش هایش را آغاز کرد. متاسفانه از حوصله ی این نبشته ی کوچک بیرون است که تمامی فرایند مبارزه وی را شرح دهد، پس به این نکته بسنده می نماییم که ماندلا به خاطر مبارزات شدید که جهت تغییر وضعیت موجود داشت، از سوی نظام حاکم آپارتاید دستگیر و به مدت 27 سال زندان را تحمل کرد. اما پس از رهایی از بند در نتیجه ای یک انتخابات مبتنی بر رای آزادنه ی مردم، به عنوان رییس جمهور افریقای جنوبی گزینش گردیده و تا سال 2004 قدرت را در دست داشت. اکنون ماندلا در حالِ به سن 95 سالگی دنیا را ترک کرد که افریقای جنوبی به لحاظ سیاسی و امنیتی به ثبات نسبی و به لحاظ اقتصادی به پیشرفت های چشمگیری دست یافته است. مرگ ماندلا نه تنها در چشمان افریقایی ها اشک را جاری کرد، بلکه تمامی جهان از مرگ وی متاثر شده و در موردش به نیکی سخن گفته شد.

  پرسش که مطرح می گردد این است که میراث های سیاسی ماندگار ماندلا چیست؟ مهمترین درس و پندی را که جامعه ی بشری می توانند از وی بگیرند چیست؟

به نظر می رسد کهماندلا دو میراث سیاسی مهم را از خود بر جای گذاشت و نهادینه کرد، یکی نبرد نرم در برابر وضعیت موجود و دوم در پیش گرفتن رویکرد نرم و پذیرش در برابر بقایای نظام پیشین که دیروز در برابرش موضع می گرفتند . ماندلا دست به خشونت نزد و 27 سال زندان را نیز متحمل گردید، تا اینکه روزنه های باز گردید و روشنگری داخل و تاریکی خارج شد. پرهیز از خشونت در مبارزات سیاسی و اصلاح طلبی، گاندی را نیز سر زبان ها انداخت و وی یکی از شناخته شده ترین چهره ها بوده ودر همه ی جهان مورد احترام قرار دارد.

 پس ماندلا میراث دیگری را نیز به یادگار گذاشت که گاندی آن را ندارد و شاید زمینه ای در پیش گرفتن سیاست ها و اقدامات لازم، در جامعه ی هند دیده نمی شد. ماندلا همان گونه که 27 سال زندان را تحمل کرده و در طول فرایند مبارزه اش نبرد نرم و بدون خشونت را دنبال می کرد، پس از رهایی از زندان و تسلط نیروهای اصلاحی و تغییر طلب  بر افریقای جنوبی که وی در راس هرم قدرت قرار گرفت، با سفید پوستان کشورش نیز برخورد مثبت و نرم کرد. به جای اینکه از حس انتقام گیری وسرفه کردن تاوان روزهای استبداد سخن زند، سفید پوستان جامعه اش را با آغوش گرم و پیشانی باز پذیرفت و آن گونه که خود می خواست تمایز گذاری بین سفید و سیاه از بین رفت و همه به عنوان انسان دیده شدند.

 رویکرد نرم و مثبت ماندلا پس از پیروزی حرکت های اصلاحی و سرنگونی رژیم تبعیض نگر، بنیادی ترین و مهم ترین سیاست مثبت بود که اتخاذ گردید. در پیش گرفتن این سیاست، سفید پوستان را در درون ساختار و فضای پسا آپارتاید، جذب کرده و نگذاشت که آن ها پراکنده شده و به نیروهای معترض و ناراض از وضعیت جدید تبدیل شوند. اگر چنین می گردید، انتظار نمی رفت که افریقای جنوبی ثبات سیاسی را تجربه کند. زیرا سفید پوستان یا به مبارزات مدنی و مسالمت آمیز و یا به خشونت روی می آوردند.

  پس ماندلا با جذب و پذیرش سیاه پوستان که از بقایای نظام آپارتاید بودند، دقیقا ثبات سیاسی و امنیت را در کشور اش تضمین و از شروع بحران بی پایان دیگر پیشگیری کرد. به نظر من این امر، مهمترین میراث سیاسی است که جوامع بی ثبات و دستخوش تحول باید به آن توجه نمایند. کشورهای که به ثبات سیاسی نیاز جدی دارند و در وضعیت موجود عده ی حاکم و عده ی محکوم هستند، باید رویکرد انتقام و انحصار را کنار گذاشته و با آینده نگری گام بردارند.

  در عراق پس از صدام حسین در حال که اکثریت شیعه مذهب تحت ستم اقلیت سنی مذهب سالیان سال لِه شدند، اما اکثریت شیعه پس از سرنگونی رژیم صدام و به قدرت رسیدن در نتیجه ای انتخابات، به جای اینکه با رویکرد انتقام حرکت کرده و سنی مذهبان را از صحنه حذف نمایند، رویکرد خنده و پذیرش را روی دست گرفته و در حال حاضر جریان ها و چهره های از هردو گروه اجتماعی ـ مذهبی در ساختار قدرت این کشور به چشم می خورد. گفته می شود پس از اینکه مبارزات دیرینه ی ترکیه در برابر جدایی طلبان کُرد نتیجه ای نداده است، این کشور نیز، در صدد روی دست گرفتن رویکرد نرم و پذیرش گام به گام آنان در قدرت است.

 به هر حال نلسن ماندلا دو میراث سیاسی مهم و بنیادین را در دنیای سیاست از خود بر جا گذاشته و نهادینه کرد؛ رویکرد مبارزه مسالمت آمیز و بدون خشونت ورزی جهت تغییر وضعیت موجود نا مطلوب و رویکرد جذب، پذیرش و خنده با بقایا و دشمنان دیروز.